ကဆုန္လျပည့္ ဗုဒၶေန႔ (သုိ႔မဟုတ္) သဗၺညဳရဲ႕ ႏွစ္ ၂၆၀၀ ျပည့္
ဒီႏွစ္ သာသနာေတာ္ ၂၅၅၅ ကုန္ဆံုးလုိ႔ ၂၅၅၆ အကူး ကဆုန္လျပည့္ေန႔ဟာ ဘုရားရွင္ သဗၺညဳတဉာဏ္ေတာ္ ရခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၂၆၀၀ ျပည့္ႏွစ္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဗုဒၶဘာသာဝင္တုိင္း ကဆုန္လျပည့္ ဗုဒၶေန႔ အေၾကာင္းကုိ သိေစရန္အတြက္ ဒီေဆာင္းပါးကုိ ေရးၿပီး ဘုရားရွင္ကုိ ပူေဇာ္သကၠာရ ျပဳလုိက္ရပါတယ္။ကဆန္ုလျပည့္ေန႔ဟာ ဗုဒၶဘာသာတုိ႔ရဲ႕ ေန႔ထူးေန႔ျမတ္ႀကီးတစ္ေန႔ျဖစ္တယ္။
ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့
(၁) ဘုရားအေလာင္းေတာ္ ရေသ့သုေမဓာဟာ ဒီဘဒၵကမၻာမွ ေလးဆူေျမာက္ ေဂါတမဘုရားစင္စစ္ ျဖစ္လိမ့္မယ္လုိ႔ ဒီပကၤရာျမတ္စြာဘုရားထံ နိယတဗ်ာဒိတ္ခံယူတဲ့ေန႔ဟာ ကဆုန္လျပည့္ေန႔ျဖစ္တယ္။
(၂) ေဂါတမဘုရားအေလာင္းေတာ္ သိဒၶတၳမင္းသားေလး ေမြးဖြားလာခဲ့တဲ့ေန႔လဲ မဟာသကၠရာဇ္ ၆၈ ခု၊ ကဆုန္လျပည့္ေန႔ျဖစ္တယ္။
(၃) ေဂါတမဘုရားအေလာင္း ေဗာဓိပင္ေအာက္မွာ ဘုရားျဖစ္တဲ့ေန႔လဲ မဟာသကၠရာဇ္ (၁၀၃) ခု ကဆုန္လျပည့္ေန႔ျဖစ္တယ္။
(၄) ေဂါတမဘုရား ပရိနိွဗၺာန္စံတဲ့ ေန႔ဟာလဲ မဟာသကၠရာဇ္ ၁၄၈ ခု ကဆုန္လျပည့္ေန႔ျဖစ္ျပန္တယ္။
ဒါေၾကာင့္ ကဆုန္လျပည့္ေန႔ဟာ ဗုဒၶဘာသာဝင္ေတြအတြက္ အင္မတန္ ထူးျမတ္တဲ့ေန႔တစ္ေန႔ပါ။
ကဆုန္လဟာ ျမန္မာလ ၁၂ ရာသီမွာ ဒုတိယလျဖစ္ၿပီး ၿဗိႆရာသီႏွင့္တူသည္။ ပုဂံေခတ္ေက်ာက္စာမွာ ကဆုန္လကုိ “ကုဆုန္” လုိ႔အေရးမ်ားတယ္။ ေနာက္ပုိင္းမွာ “ကု” မွ “က”သုိ႔ ေျပာင္းလဲလာတယ္လုိ႔ ဆုိတယ္။ (ကုက)ရဲ႕ အဓိပၸါယ္ကေတာ့ “ေရ” ျဖစ္ကာ “ဆုန္” ေတာ့ သြန္းေလာင္းတယ္လုိ႔ အဓိပၸါယ္ရွိလုိ႔ ကဆုန္လကုိ “ေရသြန္းလ” (သုိ႔မဟုတ္) “ေရေလာင္းလ” လုိ႔ ဆုိႏုိင္ပါတယ္။
ပါဠိစာေပမွာ ကဆုန္လကုိ “ေဝသာခ” Vesaka လုိ႔ေခၚၿပီး အဲဒီ ေဝသာခ ကေန ပါဌ္ပ်က္ကာ “ေဝသခ္” Vesak ျဖစ္လာတယ္။ သီဟုိအသံထြက္ကေတာ့ ေဝဆတ္ခ္ လုိ႔ ထြက္ၿပီး အေနာက္ႏုိင္ငံသားမ်ားကလည္း သီဟုိသံကုိ အမွီျပဳကာ ကဆုန္လျပည့္ေန႔ကုိ ေဝဆတ္ခ္ေဒး Vesak Day လုိ႔ ေခၚၾကတယ္။ ထုိင္းဗုဒၶဘာသာေတြကေတာ့ ကဆုန္လျပည့္ေန႔ကုိ “ဝိဆာခပူခ်ား” (ဝိသာခပူဇာ) လုိ႔ေခၚသတဲ့။
ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္နဲ႔ ကဆုန္လျပည့္ ဗုဒၶေန႔
ကဆုန္လျပည့္ေန႔ဟာ ဗုဒၶဘာသာဝင္တုိ႔ရဲ႕ အထြတ္အျမတ္ေန႔ျဖစ္လုိ႔ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ အစုိးရရံုးပိတ္ရက္အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ ကဆုန္ေညာင္ေရသြန္းပဲြေတာ္အျဖစ္ ထင္ရွားတဲ့ ဘာသာေရးပဲြကုိ ဆင္ႏႊဲတယ္။ ကဆုန္လရာသီဟာ ေနအရွိန္ အျပင္းအထန္ဆံုးျဖစ္လုိ႔ ေရေတြ ခန္းေခ်ာက္ေလ့ရွိတယ္။ ဘုရားပြင့္ေတာ္မူတဲ့ ေဗာဓိပင္ကုိ ရည္မွတ္ကာ ေဗာဓိပင္အပြားေတာ္မ်ားကုိ တေပ်ာ္တပါး ေရစင္သြန္းေလာင္းၾကလုိ႔ “ကဆုန္လ ေညာင္ေရသြန္းပဲြ” လုိ႔ ေခၚလာၾကတယ္။ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ားအတြက္ ေဗာဓိပင္ဟာ ဘုရားရွင္အား ကုိယ္စားျပဳတဲ့ ပရိေဘာဂေစတီေတာ္ျဖစ္လုိ႔ ေဗာဓိပင္ကုိ ေရေလာင္းေပးျခင္းဟာ ေဗာဓိပင္ ပုိမုိရွင္သန္ေစဖုိ႔ ဘုရားသာသနာေတာ္ ဆက္လက္ အဓြန္႔ရွည္ေစဖုိ႔ ေဖၚညႊန္းပါတယ္။
ဗုဒၶဘာသာဝင္ ျမန္မာလူမ်ဳိးတုိ႔ဟာ ကဆုန္လျပည့္ေန႔မွာ သံဃာေတာ္မ်ားအား အရုဏ္ဆြမ္း၊ ေန႔ဆြမ္းေလာင္းလွဴျခင္း၊ သီလခံယူျခင္း၊ ပရိတ္တရားေတာ္ တရားေတာ္မ်ား နာၾကားျခင္း၊ ဘာဝနာတရား ပြားမ်ားျခင္း စတာေတြ ျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ ဇိဝိတဒါန ငါးလႊတ္ပဲြ၊ ငွက္လႊတ္ပဲြ၊ တိရစၦာန္ေဘးမဲ့လႊတ္ပဲြေတြကုိလည္း တေပ်ာ္တပါး က်င္းပၾကတယ္။
ထုိင္းႏုိင္္ငံ ကဆုန္လျပည့္ ဗုဒၶေန႔
ထုိင္းႏုိင္ငံဟာ ဗုဒၶဘာသာႏုိင္ငံေတာ္ျဖစ္လုိ႔ ကဆုန္လျပည့္ေန႔ကုိ ရံုးပိတ္ရက္အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားတယ္။ ဘုရင္အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ ႏုိင္ငံျဖစ္လုိ႔ ဘုရင္နဲ႔တကြ ဘုရင့္ေဆြေတာ္မ်ဳိးေတာ္ အပါအဝင္ အရာရွိအရာခံမ်ားအားလံုး ကဆုန္လျပည့္ေန႔ အခမ္းအနားျဖစ္တဲ့ “ဝိဆာခပူးခ်ား” ကုိ တျပည္္လံုး ပါဝင္ဆင္ႏႊဲၾကတယ္။ ကဆုန္လျပည့္ေန႔မွာ သာသနာ့အလံေတာ္မ်ားသည္ ထုိင္းႏုိင္ငံ တစ္ဝွမ္းလံုးမွာ တလူလူလႊင့္ထူၾကတယ္။ (ထုိင္းႏုိင္ငံသာသနာ့အလံဟာ ျမန္မာနဲ႔ သီရိလကၤာႏုိင္ငံလုိ ေရာင္ျခည္ေတာ္ ေျခာက္သြယ္ မဟုတ္ဘဲ အရဟတၱဓဇ သကၤန္းေရာင္ေပၚ တြင္ ဓမၼစၾကာ စက္ဝုိင္းပံု တပ္ထားျခင္းျဖစ္တယ္။)။
ကဆုန္လျပည့္ေန႔မွာ ထုိင္းဗုဒၶဘာသာဝင္းမ်ားဟာ နံနက္ပုိင္းမွာ သံဃာေတာ္မ်ားအား ဆြမ္းေလာင္းလွဴၾကတယ္။ ဘုရားေက်ာင္းကန္မ်ားကုိ သန္႔ရွင္းေရးမ်ား ျပဳလုပ္ကာ ကုသုိလ္ယူၾကၿပီး ေန႔လည္ပုိင္းအခ်ိန္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း ဓမၼသာလာဇရပ္မွာ တရားနာယူၾကတယ္။ တခ်ဳိ႕ကေတာ့ ဘာဝနာတရားမ်ား ပြားမ်ားအားထုတ္ၾကတယ္။ ညဦးပုိင္းမွာ စုေပါင္းၿပီး လူတစ္ဦးလ်င္ ဖေယာင္းတုိင္ တစ္တုိင္၊ အေမႊးတုိင္သံုးတုိင္ ထြန္းညိွကာ ပန္းတစ္ပြင့္နဲ႔အတူ ေစတီေတာ္အား လက်ာ္ရစ္ သံုးပတ္ပတ္ကာ ပူေဇာ္ၾကတယ္။ ေစတီေတာ္ကုိ လွည့္ပတ္စဥ္ ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ တရားဂုဏ္ေတာ္နဲ႔ သံဃာ့ဂုဏ္ေတာ္မ်ားကုိ ရြတ္ဖတ္သရဇၩာယ္ၾကတယ္။ သံဃာေတာ္မ်ားထံ တရားနာယူၾကတယ္။ ထုိင္းႏုိင္ငံရဲ႕ ထင္ရွားတဲ့ ကဆုန္လျပည့္ဗုဒၶေန႔ က်င္းပတဲ့ ေနရာကေတာ့ နခြန္းပထုမ္ရွိ ဗုဒၶမြန္းထုိးဘုရားပဲ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီေနရာမွာ ထုိင္းဘုရင္မင္းျမတ္ (သုိ႔မဟုတ္) ေဆြေတာ္မ်ဳိးေတာ္မ်ားက ဗုဒၶဘာသာဝင္ လူထုကုိ ဦးေဆာင္ၿပီး “ဝိဆာခပူးခ်ား” (ဝိသာခပူဇာ) ပဲြကုိ ႏွစ္စဥ္က်င္းပတယ္။ ထင္ရွားတဲ့ ထုိင္းႏိုင္ငံတကၠသုိလ္ေတြမွာလဲ ဝိဆာသပူခ်ား အခမ္းအနားမ်ား က်င္းပၾကတယ္။ အျပည္ျပည္ ဆုိင္ရာ ဗုဒၶဘာသာ အစည္းအေဝးမ်ားကုိလည္း က်င္းပခဲ့ၾကတယ္။
သီရိလကၤာႏုိင္ငံ ႏွင့္ ကဆုန္လျပည့္ ဗုဒၶေန႔
အနယ္နယ္အရပ္ရပ္မွ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ား (အထူးသျဖင့္ ရြာသူရြာသားမ်ား)ဟာ ကုိလံဘုိၿမိဳ႕ (သုိ႔မဟုတ္) ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ားမွ မိးထြန္းပဲြကုိ လာေရာက္ၾကည့္ရႈၾကတယ္။ ေမာ္ေတာ္ကား၊ ဆုိင္ကယ္၊ စက္ဘီးစီးၿပီး လည္ပတ္ၾကတဲ့သူေတြ၊ လမ္းေလွ်ာက္လည္ပတ္ၾကတဲ့ သူေတြ တစ္ညလံုး စည္ကားတာ ေတြ႕ရတယ္။ ရြာကေန လာၾကတဲ့ လမ္းေလွ်ာက္တဲ့သူေတြဟာ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဖိနပ္မစီးၾကေပ။
အခ်ဳိ႕ေသာ ေစတနာရွင္မ်ားက မိမိအိမ္ေရွ႕မွာ ေရေအး၊ အခ်ဳိေရမ်ားနဲ႔လည္းေကာင္း၊ အခ်ဳိ႕ကေတာ့ မ႑ာပ္ေဆာက္ၿပိး ထမင္း၊ ဟင္းမ်ား စတုဒိသာအလွဴမ်ား ျပဳလုပ္ၿပီး ကုသုိလ္ယူၾကတယ္။ အခ်ဳိ႕အိမ္မွာ စပီကာ အႀကီးႀကီးနဲ႔ ဗုဒၶဝင္သီခ်င္းေတြ ဖြင့္၊ တခ်ဳိ႕ကေတာ့ သီဟုိရုိးရာဗံုတီးကာ ကခုန္ ေပ်ာ္ျမဴးေနၾကတာကုိေတြ႕ရတယ္။ ပဲြေတာ္ကာလအတြင္း ယာဥ္ေၾကာပိတ္ဆုိ႔မႈေတြ မ်ားစြာ ျဖစ္ေပၚတယ္။
ထင္ရွားတဲ့ လမ္းဆံု လမ္းခြနဲ႔ သမုိင္းဝင္ ကလ်ာဏီယ ေက်ာင္းေတာ္ႀကီး၊ ကာရုုတၱရေစတီေတာ္ႀကီး၊ ကႏၲီၿမိဳ႕ စြယ္ေတာ္ေက်ာင္းတုိ႔ကေတာ့ အလြန္စည္ကားတာ ေတြ႕ရတယ္။
သီရိလကၤာဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ားဟာ ေဗာဓိေညာင္ပင္ကုိ ပရိေဘာဂေစတီအျဖစ္ လြန္စြာ ၾကည္ညိဳၾကတယ္။ ေန႔စဥ္ ေန႔တုိင္း ေဗာဓိပင္ကုိ ေရေလာင္းပူေဇာ္ၾကတယ္။ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းတုိင္းမွာ ေဗာဓိပင္ရွိရတယ္။ ကဆုန္လျပည့္ ဗုဒၶေန႔ မနက္ပုိင္းမွာ သီရိလကၤာ ဗုဒၶဘာသာဝင္ ကေလးလူႀကီးမ်ားဟာ ဝတ္စင္ျဖဴဝတ္ၿပီး ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းကုိ သြားၾကတယ္။ တံျမက္စည္းလွည္းျခင္း၊ ေဗာဓိပင္အား ပူေဇာ္ျခင္း၊ သီလခံယူျခင္း၊ ပရိတ္ရြတ္ျခင္း၊ ဘာဝနာပြားျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ၾကတယ္။ (သီရိလကၤာဗုဒၶဘာသာဝင္ ကေလးလူငယ္ေတြ ပရိတ္ႀကီး ၁၁ သုတ္ကုိ ရၾကတယ္။)
ကဆုန္လျပည့္ေန႔ကုိ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ ရံုးပိတ္ရက္ အျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္း
ကဆုန္လျပည့္ေန႔ဟာ ဗုဒၶဘာသာဝင္တုိ႔ရဲ႕ အထြတ္အျမတ္ေန႔ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ၁၉၉၈ ခု၊ ႏုိဝင္ဘာလ ၅ ရက္မွ ၁၄ ရက္အထိ သီရိလကၤာႏိုင္ငံ၊ ကုိလံဘုိၿမိဳ႕ေတာ္မွာ က်င္းပခဲ့တဲ့ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ ဗုဒၶဘာသာကြန္ဖရင့္မွာ ကဆုန္လျပည့္ေန႔ကုိ ကမၻာ့ရံုးပိတ္ရက္ အျဖစ္ သတ္မွတ္ႏုိင္ရန္အတြက္ ညိွႏႈိင္းေဆြးေႏြးခဲ့ၾကတယ္။ အဲဒီအစည္းအေဝးကေန ၁၉၉၉ ခု စက္တင္ဘာလမွ သီရိလကၤာႏုိင္ငံ ႏုိင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး လက္ရွမန္းကတိဂမ္ ဟာ အဲဒီအဆုိကုိ ကုလသမဂၢသုိ႔ တင္သြင္းခဲ့တယ္။
၅၄ ႀကိမ္ေျမွာက္ ကုသလသမဂၢ အေထြေထြညီလာခံမွာ အဲဒီအဆုိကုိ ျမန္မာႏုိင္ငံ အပါအဝင္ အာရွတုိက္ရွိ ဗုဒၶဘာသာႏုိင္ငံမ်ား ေတာင္အာရွအဖဲြ႕ဝင္ႏိုင္ငံမ်ား၊ ရုရွားနုိင္ငံ၊ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုနဲ႔ အျခားႏုိင္ငံမ်ား စုစုေပါင္း ၃၄ ႏုိင္ငံက ေထာက္ခံၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ၁၉၉၉ ဒီဇင္ဘာ ၁၃ ရက္ အစည္းအေဝးဆံုးျဖတ္ခ်က္ အမွတ္ ၁၇၄ နဲ႔ ကမၻာ့ကုလသမဂၢမွ “ကဆုန္လျပည့္ ဗုဒၶေန႔” ကုိ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ ရံုးပိတ္ရက္ Vesak Universal Holiday အျဖစ္ သတ္မွတ္ေပးခဲ့တယ္။
ကမၻာ့ကုလသမဂၢဆံုးျဖတ္ခ်က္ကေတာ့
“ေဂါတမဗုဒၶဘုရားရွင္ရဲ႕ သာသနာေတာ္သည္ ကမၻာေပၚမွာ သက္တမ္းရွည္ၾကာတဲ့ ဘာသာတစ္ခုျဖစ္တဲ့အျပင္ ဘုရားရွင္ရဲ႕ အဆံုးအမေတာ္ဟာ ႏွစ္ေပါင္း ၂၅၀၀ ေက်ာ္ကာလတုိင္ေအာင္ လူသားတုိ႔အေပၚ ကာယသုခ၊ စိတၱသုခနဲ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကုိ ေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့ၿပီး ေနာင္အနာဂတ္မွာလည္း ကမၻာ့လူသားတုိ႔အေပၚ ေကာင္းက်ဳိးမ်ား ဆက္လက္ သက္ေရာက္ေနမည္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ သုိ႔ျဖစ္၍ ကုသလမဂၢဗဟုိဌာနခ်ဳပ္နဲ႔ ကမၻာေပၚရွိ ကုလသမဂၢဌာနအသီးသီးတုိ႔မွ ကဆုန္လျပည့္ ဗုဒၶေန႔ (ေဝဆတ္ေဒး)ကုိ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ ရ့ုံးပိတ္ရက္အျဖစ္ သတ္မွတ္ရမည္။ ဤဆံုးျဖတ္ခ်က္အရ ေဝဆတ္ေဒး က်င္းပရာတြင္ ကုလသမဂၢရံပံုေငြကုိ သံုးစဲြခြင့္မရွိ။ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တုိင္း ကဆုန္လျပည့္ေန႔သည္ မည္သည့္လ (အဂၤလိပ္လ)တြင္ က်ေရာက္မည္ကုိ ကုလသမဂၢဌာနခ်ဳပ္ႏွင့္ အျခားေသာ ကုလသမဂၢဌာနတုိ႔က တုိင္ပင္ညွိႏႈိင္းကာ ဆံုးျဖတ္သြားရမည္” လုိ႔ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ပါတယ္။
ထူးျခားလွတဲ့ ဗုဒၶဘာသာဝင္တုိ႔ရဲ႕ ကဆုန္လျပည့္ေန႔ကုိ ကမၻာ့ကုလသမဂၢက အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ ရံုးပိတ္ရက္အျဖစ္ သတ္မွတ္ေပးခဲ့ေလၿပီ။
ကဆုန္လျပည့္ေန႔ဟာ ဘုရားရွင္ အဆူဆူ ပြင့္ေတာ္မူတဲ့ေန႔လည္းျဖစ္တယ္။ ေလာကမွာ ဘုရားရွင္ ပြင့္ထြန္းေပၚေပါက္လာျခင္းဟာ ေလာကေကာင္းက်ဳိးအတြက္ပဲျဖစ္တယ္။
ဘုရားရွင္ရဲ႕အဆံုးအမေတာ္ဟာ ေလာကသားတုိင္းအတြက္ ျဖစ္တယ္။ ေလာကသားတုိ႔ဟာ ဘုရားရွင္ရဲ႕ အဆံုးအမအတုိင္း လုိက္နာက်င့္သံုးပါက ကာယသုခ စိတၱသုခနဲ႔ ျပည့္စံုၾကၿပီး ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအစစ္ ျဖစ္တဲ့ သႏၲိသုခ နိဗၺာန္ကုိ မလႊဲဧကန္ ေရာက္ရေပမည္။
ဘုရားရွင္ အဆံုးအမျဖစ္တဲ့
“မေကာင္းမႈေရွာင္၊ ေကာင္းမႈေဆာင္၊ စိတ္ကုိျဖဴေအာင္ထား”
“ဗုဒၶတုိင္းသာ၊ မိန္႔ခဲ့တာ၊ သံုးျဖာဤစကား” အတုိင္း လုိက္နာက်င့္သံုးႏုိင္ၾကၿပီး ၿငိမ္းခ်မ္းေရး အစစ္ျဖစ္တဲ့ သႏိၲိသုခကုိ ရရွိႏုိင္ၾကပါေစ။
Ref:
- The Sunday Times. Sunday. (12.9.1999) & (21.5.2000) Colombo, Sri Lanka
- Essay on the Thailand, Copyright 1991, Thanapol Vittayakarn Co.Ltd.
- ျမန္မာ့ စြယ္စံုက်မ္း အတဲြ ၁၊ ၈၊ ကဆုန္လျပည့္ေန႔၊ ေဗာဓိပင္။
ေတာင္တန္းသာသနာျပဳ ဆရာေတာ္ အရွင္သုခမိႏၵ (စဝ္ဆုခမ္း တန္႔ယန္း)