Saturday, May 21, 2016

လျပည့္ကဆုန္


လျပည့္ကဆုန္

ကဆုန္လကုိ ပုဂံေခတ္က ကုဆုန္၊ ကူဆုန္၊ ကဆုန္၊ ခူဆုန္၊ ခုဆုန္ဟု အမ်ိဳးမ်ိဳးေရးသား ေခၚေ၀ၚခဲ့ တာကုိေက်ာက္စာမ်ားအရ သိရွိၾကပါတယ္။ ကုဆုန္မွာ မူရင္း ေ၀ါဟာရျဖစ္ၿပီး ကဆုန္-စေသာ က်န္ေ၀ါဟာရမ်ားမွာ ကုဆုန္မွ ေရႊ႕လ်ား ေျပာင္းလဲလာေသာ ေ၀ါဟာရမ်ား ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ကုဆုန္ႏွင့္ ကဆုန္တုိ႔ရွိ ကု၊ က ပုဒ္တုိ႔မွာ ကုတုိ႔၊ ကုခန္း၊ ကစြန္း၊ ကညိႈ႕၊ ကေတာက္ စေသာ ေ၀ါဟာရတုိ႔ရွိ ကု၊

က ပုဒ္တုိ႔ကဲ့သို႔“ေရ” ဟု အဓိပၸာယ္ရပါတယ္။ “စုန္” မွ ဆင္းသက္လာေသာ “ဆုန္”မွာ သြန္းျခင္း၊ ေလာင္းျခင္း၊ ဖ်န္းျခင္း အဓိပၸာယ္ရွိပါတယ္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ကဆုန္လ အဓိပၸာယ္မွာ ေရသြန္းေသာလ၊ ေရေလာင္းေသာလ၊ ေရဖ်န္းေသာလဟု ဆုိလိုပါတယ္။

ဗုဒၶရွင္ေတာ္ျမတ္ဘုရား သစၥာေလးပါး ျမတ္တရားကုိ ပုိင္းျခား ထင္ထင္ သိျမင္ေတာ္မူရာ မဟာေဗာဓိပင္ပြား ၊ ေဗာဓိပင္မ်ားကုိ ေရသြန္းေလာင္းျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

၁။ ေဂါတမ ဘုရားရွင္သည္ သုေမဓာ ရွင္ရေသ့ဘ၀တြင္ ဒီပကၤရာ ျမတ္စြာ ဘုရားထံေတာ္မွ “ေနာင္ေသာအခါတြင္ ဘုရားစင္စစ္ ဧကန္အမွန္ ျဖစ္လိမ့္မည္” ဟုနိယတဗ်ာဒိတ္ကုိ ရရွိေတာ္ မူျခင္းသည္ ကဆုန္လျပည့္ေန႔ ျဖစ္ပါတယ္။

၂။ မဟာသကၠရာဇ္ (၆၈)ခု၊ ကဆုန္လျပည့္၊ ေသာၾကာေန႔မွာပင္ ဘုရားအေလာင္းကုိ ဖြားျမင္ေတာ္ မူခဲ့ပါသည္။ ဘုရားအေလာင္းကုိ ဖြားျမင္ေတာ္မူသည္ႏွင့္ တၿပိဳင္နက္ ယေသာဓရာ မင္းသမီး၊ အာနႏၵာမင္းသား၊ ဆႏၵအမတ္၊ ကာဠဳဒါယီအမတ္၊ က႑ကျမင္း၊ ေရႊအုိးႀကီး ေလးလံုးႏွင့္ မဟာေဗာဓိပင္ ဟူေသာ ဖြားဖက္ေတာ္ ခုႏွစ္ဦးတုိ႔သည္လည္း ဖြားျမင္ျဖစ္ေပၚလာၾကပါတယ္။ မဟာေဗာဓိသည္ မဇၥ်ိမေဒသ ဥ႐ုေ၀လေတာတြင္ဘုရားရွင္တုိ႔ ပြင့္ေတာ္မူရာ ဗဟုိအခ်က္အခ်ာ ေအာင္ေျမအရပ္၌ ေပါက္လာျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

၃။ မဟာသကၠရာဇ္ (၁၀၃)ခုႏွစ္၊ ကဆုန္လျပည့္ေန႔၌ ဘုရားအေလာင္းသည္ မဟာေဗာဓိပင္ရင္း၌ သစၥာေလးပါးကုိ ထုိးထြင္း သိျမင္၍ သဗၺညဳဘုရားရွင္ အျဖစ္သုိ႔ ေရာက္ေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ ထုိမဟာ ေဗာဓိပင္သည္ ဘုရားရွင္၏ ဖြားဖက္ေတာ္ ခုႏွစ္ဦးတြင္ တဦးအပါအ၀င္ ျဖစ္သည့္အျပင္ ေဗာဓိ ဉာဏ္ကုိ ရရွိရန္ အားထုတ္ေတာ္ မူရာ၌ အသံုးျပဳေတာ္မူေသာ အပင္ျဖစ္၍ ပရိေဘာဂေစတီလည္း ထုိက္ပါတယ္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အေပါင္းတုိ႔သည္ ထုိေဗာဓိပင္မွ ပင္ပြားမ်ားကုိ မိမိတုိ႔ ႏုိင္ငံ၌ စုိက္ပ်ိဳးကုိးကြယ္ ေလ့ရွိပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံသည္လည္း ဗုဒၶသာသနာ ေရာက္ခ်ိန္ကပင္ စတင္၍ ေဗာဓိပင္မ်ားကုိ စုိက္ပ်ိဳး ကုိးကြယ္ ခဲ့ၾကဟန္ရွိပါတယ္။ ေႏြရာသီ အလယ္ဗဟုိက်ေတာ့ ျမန္မာတုိ႔၏ ကဆုန္လကား ေနပူျပင္း လွပါတယ္။

“တန္ခူးေရကုန္ ကဆုန္ေရခမ္း” ဆုိသလို ကဆုန္လတြင္ အင္းအုိင္၊ ကန္ေခ်ာင္း၊ ေရႏုတ္ေျမာင္းမ်ား ေျခာက္ခမ္း၍ ေရျပတ္ေလ့ရွိပါတယ္။ ေရျပတ္၍ အပူခ်ိန္ ျပင္းျခင္းတုိ႔ေၾကာင့္ အခ်ိဳ႕သစ္ပင္ ပန္းပင္မ်ားမွာ ႏြမ္းေျခာက္ ပ်က္စီးၾကရပါတယ္။ ထုိအခ်ိန္တြင္ ေရွးျမန္မာတုိ႔သည္ မိမိတုိ႔ အျမတ္တႏုိး ကိုးကြယ္ထားၾကသည့္ မဟာေဗာဓိေညာင္ပင္မ်ား ညိႈးႏြမ္းပ်က္စီးမည္ကုိ စုိးရိမ္ခဲ့ ၾကပါတယ္။

ေဗာဓိပင္ဆုိသည္မွာလည္း အိႏိၵယႏုိင္ငံ၊ သီဟုိဠ္ႏုိင္ငံတုိ႔ရွိ မူလေဗာဓိပင္တုိ႔မွ ဆင့္ပြားယူရေသာ အပင္မ်ိဳးျဖစ္၍ ရွားပါးပင္မ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေရွးေခတ္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ျမန္မာတုိ႔သည္ ပူျပင္း၍ ေရျပတ္ေသာ ကဆုန္လတြင္ ေဗာဓိပင္မ်ားကုိ မညိႈးမႏြမ္း၊ လန္းဆန္းရွင္သန္ ေစရန္ ဟူေသာ ဆႏၵမြန္ျဖင့္ ေရသြန္းေလာင္း ပူေဇာ္ၾကျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

ဤသို႔ျဖင့္ ဘုရားအေလာင္းေတာ္ ဗ်ာဒိတ္ေတာ္ခံယူျခင္း၊ ဖြားျမင္ေတာ္မူလာျခင္း၊ မဟာေဗာဓိပင္ ေပါက္ေတာ္မူျခင္း၊ ဘုရားျဖစ္ေတာ္မူျခင္း တုိ႔သည္ ကဆုန္ လျပည့္ေန႔မ်ားပင္ ျဖစ္ေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။

၄။ ထုိ႔ျပင္ ကဆုန္လျပည့္ေန႔မွာပင္ ဘုရားရွင္ ပရိနိဗၺာန္ စံ၀င္ေတာ္မူခဲ့ေသာေၾကာင့္ ကဆုန္ လျပည့္ေန႔ကုိ ဗုဒၶေန႔ ဟု ေရွးပညာရွိတုိ႔က ေခၚေ၀ၚသတ္မွတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။
“ကဆုန္လျပည့္၏ ထူးျခားခ်က္ (၅) ရပ္”
(၁) ဗ်ာဒိတ္ခံယူသည့္ေန႔ = ေလးသေခ်ၤႏွင့္ ကမာၻတစ္သိန္းအစ ကဆုန္လျပည့္ေန႔။
(၂) ဘုရားေမြးသည့္ေန႔ = မဟာသကၠရာဇ္ (၆၈)ခု၊ ကဆုန္လျပည့္ (ေသာၾကာေန႔)။ (ဘီစီ ၆၂၃)
(၃) ဘုရားျဖစ္သည့္ေန႔ = မဟာသကၠရာဇ္ (၁၀၃)ခု၊ ကဆုန္လျပည့္ (ဗုဒၶဟူူးေန႔)။ (ဘီစီ ၅၈၈)
(၄) ဗုဒၶ၀င္အက်ဥ္းေဟာသည့္ေန႔ = မဟာသကၠရာဇ္ (၁၀၄)ခု၊ ကဆုန္လျပည့္ေန႔။ (ဘီစီ ၅၈၇)
(၅) ပရိနိဗၺာန္စံသည့္ေန႔ = မဟာသကၠရာဇ္ (၁၄၈)ခု၊ ကဆုန္လျပည့္ (အဂၤါေန႔)။ (ဘီစီ ၅၄၃)
ေတာရိပ္ၿမိဳင္ေပၚ၊ ေျခာက္ႏွစ္ေပ်ာ္၍၊ ခါေတာ္တစ္ဖံု၊ ပြင့္ခ်ိန္ႀကံဳက၊
ကဆုန္လျပည့္၊ ဆင္မင္းေန႔၀ယ္၊ ေျမ့ပရေမ ၊ ပလႅင္ေဗြထက္၊
ေ႐ႊေညာင္ေတာ္ႀကီး၊ ဗိမာန္ထီးႏွင့္၊ မၿငီးၾကည္ျဖဴ၊ ေနေတာ္မူလ်က္၊
ရန္ျမဴခပင္း၊ အမိုက္သင္းကို၊ အရွင္းပယ္ေပ်ာက္၊ အလင္းေပါက္က၊
ထြန္းေတာက္ဘုန္းေမာ္၊ ေသာင္းလံုးေက်ာ္သည္၊ သံုးေဖၚလူတို႔ ျငမ္းပါကုိ။
[ ၁၀၃-ခု ကဆုန္လျပည့္ ဗုဒၶဟူးေန႔၌ ဘုရားအျဖစ္သို႔ ေရာက္ေတာ္မူသည္။]
လျပည့္ေႏြကဆုန္

ဆုပန္ေန႕
ေလးသေခ်ၤကိန္း၊ တစ္သိန္းကပ္ၾကံဳ၊ သူေမဓာေလာင္း၊ ညြန္ေပ်ာင္းဗြက္အုံ၊
ဒီပင္ထံပါး၊ ၀မ္းလ်ားေမွာက္ခုံ၊ ဆုပန္ေန႕၊ လျပည့္ေႏြကဆုန္။
ဖြားျမင္ေန႕
မဟာသကၠရာဇ္၊ ေျခာက္ဆယ့္ရွစ္ၾကံဳ၊ လုမၺနီေတာ၊ သာေမာရဂုံ၊
ေလာင္းေတာ္သိဒၶတ္၊ ထြက္လတ္ၾကာငုံ၊ ဖြားျမင္ေန႕၊ လျပည့္ေႏြကဆုန္။
ဗုဒၶေန႕
တစ္ရာ့သုံးႏွစ္၊ သကၠရာဇ္ၾကဳံ၊ ေဗာဓိပင္မင္း၊ မွီတင္းခုိလႈံ၊
မာန္စြယ္ငါးစင္း၊ ေအာင္ျခင္းဖုံဖုံ၊ ဗုဒၶေန႕၊ လျပည့္ေႏြကဆုန္။
နိဗၺဴ ေန႕
ရာ့ေလးဆယ့္ရွစ္၊ သကၠရာဇ္ၾကံဳ၊ မလႅာမင္းတုိ႕၊ အင္ၾကင္းရဂုံ၊
ဇာတ္ေတာ္သိမ္းလုိ႕၊ေအးျငိမ္းခုိလႈံ၊ နိဗၺဴေန႕၊ လျပည့္ေႏြကဆုန္။

(ကဆုန္လျပည့္ ဗုဒၶေန႔)
ျမန္မာမ်ားရဲ့ ေန႔ထူးေန႔ျမတ္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေန႔သည္ ျမန္မာဗုဒၶ ဘာသာ၀င္တုိ႔ရဲ့ ေန႔ထူးေန႔ျမတ ျဖစ္တဲ့ ကဆုန္လျပည့္ေန႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ကဆုန္လျပည့္ေန႔ဟာ ဘုရားေလာင္း သုေမဓာ ရွင္ရေသ့က ဒီပကၤရာျမတ္စြာဘုရားထံမွ ဘုရားစင္စစ္ ဧကန္ျဖစ္လိမ့္မည္ဟု နိယတဗ်ာဒိတ္ကုိ စံေတာ္မူျခင္း၊ ဘုရားေလာင္း ဖြားျမင္ေတာ္မူျခင္း၊ သစၥာေလးပါးကုိ သိျမင္ၿပီး ဘုရာျဖစ္ေတာ္မူျခင္း၊ မဟာေဗာဓိပင္ေပါက္ျခင္းႏွင့္ ပရိနိဗၺာန္၀င္စံေတာ္မူျခင္း ဆုိတဲ့ အလြန္ထူးျခားၿပီး ဗုုဒၶ၀င္ မွတ္တုိင္ႀကီးမ်ား စုိက္ထူခဲ့ေသာ ေန႔ထူးေန႔ျမတ္ႀကီးဆုိလည္း မမွားပါဘူး။ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ျမန္မာ
တုိ႔က ကဆုန္လျပည့္ေန႔ကုိ ဗုဒၶေန႔ဟု သတ္မွတ္ကာ အခါေတာ္ေန႔ကုိ တခမ္းတနား က်င္းပေလ့ ရွိၾကပါတယ္။

ကဆုန္လျပည့္ ဗုဒၶေန႔ကို အနယ္နယ္မွာ က်င္းပၾကၿမဲမို႔ ကဆုန္လနဲ႔ ပတ္သက္သမွ် မွတ္သား စရာေလးေတြ အနည္းငယ္ တင္ျပခ်င္ပါတယ္။ ကဆုန္လဆိုတာ ဘာသာ သာသနာ ရွဳေထာင့္က ၾကည့္ရင္ အံ့ၾသစရာေကာင္း တဲ့ အျဖစ္သနစ္ေလးေတြ တိုက္တိုက္ဆိုင္ဆိုင္ ျမင္ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။

“ဗ်ာဒိတ္, ဖြား, ျမင္၊ ေဗာဓိပင္၊ စံ၀င္ နန္းနိဗၺာန္” လကၤာအရ ေဂါတမဘုရား အေလာင္းေတာ္အျဖစ္နဲ႔ သုေမ ဓာရွင္ရေသ့ဘ၀မွာ ဒီပကၤရာ ျမတ္စြာဘုရားထံေတာ္မွ“ဘုရားစစ္စစ္၊ ဧကန္ျဖစ္လိမ့္မည္” ဆိုတဲ့ ဗ်ာဒိတ္ေတာ္ ကို ခံယူခဲ့ျခင္း၊ဘုရားအေလာင္းေတာ္ အမိ၀မ္းမွ ဖြားျမင္ေတာ္မူျခင္း၊ သစၥာ ေလးပါးကို သိျမင္လို႔ ဘုရားျဖစ္ ေတာ္မူျခင္း၊ မဟာေဗာဓိပင္ ေပါက္ျခင္း၊ ပရိနိဗၺာန္ ၀င္စံေတာ္မူျခင္း ဆိုတဲ့ ဗုဒၶနဲ႔ပတ္သက္လို႔ သာသနာ့မွတ္တိုင္ ၾကီးမ်ားက ဒီကဆုန္လမွာ ျဖစ္ခဲ့တာမို႔ ထူးျခားတဲ့ လျမတ္ကဆုန္လို႔ တင္စားေခၚဆိုၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ပဲ ဗုဒၶနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ရက္ျမတ္မ်ား ဆုံစည္းရာ ကဆုန္လ ေရာက္ၿပီဆိုရင္ ကဆုန္လျပည့္ ဗုဒၶေန႔စ တဲ့ ပြဲေတာ္မ်ားကို အမြန္အျမတ္ ျပဳကာ က်င္းပျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။

ကဆုန္လမွာ ဗုဒၶေန႔နဲ႔အတူ ကဆုန္ေညာင္ေရသြန္းပြဲေတာ္ကိုလည္း က်င္းပျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ ျမတ္ဗုဒၶဟာ ေဗာဓိပင္ကို အမွီျပဳ၍ သစၥာေလးပါးကို သိျမင္ေတာ္မူခဲ့၊ သဗၺညဳတဥာဏ္ေတာ္ကို ရေတာ္မူခဲ့တာျဖစ္လို႔ ပူေဇာ္ ထိုက္ေသာ သစ္ပင္အျဖစ္ ေဗာဓိပင္ကို အေမႊးန႔ံသာ ထုံေသာ ေရခ်မ္းမ်ားနဲ႔ ကဆုန္ေညာင္ေရသြန္းေလာင္းပြဲမ်ားကို က်င္းပျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ တနည္းအားျဖင့္လဲ ေဗာဓိပင္ဟာ ျမတ္ဗုဒၶက မာရ္နတ္မင္းကို ေအာင္ေတာ္မူ ခဲ့ရာ ထူးျမတ္တဲ့ ေနရာလည္းျဖစ္ပါတယ္။ ထိုသို႔ေအာင္ျမင္မွဳကို ပူေဇာ္ၾကတာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

ေဗာဓိရဲ့ အဓိပၸါယ္က သိျခင္းလို႔ အဓိပၸါယ္ထြက္ရွိပါတယ္။ သစၥာေလးပါးကို သိျမင္တဲ့ေနရာျဖစ္လို႔ ေဗာဓိ မည္တာပါ။ ေ၀ႆဘူ၊ ကကုသန္၊ ေကာဏဂုံ၊ ကႆပ ဘုရားရွင္တို႔ ပြင့္ေတာ္မူရာ သစ္ပင္
မ်ားျဖစ္တဲ့ အင္ၾကင္းပင္၊ ကုကၠိဳပင္၊ ေရသဖန္းပင္၊ ပေညာင္ပင္တို႔သည္လည္း ထိုဘုရားရွင္မ်ား ပြင့္ေတာ္မူရာ သာသနာေတာ္အတြင္း၌ ေဗာဓိပင္မ်ားအျဖစ္အမည္ရၿပီး ေဂါတမဘုရားရွင္ သာသနာ ယခုကာလမွာကဲ့သို႔ ေဗာဓိပင္လုိ႔ ေခၚေ၀ၚကာ ပူေဇာ္ၾကပါတယ္။ ထိုဘုရားရွင္မ်ား လက္ထက္မွာ လည္း ကဆုန္ေညာင္ေရသြန္းမွဳေတြ ရွိမွာအမွန္ပင္ျဖစ္ပါတယ္။

တနည္းအားျဖင့္ ေဗာဓိပင္သည္ ျမတ္ဗုဒၶရဲ့ ကုိယ္စား ကုိးကြယ္ရာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဘုရားရွင္ လက္ထက္ ေတာ္အခါက ဘုရားေက်ာင္းေတာ္သို႔ ဖူးေမွ်ာ္ရန္ သြားၾကတဲ့ ရွင္လူရဟန္းတို႔ ေက်ာင္းေတာ္သို႔ ေရာက္တဲ့အခါမွာ ေဒသစာရီၾကြခ်ီေတာ္မူတဲ့ အခ်ိန္အခါနဲ႔ ဆုံလို႔မို႔ ဖူးျမင္ခြင့္ မရရွာဘဲ သူတို႔ေတြ ျပန္သြားခဲ့ရပါတယ္။ ဒါကို အရွင္အာနႏၵာ မေထရ္ျမတ္က့ ျမတ္ဗုဒၶအား ေလွ်ာက္ထားေပးမွဳေၾကာင့္ မူရင္းေဗာဓိပင္က ေၾကြလုလု အေစ့တလုံးကို ရွင္ေမာဂၢလႅာန္မေထရ္ ျမတ္က သကၤန္းေတာ္နဲ႔ ခံယူေတာ္မူခဲ့ၿပီး သာ၀တၳိျပည္၊ ေဇတ၀န္ေက်ာင္းေတာ္သို႔ သယ္ေဆာင္ ေပးခဲ့ပါတယ္။

ရွင္အာနႏၵာက ဘုရားကိုယ္စား ေဗာဓိပင္စိုက္ပ်ိဳးေရးမွာ တာ၀န္ယူခဲ့ၿပီး ေကာသလမင္းနဲ႔ အနာထပိဏ္သူ ေဌး၊ ၀ိသာခါတို႔က ကူညီေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ရွင္ေမာဂၢလႅာန္ ေဆာင္ယူ ေတာ္မူခဲ့တဲ့ ေဗာဓိပင္မ်ိဳးေစ့ကို ေဇတ၀န္ေက်ာင္းေတာ္ တံခါး၀အနီးမွာ စိုက္ပ်ိဳးကာ ရွင္လူ အမ်ားက ဘုရားကုိယ္စား ကုိယ္ကြယ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ရွင္အာနႏၵာ မေထရ္ျမတ္ကို အေၾကာင္းျပဳကာ စတင္ျဖစ္တည္ခဲ့တဲ့ ေဗာဓိပင္မို႔ အာနႏၵာေဗာဓိပင္လို႔ မည္တြင္ ခဲ့ပါတယ္။

ဒါ့အျပင္ သီဟုိဠ္ကၽြန္းက ေဗာဓိပင္ကိုေတာ့ မူရင္းေဗာဓိပင္ရဲ့ ေတာင္ဘက္က အကိုင္းၾကီးကို ျဖတ္ယူဆင့္ ပြား ခဲ့ၿပီး စိုက္ပ်ိဳးခဲ့လို႔ ဒကၡိဏသာခါလို႔ေခၚပါတယ္။ ဒကၡိဏသာခါေဗာဓိပင္မ်ား သီဟိုဠ္ကၽြန္းမွာ ေနရာအႏွံ႔ ပြားမ်ားၿပီး ေပါက္ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။ ရာသီဥတုဒဏ္ေၾကာင့္ က်ိဳးျပတ္ခဲ့တဲ့ ဒကၡိဏသာခါေဗာဓိပင္မ်ားရဲ့ အကိုင္းမ်ားကို ဘုရား ဆင္းတုေတာ္မ်ား ထုလုပ္ကာ ကိုးကြယ္ခဲ့ၾကရာ ယေန႔ဆို ကမၻာအႏွံ႔မွာ ဒကၡိဏသာခါဆင္းတုေတာ္ ျပန္႔ႏွံ႔လ်က္ရွိပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာလည္း ေျမာက္မ်ားစြာ ရွိပါတယ္။

ေနာက္ခံသမိုင္းေၾကာင္းမ်ားနဲ႔ အဓိပၸါယ္ျပည့္စုံေလးနက္ေနတဲ့ လကဆုန္ဟာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား အတြက္ မေမ့ႏိုင္စရာပင္ျဖစ္ပါတယ္။ ဘုရားေပးကမ္းခဲ့တဲ့ နိဗၺာန္လမ္းသို႔ ေလွ်ာက္လွမ္းသူ သူေတာ္စင္မ်ားအဖို႔ ဘုရား ေက်းဇူးကိုသိ၍ ေက်းဇူးေတာ္အနႏၱကုိ တုန္႔ဆပ္ေသာအားျဖင့္ ကဆုန္ပြဲေတာ္မ်ားကို က်င္းပေနၾကတာျဖစ္ ပါတယ္။

မဂၤလာရွိေသာပြဲေတာ္ပင္ျဖစ္ပါတယ္။ က်င္းပသူ၊ ၾကြေရာက္ ကုသိုလ္ျပဳူသူ၊အားလုံးဟာ သူေတာ္ေကာင္း စိတ္ဓာတ္ အက်င့္ျမတ္နဲ႔မို႔ ကုသုိလ္မဂၤလာ အျဖာျဖာတို႔ ပြားမ်ားလွ်က္ က်က္သေရတိုးတက္ေနပါတယ္။ ကုိယ့္ ယဥ္ေက်းမွဳကိုလည္း ေဖာ္ေဆာင္တဲ့ပြဲမို႔ က်င္းပႏိုင္ေလ ေကာင္းေလဆိုတဲ့ ပြဲေတာ္တခုပင္ျဖစ္ပါတယ္။
( ဖတ္ခဲ့မိေသာ ဘေလာ့မ်ားမွ ကူးယူတည္းျဖတ္ ေဖာ္ျပပါသည္။)
အရွင္သု၀ီရ ၊ (၀ိနယ၀ိဒူ၊ သာသနဓဇဓမၼာစရိယ၊ မဟာဂႏၶာရာမိက ဓမၼာစရိယ)


Saturday, May 14, 2016

ေက်ာင္းမွာ သိမ္၊ သကၤန္းမွာ ကထိန္၊ ဆြမ္းမွာ ပိဏ္


ေက်ာင္းမွာ သိမ္၊ သကၤန္းမွာ ကထိန္၊ ဆြမ္းမွာ ပိဏ္

သိမ္ ဘာေႀကာင္႔ ရွိသင္႔တာလဲ။

ယေန႔တုိင္သာသနာေတာ္၌ ထင္ရွားရွိေနေသာ သာသနာ႔ဝန္ထမ္းဆရာေတာ္၊ သံဃာေတာ္ အရွင္ျမတ္တို႔သည္္ သိမ္ထဲမွျဖစ္ေပၚလာေသာ အရွင္ျမတ္တုိ႔ျဖစ္ပါသည္။ သိမ္မရွိလ်ွင္ ေနာက္ထပ္ ရဟန္းသံဃာေတာ္အစစ္အမွန္မ်ား မေပၚေပါက္လာႏူိင္ေတာ႔ပါ။ သိမ္ရွိေသာ္လည္း သိမ္ မေျမာက္ ပါလ်ွင္၊ သိမ္မေအာင္ပါလ်ွင္ ရဟန္းသံဃာအစစ္ အမွန္မ်ားမေပၚေပါက္ႏူိင္ပါ။ ရဟန္းသံဃာ အစစ္အမွန္မ်ားမရွိလ်ွင္အသြင္မ်ွသာက်န္ျပီးသာသနာဆိတ္သုဥ္း ကြယ္ေပ်ာက္ပါလိမ္႔မည္။

သာသနာေတာ္ သန္႔ရွင္းတည္တံ႔ျပန္႔ပြားေရး၊ သာသနာေတာ္ အသက္ဆက္ေရးတုိ႔ အေထာက္ အကူျပဳေသာအား ျဖင္႔သိမ္ျဖစ္ေျမာက္ေရး လ်ွင္ျမန္ေခ်ာေမာစြာ ေအာင္ျမင္ႏူိင္ရန္ အဘက္ဘက္မွ အကူအညီေပးႏူိင္ရန္ သိမ္ႏွင္႔ပတ္သက္ေသာအေႀကာင္းအရာ အခ်ိဳ႕ကုိ ဗဟုသုတျဖစ္ေစရန္ တင္ျပလုိက္ရပါသည္။

သိမ္ကုိျမတ္စြာဘုရားခြင္႔ျပဳပုံ။

ဝိနည္းမဟာဝါခႏၶက၌ ျမတ္စြာဘုရားရွင္သည္ အတူေနသံဃာမ်ားအတူ ဥပုသ္ကံ စသည္တုိ႔ျပဳျခင္းျဖင္႔ ညီညြတ္မူကုိျဖစ္ေစလိမ္႔မည္ဟု ရည္ရြယ္၍ သိမ္သမုတ္ျခင္းကုိခြင္႔ျပဳခဲ႔ပါသည္။

သိမ္ဆုိသည္မွာ

“သိမ္”ဆုိသည္မွာ ကံႀကီး၊ကံငယ္ျပဳလုပ္ရန္ သီးျခား နယ္ေျမေလးတစ္ခုအေန သတ္မွတ္ထားေသာ ဌာနတစ္ခုမ်ွသာျဖစ္ပါသည္။ ယင္းသိမ္သည္---
(၁) ကမၼဝါစာျဖင္႔ သမုတ္ထားသည္႔ “ဗဒၶသိမ္”၊
(၂) ကမၼဝါစာျဖင္႔သမုတ္ထားျခင္း မရွိ အလုိလုိ သိမ္ျဖစ္ေနသည္႔ “အဗဒၶသိမ္”၊ ဟူ၍ ႏွစ္မ်ဳိးရွိပါသည္။
ထုိသိမ္ႏွစ္မ်ဳိးတုိ႔တြင္ “ဗဒၶသိမ္” သည္ ခ႑သိမ္ စသည္ျဖင္႔သုံးမ်ဳိးရွိသလုိ “အဗဒၶသိမ္”သည္လည္း ဂါမသိမ္စသည္ျဖင္႔သုံးမ်ဳိးစီပင္ ရွိပါသည္။ ဗဒၶသိမ္သည္ ဂါမသိမ္ေပၚ၌ ကမၼ ဝါစာရြက္ဖတ္၍ သမုတ္ရပါသည္။ ကမၼဝါစာျဖင္႔ရြတ္သမုတ္ျခင္းသည္ သိမ္အျဖစ္ျမဲေစရန္ ျဖစ္ပါသည္။

သိမ္သမုတ္နည္း

သိမ္သမုတ္နည္းသည္--
(၁) ဝိသုံဂါမ (သီးျခားရြာ) ေတာင္း၍ သမုတ္နည္း၊
(၂) ရြာနယ္ေျမတစ္ပုိင္း သိမ္း၍ သမုတ္နည္းဟူ၍ ႏွစ္မ်ဳိးရွိပါသည္။
ယင္းႏွစ္မ်ဳိးတုိ႔တြင္ “ဝိသုံဂါမသိမ္”ဟူသည္ ပကတိဂါမ (ပကတိရြာတစ္ရြာ) မွ ဝိသုံဂါမ (သီးျခားရြာ) သိမ္တစ္ေနရာစာကုိ ရြာစားနာမည္တပ္၍ ႏူိင္ငံေတာ္အစုိးရတုိ႔က သတ္မွတ္ေပးလုိက္သည္ႏွင္႔ တစ္ၿပိဳင္နက္လုိလုိ သိမ္အျဖစ္သုိ႔ ေရာက္လာေသာ သိမ္ျဖစ္ပါသည္။
ရြာနယ္ေျမ တစ္ပုိင္းသိမ္း၍ သမုတ္ဟူသည္မွာ သိမ္သမုတ္ရာသုိ႔ တနယ္လုံးရွိ ရဟန္းသံဃာ အားလုံးကုိ သိမ္းၿပီးပင္႔ဖိတ္ရပါသည္။ အကယ္၍ သိမ္သမုတ္ရာသို႔မႀကြႏူိင္ေသာသံဃာမ်ားရွိပါက ထုိသံဃာရွိရာေက်ာင္း တုိက္သုိ႔သြား၍ ဆႏၵမသုိးေစရန္ ေနခ်င္းၿပီး ဆႏၵေတာင္းျပီးမွ ကမၼဝါစာျဖင္႔ရြတ္ဖက္သမုတ္ရေသာသိမ္ ျဖစ္ပါသည္။

တခါတရံ မိမိတုိ႕သတင္းသုံးရာ ဂါမေခာတ္ (ရြာနယ္ေျမ) မွာက်ယ္ဝန္းလြန္း၍ နယ္မသိမ္းႏူိင္ေသာ ေႀကာင္႔လည္းေကာင္း၊ လွည္း၊ ေမာ္ေတာ္ကား၊ရထား စသည္ ျဖတ္သြားျဖတ္လာ အဝင္အထြက္ အလြန္မ်ားသျဖင္႔ နယ္သိမ္းရန္ခတ္ခဲေသာေႀကာင္႔လည္းေကာင္း၊ နယ္သိမ္းသိမ္သမုတ္ရန္ မႀကြႏူိင္ေသာ တနယ္လုံးသံဃာမ်ား၏ ဆႏၵကုိ ေတာင္းခံတဲ႔အခါ ဆႏၵကုိေဒသနာႏွင္႔အညီ
(၁)ဆႏၵံ ဒမၼိ-တပည္႔ေတာ္ ဆႏၵေပးပါ၏၊
(၂)ဆႏၵံ ေမ ဟရ- တပည္႔ေတာ္၏ ဆႏၵကုိ သံဃာ႔ထံသုိ႔ ေဆာင္သြားပါ၊
(၃) ဆႏၵံ ေမ အာေရာေစတိ- တပည္႔ေတာ္၏ ဆႏၵကုိ သံဃာေတာ္အား ေလ်ွာက္ထားပါလုိ႔ ေပးတက္ေသာ ရဟန္းေတာ္မ်ား ရွားပါးေနပါကလည္းေကာင္း နယ္သိမ္းသိမ္ သမုတ္ရန္ အခတ္အခဲႏွင္႔ႀကဳံရတက္ပါသည္။

ဝိသုံဂါမ(သီးျခားရြာ) ေတာင္း၍ သမုတ္ျခင္း

ယင္းသုိ႔ေသာ အခတ္အခဲမ်ားကုိေက်ာ္လြားႏူိင္ရန္ ယင္းဂါမေခာတ္၊ဂါမသိမ္မွ သီးျခား သိမ္တစ္လုံးစာ ရြာစားနာမည္မွည္႔၍ ရြာနယ္ေျမကေလး ေတာင္းၿပီး သိမ္သမုတ္ႀကျခင္းကုိ ဝိသုံဂါမ(သီးျခားရြာ) သိမ္ဟုေခၚပါသည္။ ေက်ာင္းတုိက္တစ္ခုတစ္တုိက္လုံး တည္ေထာင္ၿပီး၊ ေဆာက္လုပ္ၿပီးယင္းေက်ာင္းတုိက္ အတြင္းမွ သိမ္ေက်ာင္းတစ္ေနရာစာေလးကုိ ဝိသုံဂါမ (သီးျခားရြာ)လုိ ေက်ာင္းဒကာ(သုိ႔)ေလ်ွာက္ ထားသူ ပုိင္ေျမဟု ရြာစားနာမည္ ေပးလုိက္ျခင္းျဖင္႔ မည္သူ႔ကုိမွမထိခုိက္၊မနစ္နာေစပါ။ အရွိေျမကြက္တစ္ခုကုိ ဝိသုံဂါမ(သီးျခားရြာ)ဟု သတ္မွတ္ ေပးလုိက္ျခင္းမ်ွသာျဖစ္ပါသည္။

ယင္းသုိ႔သက္မွတ္ေပးရာ၌ ယင္းေျမကြက္ကုိ ဖ်တ္မရေအာင္ အပုိင္အဆုိင္ ေပးမူမေပးမူႏွင္႔လည္း မသက္ဆုိင္ပါ။ သိမ္သမုတ္လုိ႔လြယ္ကူေစရန္ ေလ်ွက္ထားသူကုိရြာစားနာမည္မွည္႔၍ ဝိသုံဂါမ (သီးျခားရြာ)ဟု ေပးလုိက္ျခင္းသာ ပဓာနျဖစ္ပါသည္။ အခ်ဳိ႔ေက်ာင္းတုိက္မွာ သာသနာ႔ေျမဟု သက္မွတ္ၿပီးမွ ခုိင္သထက္ခုိင္၊ျမဲသထက္ၿမဲရန္၊အထူးသန္႔ရွင္းရန္ ယင္းသာသနာ႔ေျမထဲမွ သိမ္ တစ္လုံးစာကုိ ဝိသုံဂါမ(သီးျခားရြာ) အျဖစ္ေလ်ွာက္ထား၍ ေပးျခင္းမွာလည္းမည္သူ႔ကုိမ်ွ မထိခုိက္ မနစ္နာေစျခင္းေႀကာင္႔ သိမ္မိန္႔ေပးႏူိင္သူ၊သာသနာေတာ္ကုိ အထူးႀကည္ညိဳသူမ်ားက အလြယ္ တကူခ်ေပးသင္႔ပါသည္။

သာသနာသန္႔ရွင္းတည္တံ႔ ျပန္႔ပြားေရးကုိ အထူးေဆာင္ရြက္ ေပးလုိက္ျခင္းလညး္မည္ပါသည္။ အမိ္န္႔ခ်ေပးလုိက္ေသာ ဝိသုံဂါမ (သီးျခားရြာ) သည္ သိမ္သမုတ္ ကံေအာင္ျမင္ရန္ ရာႏူန္းျပည္႔ ရွိပါသည္။ ယင္းသုိ႔သိမ္မိန္႔ေတာင္းခံ၍ အစုိးရမင္းတုိ႔မွ ဝိသုံဂါမ(သီးျခားရြာ)အျဖစ္ရရွိၿပီးေနာက္ သိမ္အျဖစ္ၿမဲေနေစရန္ ကမၼဝါစာျဖင္႔ ရြက္ဖက္၍ သမုတ္ေသာသိမ္သည္ “ဗဒၶသိမ္”ျဖစ္ပါသည္။

သိမ္သည္ သာသနာေတာ္၏အသက္

ေအာင္ျမင္ေသာသိမ္ျဖစ္ပါမွ ရဟန္းအစစ္မ်ားေပၚေပါက္ၿပီး ဝိနည္းေလးစားေသာ ရဟန္းေတာ္ မ်ားအတြက္ ဥပုသ္ကံ ပဝါရဏာကံ စေသာ ကံႀကီး ကံငယ္မ်ား ေဆာင္ရာတြင္ အထူးခ်မ္းသာ မည္ျဖစ္ပါသည္။ ေအာင္ျမင္ေသာသိမ္၌ ရဟန္းခံျခင္း၊ဥပုသ္ျပဳျခင္းျပဳသည္႔အခါ ယုံမွားသံသယ မျဖစ္ေစဘဲ ကုိယ္ေရာစိတ္ပါ ႏွစ္ျဖာသုခ ရရွိႀကမွာ အမွန္ျဖစ္ပါသည္။ မိမိတုိ႔ ရဟန္းေတာ္မ်ား အတြက္ သိမ္သည္ အသက္တမ်ွအေရးႀကီးလွ၍ သာသနာေတာ္၏ အသက္ဟု ေခၚဆုိရမည္ ျဖစ္ပါသည္။

သိမ္ရွိမွ ရဟန္းျဖစ္မည္။

ဝိနည္းစူဠဝါအ႒ကထာ၊ သံဃေဘဒကကၡႏၶက၌ ရဟန္းျဖစ္ရန္ အဂၤၤါ(၅)ခ်က္ ရွိပါသည္။ ထုိအခ်က္မ်ားမွာ
(၁)ဝတၳုဳသမၸတၱိ- ရဟန္းခံႏူိင္ေလာက္ေသာ လူပုဂၢဳိလ္ ဗ်တၱိ၊ပဋိဗလႏွင္႔ျပည္႔စုံျခင္း (၂)ဉတၱိသမၸတၱိ-သုဏာတုေမ စသည္ျဖင္႔ ဉာတ္ထားမူႏွင္႔ျပည္႔စုံျခင္း။
(၃)ပရိသာ သမၸတၱိ- ကာရက ရဟန္းသံဃာ အနည္းဆုံး
(၄)ပါးႏွင္႔ျပည္႔စုံျခင္း။
(၄) ကမၼဝါစာ သမၸတၱိ- ကမၼဝါစာ(၃)ႀကိမ္ ရြတ္ဖက္မူ၏ ျပည္႔စုံျခင္း။
(၅) သီမာသမၸတၱိ- သိမ္ရွိမူ၏ ျပည္႔စုံျခင္းတုိ႔ျဖစ္ပါသည္။

အထက္ပါအခ်က္ငါးခ်က္တုိ႔တြင္ သိမ္တစ္ခုျဖစ္ဖုိ႔ အလြန္အေရးႀကီးသလုိ၊ အလြန္တရာမွ ခတ္ခဲလွပါသည္။ သိမ္တစ္ခုျဖစ္ရန္ သက္ဆုိင္ရာမွခြင္႔ျပဳ မိန္႔ယူရျခင္၊ ခြင္႔ျပဳမိန္႔ရၿပီးပါက သံဃာေတာ္မ်ားစြာ ပင္႔ဖိတ္၍အႀကိမ္ႀကိမ္ အခါခါသိမ္ႏူတ္ျခင္း၊သိမ္သမုတ္ျခင္းမ်ားျပဳရျခင္း၊ သိမ္ အေဆာက္အဦးျဖစ္ရန္ နဝကမၼ ဝတၳဳေငြေႀကးမ်ား မတည္စုေဆာင္းရျခင္း စေသာ ကိစၥမ်ားမွာ ခတ္ခဲမည္မွာအမွန္ျဖစ္ပါသည္။

သိမ္အေရးႀကီးပုံႏွင္႔ပတ္သက္ၿပီး စာသင္သားဘဝက အျဖစ္အပ်က္ေလးတစ္ခုကုိ သတိရမိ ပါေသးသည္။ မိမိသည္ ပဲခူးၿမိဳ႔ သာသနမ႑ုိဳင္ေက်ာင္းတုိက္၌ အပတ္စဥ္ ပထမငယ္တန္း ဝိနည္း စာေမးပြဲေျဖစဥ္ကျဖစ္ပါသည္။ ထုိစဥ္သာသနမ႑ုဳိင္ေက်ာင္းတုိက္၌ အဖိတ္ေန႔စာေျဖ၍၊ ဥပုသ္ေန႔တြင္သတ္ ဆုိင္ရာစာခ်ဘုန္းႀကီးမွ တပါးစီ၏ ေျဖလြာ မ်ားကုိ ျပန္ဖတ္ျပေလ႔ရွိပါသည္။ ဝိနည္းေျဖရေသာ ေန႔ေရာက္ေသာအခါ ထုံးစံ အတုိင္းစာခ် ဘုန္းႀကီးက ေျဖလြာမ်ားဖက္ျပပါသည္။ စာသင္သားတပါး၏ ေျဖလြာကုိ ဖက္ျပေသာအခါ သံဃာမ်ား သေဘာႀကခဲ႔ရပါသည္။

ဝိနည္း၌ ရဟန္းျဖစ္ျခင္းအဂၤါ(၅)ပါးကုိ ေမးထားရာ စာေျဖရွင္စာသင္သားမွာ အထက္ပါ ေလးပါးကုိ သာမွတ္မိ၍ မွန္မွန္ကန္ကန္ေရးႏူိ္င္ေသာ္လည္း ေနာက္ဆုံး အခ်က္ သီမာသမၸတၱိ- သိမ္၏ ျပည္႔စုံျခင္းဟု ေျဖရမည္ကုိ ေမ႔ေနေသာေႀကာင္႔ ထုိေနရာတြင္ နံပါတ္ထုိး၍ “ပုိက္ဆံ ရွိလ်ွင္ျဖစ္ႏူိင္ျခင္း”ဟု ေျဖခ်လုိက္ပါသည္။ ယခုျပန္စဥ္းစားႀကည္႔ေသာအခါ ရဟန္းျဖစ္ဖို႔ သိမ္ အေရးႀကီးသလုိ၊သိမ္ျဖစ္ဖုိ႔လည္း သိမ္ကုသုိလ္ရွင္လည္း အမွန္တကယ္လုိအပ္မွာမုိ႔ သိမ္မိန္႔စသည္ ရျပီးပါကလည္းသိမ္ကုသုိလ္ျဖစ္ေျမာက္ေရးကုိ အထူးအကူအညီေပးသင္႔ႀကပါသည္။

သိမ္အလွဴေသမျဖစ္ေစဘဲ သိမ္အလွဴရွင္ျဖစ္ေအာင္လုပ္ဖုိ႔လုိအပ္

ယခုအခါသာသနာေတာ္မွာ သိမ္တစ္လုံးျဖစ္ေျမာက္မူဟာ အလြန္အေရးၿပီးသာသနာေတာ္အတြက္ အက်ဳိးမ်ား မည္႔အေရးကုိ သိထားေသာ ႏူိင္ငံေက်ာ္ဓမၼကထိက ျဖဴးဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး ႏွင္႔တပည္႔ႀကီးျဖစ္သူ အရွင္အဂၢဝရတုိ႔၏ ဦးေဆာင္မူ၊ ကာရကသံဃာမ်ား၏ ခ်ီးေျမာက္မူ။ တပည္႔ဒကာ၊ ဒကာမမ်ား၏ ေထာက္ပံမူျဖင္႔ရန္ကုန္တုိင္း၊ လူိင္ၿမဳိ႔နယ္၊ အမွတ္(၅)ရပ္ကြက္။ ဓမၼရကၡိတ ျဖဴးမဟာစည္ရိပ္သာေက်ာင္းတုိက္၌သာသနာဝုဎုိကာရီသုံးထပ္ေက်ာင္းေဆာင္ႀကီး ျဖစ္ေျမာက္လုိ႔ လာခဲ႔ပါၿပီ။ ေက်ာင္းေဆာင္ႀကီး ၿပီးေျမာက္သည္႔သတင္းကုိ ႀကားရကတည္းက မိမိအေနနဲ႔ သာသနာေတာ္အတြက္ အက်ဳိးမ်ားမည္႔ အေရးကုိႀကိဳတင္ေတြး၍ ဝမ္းသာ ပီတိျဖစ္္မိပါသည္။

မိမိတုိ႔ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ား အၿမဲေျပာေလ႔ရွိေသာ ဆုိရွိးစကားတစ္ခုရွိပါသည္။ ဆြမ္းမွာ ပိဏ္၊ သကၤန္းမွာကထိန္၊ ေက်ာင္းမွာသိမ္ ဟူ၍ ျဖစ္ပါသည္။ ဆြမ္းအလွဴမ်ားထဲတြင္ ပိ႑ပါတ္ဆြမ္း လွဴဒါန္းျခင္းသည္ အျမတ္ဆုံးဒါနဟူ၍ လည္းေကာင္း၊ သကၤန္းအလွဴမ်ားထဲတြင္ ကထိန္သကၤန္း လွဴဒါန္းရျခင္းသည္ အျမတ္ဆုံးဟူ၍ လည္းေကာင္း၊ ေက်ာင္းအလွဴမ်ားထဲတြင္လည္း သိမ္ေက်ာင္း ေဆာင္ လွဴဒါန္းရျခင္းသည္ အျမတ္ဆုံးဟူ၍ လည္းေကာင္း ေျပာဆုိ သုံးႏူံးေနႀကပါသည္။ အဘယ္ေႀကာင္႔ အျမတ္ဆုံးဟူ ေျပာဆုိရပါသနည္း။ု စာေရးသူ အျမင္ကုိေျပာရမည္ဆုိလ်ွင္ ဤဆြမ္း၊သကၤန္း၊ေက်ာင္းတုိ႔ကုိ လက္ခံေသာ အလွဴခံမ်ားကဤ ပစၥည္းမ်ားကုိ အမွန္တကယ္ လုိအပ္ေနၿပီး လုိအပ္ေသာေနရာမ်ားတြင္ အက်ဳိးရွိရွိ အသုံးခ်မည္ျဖစ္ေသာေႀကာင္႔ျဖစ္ပါသည္။

ဤကဲသုိ႔အသုံးခ်မွသာ အလွဴရွင္မ်ားအေနျဖင္႔ အသုံးက်ေသာအလွဴျဖစ္ၿပီး ျမတ္ေသာအက်ဳိးကုိ ခံစားရမည္ ျဖစ္ေသာေႀကာင္႔ျဖစ္ပါသည္။ သုိ႔ျဖစ္ပါ၍ အလွဴရွင္မ်ား အက်ဳိးမ်ားေစရန္ သိမ္ေက်ာင္း ေဆာင္ႀကီးသည္ သံဃာကိစၥမ်ာအတြက္ အၿမဲတမ္းအသုံးခ် ထားေသာ ေက်ာင္းေဆာင္ႀကီးျဖစ္ဖုိ႔ လည္းအေရးႀကီးပါသည္။ သုိ႔မွသာ အလွဴရွင္မ်ား၏ အလွဴသည္ လည္း အၿမဲတမ္း ရွင္သန္ေနေသာ အလွဴျဖစ္ၿပီး ဆရာဒကာ သံသရာ အတြက္အက်ဳိးမ်ားမည္ျဖစ္ပါေႀကာင္းတင္ျပလုိက္ရပါသည္။


ဦးဇင္းေလး

Thursday, May 12, 2016

သိမ္အေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ


သိမ္အေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ

သံဃာေတာ္မ်ား ကံႀကီးကံငယ္ျပဳရာ ေနရာ႒ာနကို “သိ္မ္”ဟုေခၚသည္။ “သိမ္”ဟူသည္ ရွိသမွ် ရဟန္းေတာ္မ်ား တစုတေဝးတည္း အညီအညြတ္ ေပါင္းစု၍ ကံႀကီးကံငယ္ေဆာင္ရာ နယ္တခု အျဖစ္ သီးျခားသတ္မွတ္ထားေသာ ေနရာပင္ျဖစ္သည္။ ရဟန္းေတာ္တို႔ျခည္းသာ ျပဳလုပ္ ေဆာင္ရြက္ရေသာ ရဟန္းခံျခင္း၊ ဥပုသ္ျပဳျခင္း၊ ပဝါရဏာျပဳျခင္း၊ ကထိန္ သကၤန္းေပးျခင္း စေသာ ကိစၥမ်ားကို သာသနာေတာ္ အသုံးအႏႈန္းအားျဖင့္ “ကံႀကီးကံငယ္” ဟုေခၚ၏။

ထို“ကံႀကီးကံငယ္”တို႔တြင္ တခုခုကို ေဆာင္ရြက္လိုေသာအခါ ရဟန္းေတာ္တုိ႔ သိမ္အတြင္းတြင္ စုေဝးၾကရသည္။ ထုိသုိ႔စုေဝးရာ၌ တပါးႏွင့္တပါး (၂)ေတာင့္ထြာထက္ မေဝးေစဘဲ ထိုင္ေနျခင္း၊ စည္းေဝးျခင္းကိုပင္ “ကာယသာမဂၢီ” ေပးသည္ဟု ေခၚသည္။ “ကိုယ္ျဖင့္ညီညြတ္မႈ၊ သေဘာတူ ေက်နပ္မႈ”ကို ျပသည္ဟု ဆိုလိုသည္။

ထိုိသုိ႔စည္းေဝး၍ ကံျပဳေသာအခါ အစြန္ဆုံး ရဟန္းမွ အျပင္ဖက္ (၂)ေတာင့္ထြာ အရပ္အတြင္းသို႔ လူဝတ္ေၾကာင္၊ သာမေဏစသူတုိ႔ မဝင္လာရ၊ မရွိေစရေပ။ ဝင္လာခဲ့၊ ရွိခဲ့ေသာ္ ျပဳဆဲကံ မပ်က္ ေသာ္လည္း ကံျပဳေသာ ရဟန္းေတာ္တုိ႔ အာပတ္သင့္ေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ကံျပဳေနစဥ္ အဆိုပါ ပုဂၢိဳလ္မ်ား မဝင္လာ မရွိေစဖို႔ အေရးႀကီးသည္။

ထုိ႔အျပင္ ကံျပဳေနေသာ သံဃာ၏ (၂)ေတာင့္ထြာအရပ္၌ အျပင္ဘက္ သိမ္နယ္ပယ္အတြင္း တေနရာ၌ ရဟန္း(၁)ပါး သို႔မဟုတ္ (၂)ပါး၊ (၃)ပါးစသည္ မရွိေစဖို႔လည္း အေရးႀကီးျပန္သည္။ ယင္းသို႔ရွိလွ်င္ ကာယသာမဂၢီကို မေပးသျဖင့္ ျပဳေသာကံကို သေဘာမတူရာ ေရာက္ေသာေၾကာင့္ ျပဳဆဲကံပ်က္ေလသည္။ ထို႔သုိ႔ သိမ္နယ္ပယ္ တခုအတြင္းမွာပင္ ကံျပဳသံဃာ၏ (၂)ေတာင့္ထြာ အရပ္မွ လႊတ္လ်က္ အျခား ရဟန္းျဖစ္ေစ၊ ရဟန္းအမ်ားျဖစ္ေစ ရွိေနျခင္းကို “ဝဂ္ျဖစ္သည္”ဟု ေခၚေလသည္။ “အစုကြဲသည္” ဟု ဆိုလိုေပသည္။

သာသနာေတာ္ အရွည္တည္တံ့ႏုိင္ရန္ ရဟန္းေတာ္မ်ား အဆက္မျပတ္ရွိေနဖို႔ အေရးႀကီးသည္။ ရဟန္းအျဖစ္သို႔ ေရာက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ရန္မွာလည္း “သိမ္” မရွိလွ်င္ မျဖစ္ႏုိင္ေပ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ “သိမ္”သည္ သာသနာေတာ္ အရွည္တည္တံ့ေရးတြင္ ေရေသာက္ျမစ္ပမာ လြန္စြာ အေရးႀကီးေသာ အရာ ျဖစ္ေပသည္။

သိမ္အမ်ဳိးအစားအက်ဥ္း

ထိုသိိမ္သည္ အက်ဥ္းအားျဖင့္ (၂)မ်ဳိးရွိ၏။ ယင္းတို႔ကား (၄)ပါး၊ (၄)ပါးထက္မ်ားေသာ ရဟန္းေတာ္တုိ႔ စုေပါင္း၍ ဉတ္ ကမၼဝါစာဖတ္၍ မသမုတ္ရပဲ အလိုလိုသိမ္ျဖစ္ေနေသာ သိမ္တုိ႔ ျဖစ္ေလသည္။ ထို (၂)မ်ဳိးတြင္ ပထမအမ်ဳိးအစားကို “ဗဒၶသိမ္” “ဉတ္ကမၼဝါစာျဖင့္ ဖြဲ႔အပ္ေသာသိမ္” ဟု ေခၚ၍ ဒုတိယအမ်ဳိးအစားကို “အဗဒၶသိမ္” “ဉတ္ကမၼဝါစာျဖင့္ မဖြဲ႕အပ္ေသာသိမ္” ဟု ေခၚေလသည္။

ထို (၂)မ်ဳိးတြင္လည္း ဗဒၶသိမ္သည္
(၁) ခ႑သိမ္
(၂) သမာနသံဝါသကသိမ္
(၃) အဝိပၸဝါသသိမ္ဟု ၃မ်ဳိးျပား၍ အဗဒၶသိမ္လည္း
(၁) ဂါမသိမ္
(၂) ဥဒကုေကၡပသိမ္
(၃) သတၱမ႓ႏၲရသိမ္ ဟု ၃မ်ဳိးပင္ ျပားျပန္သည္။
(ခ႑သိမ္စသည္၏ အဓိပၸါယ္ကို လာလတၱံ႕ ကထာတို႔၌ ျပဆိုပါမည္။)

ဂါမ၊ ဂါမသိမ္၊ ဂါမေခတ္

အထက္၌ျပခဲ့ေသာ ဗဒၶသိ္မ္၊ အဗဒၶသိမ္ (၂)မ်ဳိးတို႔တြင္ ဗဒၶသိ္မ္ဟူသည္ “ဂါမသိမ္”ေပၚမွာ သမုတ္ ရေသာ သိမ္ျဖစ္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ ဗဒၶသိမ္ကို ေလ့လာေသာအခါ ေရွးဦးစြာ ဂါမသိမ္အေၾကာင္းကို နားလည္ရန္ လိုအပ္ေပသည္။

“ဂါမသိမ္”ဟူေသာ စကားမွာ “ဂါမသီမာ”ဟူေသာ ပါဠိစကားမွ လာေသာ စကား ျဖစ္၏။ ထို၏ အနက္မွာ “ရြာအပိုင္းအျခား” ျဖစ္၏။ “ရြာအပို္င္းအျခား”ဟူသည္မွာလည္း လူတို႔ေနရာ ရြာသက္သက္ (စည္း႐ိုး အတြင္း) သာမက ထိုရြာ၏ ပိုင္ဆိုင္ရာ ကုန္းေျမမ်ား အပါအဝင္ ရြာအရပ္ကိုပင္ ဤသိမ္ဆိုင္ရာ၌ “ဂါမ”ဟုလည္းေကာင္း၊ “ဂါမေခတ္”ဟုလည္းေကာင္း၊ “ဂါမသိမ္”ဟု လည္းေကာင္း ေခၚေပသည္။ အက်ဥ္းအားျဖင့္ အစိုးရ မင္းတို႔က ရြာတရြာ နယ္ေျမဟု သတ္မွတ္ထားေသာ အရပ္ကို “ဂါမသိမ္” တခုဟု ေခၚဆိုရသည္။

“ဂါမသီမာ”ဟူေသာပုဒ္၏ တုိက္႐ိုက္ အနက္မွာ ရြာအပိုင္းအျခားျဖစ္ေသာ္လည္း ဤအရာ၌ ဆိုခဲ့ၿပီး ရြာအပို္င္းအျခားသာမကပဲ နိဂုံးအပို္င္းအျခား၊ ၿမိဳ႕အပိုင္းအျခားတို႔ကိုလည္း ဂါမသိမ္ဟု ေခၚရ ေလသည္။ “ဂါမသီမာ”ဟူေသာပုဒ္၏ သြယ္ဝိွႈက္ယူရေသာအနက္မွာ ထိုဂါမသိမ္ အတြင္းရွိေသာ ျမစ္၊ ဆားငန္ေခ်ာင္း၊ ဇာတႆရ (အလိုလိုျဖစ္ေသာ) အိုင္တို႔ကိုလည္း ဂါမသိမ္ဟု ေခၚရေလသည္။

ထိုေၾကာင့္ အက်ဥ္းခ်ဳပ္လိုက္လွ်င္ ရြာအပိုင္းအျခား နိဂုံး (ရြာႀကီး) အပိုင္းအျခား၊ ၿမိဳ႕အပိုင္းအျခား အားလုံးကိုပင္ ဂါမ၊ ဂါမသိမ္၊ ဂါမေခတ္ဟု ဆိုအပ္ေတာ့သည္ဟု မွတ္အပ္၏။ ျပဆိုခဲ့ၿပီးေသာ ရြာအပိုင္းအျခား၊ နိဂုံးအပိုင္းအျခား၊ ၿမိဳ႕အပို္င္းအျခား အရပ္တို႔သည္ ဉတ္ကမၼဝါစာျဖင့္ မသမုတ္ရပဲ အလိုလိုသိမ္ျဖစ္ေနေသာ အရပ္မ်ားျဖစ္ေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အဆိုပါဂါမသိမ္တို႔၌ ရဟန္းေတာ္ တုိ႔သည္ တစုတည္းေပါင္းစု၍ ဥပုသ္ျပဳျခင္း၊ ရဟန္းခံျခင္း စေသာ သံဃာ့ကံမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ ႏိုင္ၾကသည္။ (ဝိနယာလကၤာရ ပ၊ ၃၄၈။ ဤကား သိ႐ုံသာ အက်ဥ္းျပျခင္းတည္း။ အက်ယ္ကို အဗဒၶသိမ္အခန္းမွာ ႐ႈပါရန္)။

ဘာေၾကာင့္ သိမ္သမုတ္ရသနည္း

အထက္၌ျပခဲ့သည့္အတိုင္း ရြာအပိုင္းအျခားစေသာ ဂါမသိမ္သည္ အလိုလိုျဖစ္ေနခဲ့ေသာ္ ‘ရဟန္းေတာ္တုိ႔သည္ အဘယ္ေၾကာင့္ ထိုဂါမသိမ္အတြင္း၌ ဗဒၶသိမ္တို႔ကို သမုတ္ၾကသနည္း။ အလုပ္ပိုကို လုပ္ေနသည္ႏွင့္ မတူပါသေလာ’ဟု ေစာဒနာဖြယ္ရွိ၏။ အေျဖကား ဤသို႔တည္း။

သံဃာေတာ္မ်ား ကံႀကီးကံငယ္ ျပဳေသာအခါ က်ယ္သည္ျဖစ္ေစ၊ က်ဥ္းသည္ျဖစ္ေစ သိမ္တခု အတြင္းရွိ ရဟန္းေတာ္အားလုံး ကံျပဳရာအရပ္သို႔ စုေဝးလာေရာက္ၾကရသည္။ အကယ္၍ မလာ ေရာက္ႏုိင္သူ ရွိေနပါက ကံျပဳျခင္းကို သေဘာတူေၾကာင္း ဆႏၵေပးလိုက္ရသည္။ ဆႏၵမေပးပါက သိမ္နယ္၏ အျပင္ဘက္သို႔ ထြက္ေနရမည္။ ဤသို႔ ဆႏၵလည္းမေပး၊ စည္းေဝးရာသို႔လည္း မလာေရာက္၊ သိမ္အျပင္ဖက္ကိုလည္း ထြက္မေနေသာ ရဟန္းတပါးမွ်ပင္ ရွိေနခဲ့ေသာ္ အျခား သံဃာအားလုံး စုေဝး၍ ျပဳအပ္ေသာကံသည္ အခ်ည္းႏွီးျဖစ္ေလေတာ့သည္။

ဤသို႔ ဂါမသိမ္ တခုအတြင္းရွိ သံဃာတို႔ကို စုေဝးရန္မွာ တေက်ာင္း၊ ႏွစ္ေက်ာင္းမွ်သာရွိေသာ ရြာငယ္တို႔၌ ျဖစ္ႏုိင္စရာရွိေသာ္လည္း ေက်ာင္းမ်ားစြာရွိေသာ ရြာႀကီးတို႔၌မူ ျဖစ္ႏုိင္ရန္ မလြယ္ကူ လွေပ။ ထို႔ျပင္ ကံျပဳေနစဥ္အတြင္း က်ယ္ဝန္းလွေသာ ဂါမသိိမ္ အပိုင္းအျခား အတြင္းသို႔ အျပင္အပမွ ရဟန္းမ်ားမဝင္လာရန္ ေစာင့္ေရွာက္တားဆီးရသည္မွာလည္း ျဖစ္ႏုိင္စရာမရွိေသာ အလုပ္ျဖစ္ေလသည္။ ရြာထက္ႀကီးေသာ နိဂုံး၊ ၿမိဳ႕တို႔၌မူ ပိုမို၍ မျဖစ္ႏုိင္ဟုပင္ ဆိုရေပမည္။

ယင္းသို႔ ဂါမသိမ္သည္ မသမုတ္ရပဲ သိမ္ျဖစ္ေနေသာ္လည္း သံဃာမ်ားစြာရွိေသာ ဂါမသိမ္တို႔၌ သံဃာသိမ္းရန္ မလြယ္ကူ၊ မျဖစ္ႏိုင္ေသာေၾကာင့္လည္း၊ ယခုေခတ္ကဲ့သို႔ ေမာ္ေတာ္ကား၊ မီးရထားစေသာ ယာဥ္တို႔ျဖင့္ ခရီး အသြားအလာ မ်ားေသာအခါ၌ ဂါမသိမ္အတြင္းသို႔ ျပင္ပ ရဟန္းမ်ား မဝင္လာရန္ တားဆီးေစာင့္ေရွာက္ဖို႔ မျဖစ္ႏုိင္ေသာေၾကာင့္လည္းေကာင္း။ လက္ေတြ႕ အားျဖင့္မူ ယင္းဂါမသိမ္မွာ စိတ္ခ်လက္ခ် သံသယ ကင္းရွင္းစြာျဖင့္ ကံျပဳႏိုင္ေသာေနရာ မဟုတ္ပဲ ျဖစ္ေနေလေတာ့သည္။

ထို႔ေၾကာင့္ သံဃာ အသိမ္းရလြယ္၍ စိတ္ခ်လက္ခ် ခ်မ္းခ်မ္းသာသာ ကံျပဳႏုိင္ရန္ အလို႔ငွာ က်ယ္ဝန္းလွေသာ ဂါမသိမ္ထဲ၌ ဗဒၶသိမ္မ်ားကို သမုတ္ၾကရျခင္း ျဖစ္ေလသည္။ ဗဒၶသိမ္ သမုတ္ထားေသာအခါ ဂါမသိမ္ တခုလုံးအတြင္းရွိ ရဟန္းမ်ားကို သိမ္းစရာမလိုေတာ့ပဲ သမုတ္ထားသည့္ ေနရာ (ဥပမာ။ ။ေက်ာင္းတေက်ာင္းစာမွ် အရပ္) အတြင္းမွာသာ သံဃာကို သိမ္းရေတာ့သျဖင့္ လြယ္လည္း လြယ္ကူသည္။ ျဖစ္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ေလေတာ့သည္။

ဗဒၶသိမ္ အျပင္ဘက္ ဂါမသိမ္၌တည္ေသာ ရဟန္းက ဗဒၶသိမ္အတြင္း၌ ျပဳအပ္ေသာကံကို မပ်က္ေစႏုိင္ေတာ့ေပ။ ကံျပဳေနစဥ္အတြင္း အျခားရဟန္းမ်ားလည္း ဝင္ေရာက္လာစရာ မရွိသေလာက္ျဖစ္၍ နယ္နိမိတ္တို႔၌ အေစာင့္အေရွာက္ထားရသည့္ တာဝန္လည္း ေပါ့သြားေလ ေတာ့သည္။ ဤသို႔လွ်င္ သံဃာ့ကံမ်ားကို စိတ္ခ်လက္ခ် သံသယကင္းရွင္းစြာျဖင့္ ေအာင္ေအာင္ ျမင္ျမင္ျပဳႏိုင္ရန္ အလို႔ငွာလည္းေကာင္း၊ ဆိုခဲ့ၿပီးတာဝန္မ်ား ဒုကၡမ်ားမွ ကင္းလြတ္ခြင့္ ရေစရန္ လည္းေကာင္း၊ ဂါမသိမ္ေပၚ၌ ဗဒၶသိမ္မ်ားကို သမုတ္ၾကရျခင္းျဖစ္ရာ ထိုသို႔သမုတ္ျခင္းမွာ အက်ဳိးလည္းရွိ၊ ေက်းဇူးလည္းမ်ားေသာ လုပ္ငန္းတရပ္ ျဖစ္ပါေတာ့သည္။

ဘာေၾကာင့္ သိမ္ႏုတ္ရသနည္း

သိမ္သမုတ္ရန္ လိုအပ္ေသာေၾကာင့္ သိမ္သမုတ္ၾကရသည္ျဖစ္လွ်င္ မိမိတို႔သမုတ္လိုသည့္ေနရာ၌ သိမ္သမုတ္ရန္ပင္ ျဖစ္သည္မဟုတ္ပါေလာ။ အဘယ့္ေၾကာင့္ သိမ္မသမုတ္မီ သိမ္ႏုတ္ျခင္းကိစၥကို ျပဳလုပ္ၾကျပန္ပါသနည္းဟု ေမးဖြယ္ရွိျပန္ပါသည္။

ဤအေမး၏အေျဖကို နားလည္ႏုိင္ရန္ ေရွးဦးစြာ သိမ္ပ်က္ (၁၁) လုံးတို႔တြင္ အပါအဝင္ျဖစ္ေသာ
(က) စပ္၍ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္ႏွင့္
(ခ) လႊမ္းမိုး၍ သမုတ္အပ္ေသာသိ္မ္။
ဤႏွစ္မ်ဳိးကို သိရွိနားလည္ရန္ လိုအပ္ေပသည္။

သိမ္သမုတ္လိုေသာ ေျမအရပ္အတြင္း၌ သိမ္ေဟာင္းတခုခုရွိေနခဲ့လွ်င္ အသစ္သမုတ္သည့္သိမ္မွာ မေအာင္ျမင္ေတာ့ေပ။ သိမ္သစ္ သမုတ္ေျမအတြင္း သိမ္ေဟာင္းမွာ ေျမအားလုံးေသာ္ လည္းေကာင္း၊ အယုတ္ဆုံးအားျဖင့္ ရဟန္း (၄)ပါး ကံျပဳေလာက္႐ုံ အရပ္ေသာ္လည္းေကာင္း ပါရွိေနခဲ့ၿပီး သိမ္သစ္သမုတ္လွ်င္ ထိုသိမ္ကို လႊမ္းမိုး၍ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္ဟု ေခၚသည္။

ရဟန္း(၄)ပါးေနေလာက္႐ုံ အရပ္မွေအာက္ တဆံျခည္မွ်ပင္ျဖစ္ေစကာမူ လႊမ္းမိုး၍ သိမ္သစ္ သမုတ္လွ်င္ ထိုကိုစပ္၍ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္ ဟုေခၚသည္။ ထိုသိမ္ႏွစ္မ်ဳိးလုံးပင္ မေအာင္ ျမင္ေသာ သိမ္မ်ားျဖစ္၍ သိမ္ပ်က္မ်ား ျဖစ္ေလသည္။ ထိုသို႔စပ္ လႊမ္း၍ သမုတ္အပ္ေသာအခါ နဂိုရွိရင္း သိမ္ေဟာင္းတို႔ကား ပ်က္၍ မသြားၾကေပ။ တည္ၿမဲတိုင္းပင္ တည္ၾကေလသည္။ (ဤ၌စပ္၊ လႊမ္း၏ အဓိပၸါယ္ကို သာရတၳ၊ ဝိမတိ၊ ကခၤါဋီကာသစ္တို႔ႏွင့္အညီ ေရးသည္) ထိုသို႔စပ္၊ လႊမ္း၍ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္တို႔မွာ သိမ္ပ်က္ျဖစ္ကုန္ရကား မိမိတို႔သမုတ္မည့္သိမ္ကို ယင္းအျပစ္ႏွစ္ပါးမွာ လြတ္ေစဖို႔ရန္ အေရးႀကီးေလသည္။

သိမ္သစ္ သမုတ္မည့္ေနရာ၌ ေရွးက သိမ္ေဟာင္းမ်ား မရွိဟု သံသယ ကင္းေလာက္ေအာင္ အတိအက် သိရလွ်င္မူကား သိမ္ကို ႏုတ္ဖို႔ပင္မလို၊ သမုတ္လိုေသာေနရာ၌ သိမ္ကို သမုတ္ လိုက္႐ုံသာရွိသည္။ သို႔ေသာ္ ေဂါတမဘုရားရွင္၏ သာသနာေတာ္ (၂၅ဝဝ)ေက်ာ္အတြင္း မိမိတို႔ ‘သိမ္သစ္ သမုတ္မည့္ ေနရာ၌ ေရွးမည္သည့္အခါကမွ သိမ္မသမုတ္ခဲ့ဖူးေသး’ဟု မည္သူ ေျပာႏိုင္ပါ မည္နည္း။ ထို႔သို႔မေျပာႏုိင္သည့္အတြက္ ေရွးက သမုတ္ခဲ့ဖူးေသာ သိမ္ေဟာင္းမ်ား အကယ္၍ ရွိခဲ့ေသာ္ ထိုသိမ္ေဟာင္းမ်ား ကြ်တ္လြတ္သြား၍ သန္႔ရွင္းေသာ ေျမျဖစ္ဖို႔ရာ သိမ္ႏုတ္ရျခင္း ျဖစ္ေလသည္။

ထို႔ေၾကာင့္ သိမ္ႏုတ္ျခင္းသည္ ေရွးကသိမ္ေဟာင္းရွိခဲ့ေသာ္ ထိုသိိမ္ေဟာင္းတို႔ ကြ်တ္လြတ္သြားျခင္း အက်ဳိးရွိ၍ ေရွးကသိမ္ေဟာင္းမ်ား မရွိခဲ့လွ်င္လည္း မိမိတို႔ သိမ္သစ္သမုတ္မည့္ ေနရာသည္ စင္ၾကယ္ေသာ ေျမေနရာႏွစ္မ်ဳိးကို ေမွ်ာ္ကိုး၍ပင္ သိမ္သစ္သမုတ္မည့္ေနရာ၌ သိမ္ႏုတ္ၾကရျခင္း ျဖစ္ေလသည္။

အထပ္ထပ္ႏုတ္ရန္ လိုအပ္ပုံ

ထိုသို႔သိမ္ႏုတ္ေသာအခါ တႀကိိမ္ တခါမွ်သာ မႏုတ္မူ၍ သိမ္သစ္ေျမေနရာအတြင္း ေနရာ အႏွံ႔ အျပား အထပ္ထပ္ ႏုတ္ရေလသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ ယင္းသုိ႔ ႏုတ္ရသနည္းဟူမူ ‘သိမ္ေဟာင္း မည့္သည့္ ေနရာမွာ ရွိသည္’ဟု ဧကန္သိရသည္မဟုတ္။ မွန္းဆ၍သာ ႏုတ္ရေသာေၾကာင့္ မိမိတို႔ ကမၼဝါစာဖတ္၍ ႏုတ္ခဲ့ေသာ ေနရာတို႔တြင္ တေနရာရာ၌ သိမ္ေဟာင္းကို က်က်နနမိ၍ ယင္း‘သိမ္ေဟာင္း ကြ်တ္လြတ္သြားၿပီ’ဟု စိတ္ခ်လက္ခ် မွတ္ယူႏုိင္ရန္ အလို႔ငွာ ေနရာအႏွံ႔အျပား အထပ္ထပ္ ႏုတ္ရျခင္းျဖစ္ေလသည္။ ထုိသို႔ေစ့စပ္ေအာင္ ႏုတ္လိုက္ေသာအခါ သိမ္သစ္ ေျမေနရာ၏ မည့္သည့္ေနရာမွာပင္ သိိမ္ေဟာင္းရွိခဲ့ ရွိခ၊ဲ့ ထိုသိိမ္ေဟာင္းမွာ ဧကန္ ကြ်တ္လြတ္ သြားၿပီးဟု စိတ္ခ်လက္ခ် သံသယ ကင္းရွင္းစြာ မွတ္ယူႏိုင္ေလေတာ့သည္။

ပို၍ႏုတ္ရပုံ

ထုိ႔သို႔ႏုတ္ေသာအခါ သိမ္သမုတ္မည့္ ေျမေနရာသာမကပဲ ေနရာ၏ အရပ္ (၄)မ်က္ႏွာလုံးမွာပင္ အျပင္သို႔ တိုးခ်ဲ႕၍ ပို၍ႏုတ္ရသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ ပိုႏုတ္ရသနည္းဟူမူ အကယ္၍ ေျမေနရာ သစ္တြင္း၌ ပါဝင္ေနေသာ သိမ္ေဟာင္းမွာ ရဟန္း (၄)ပါး ထိုင္ေလာက္႐ုံ မဟုတ္ပဲ ထိုေအာက္ ေလ်ာ့၍ အနည္းငယ္မွ်သာ ပါဝင္ေနသည္ျဖစ္အ့ံ။ ထိုသို႔ျဖစ္လွ်င္ သိမ္သစ္ တေနရာမွာသာ ႏုတ္က ထိုအနည္းငယ္မွ်သာ ပါဝင္ေနေသာ သိမ္ေဟာင္း ကြ်တ္သြားမည္ မဟုတ္ေပ။ အဘယ္ေၾကာင့္ ဆိုေသာ္ ထိုသိမ္ေဟာင္းေပၚ၌ ရဟန္း (၄)ပါးေန၍ ကမၼဝါစာဖတ္သည္ မဟုတ္ေသာေၾကာင့္တည္း။

သိမ္ႏုတ္ရာ၌ အဂၤါႏွစ္ခ်က္ရွိ၏။ တခ်က္မွာ ႏုတ္မည့္သိမ္ေပၚ၌ အနည္းဆုံး ရဟန္း (၄)ပါး စုေဝးျခင္း ျဖစ္၍ ေနာက္တခ်က္မွာ သိမ္ႏုတ္အံ့ဟု ႏွလုံးသြင္း၍ ကမၼဝါစာဖတ္ျခင္းျဖစ္၏။ အထက္၌ျပခဲ့ေသာ အနည္းငယ္မွ်သာ ပါဝင္ေနေသာ သိမ္ေဟာင္း၌ သိမ္သစ္ဧရိယာ ရွိသမွ်သာႏုတ္လွ်င္ ရဟန္း (၄)ပါး စုေဝးမိႏိုင္မည္ မဟုတ္ေသာေၾကာင့္ ထိုသိမ္ေဟာင္း ကြ်တ္မည္ မဟုတ္ေခ်။ ထိုသိမ္ေဟာင္း မကြ်တ္ပဲ အေပၚကထပ္၍ သိမ္သစ္သမုတ္လွ်င္ ထိုသိမ္မွာ ေအာင္ျမင္ေသာသိမ္ ျဖစ္လာေတာ့မည္ မဟုတ္။

ထိုသိမ္သစ္ မေအာင္ျမင္လွ်င္ ေအာင္ျမင္သည့္အထင္ျဖင့္ ထိုသိမ္၌ျပဳသမွ်ေသာ သံဃာ့ကံတို႔မွာ မေအာင္ျမင္ေသာ ကံတို႔သာ ျဖစ္ကုန္မည္။ ထိုသို႔ျဖစ္ေသာ္ သာသနာေတာ္ႀကီးကို မ်ားစြာ ထိခိုက္မည္ ျဖစ္ေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ သိမ္ႏုတ္ေသာအခါ သိမ္သစ္ ေျမေနရာ၏ အျပင္ဘက္ အရပ္ေလးမ်က္ႏွာလုံးမွာပင္ ေညာင္ေစာင္းတခု၊ ႏွစ္ခုစာမွ် (ဝိနယာလကၤာရအလို) တိုးခ်ဲ႕၍ ႏုတ္မွာသာ စိတ္ခ်ရေလသည္။

ထိုသို႔ စိတ္ခ်ေလာက္ေအာင္ တိုးခ်ဲ႕၍ ႏုတ္ခဲ့လွ်င္ “စပ္၍ သမုတ္ျခင္း” အျပစ္မွ လြတ္႐ုံသာမက အျခားအက်ဳိးတခုလည္း ရေသးသည္။ အကယ္၍ သိမ္ေဟာင္း နယ္နိမိတ္ႏွင့္ သိမ္သစ္ နယ္နိမိတ္ တို႔သည္ ျဖစ္ေတာင့္ျဖစ္ခဲ တုိက္တိုက္ဆိုင္ဆိုင္ တခုခုေသာဘက္၌ တေလွ်ာက္လုံး ထိစပ္႐ုံမွ်သာ ထိစပ္ေနသည္ ဆိုၾကပါစို႔၊ ထိုသို႔ျဖစ္ေနရာဝယ္ တိုး၍လည္း မႏုတ္မိခဲ့ေသာ္ သိမ္ခ်င္း ထိေနသည့္ အတြက္ သိမ္ႏွစ္ခု ေရာစပ္ျခင္း “သီမာသကၤရ”အျပစ္ ေပၚလာဦးမည္ျဖစ္သည္။ (ဝိနယာ လကၤာရ- ပ၊ ၃၆၂)

သို႔ျဖစ္ေသာ္ သိမ္သစ္သည္ သိမ္ပ်က္ကား မျဖစ္ေပ။ သုိ႔ေသာ္ သိမ္ခ်င္းထိေနသည့္အတြက္ တသိမ္တည္းလို ျဖစ္ေနရကား တသိမ္၌ ကံျပဳလွ်င္ အျခားတသိမ္တြင္းရွိ သံဃာမ်ားကို ကံျပဳရာေနရာသုိ႔လည္း ပင့္ရမည္။ သုိ႔မဟုတ္ ဆႏၵေသာ္လည္း ေဆာင္ရမည္။ သို႔မဟုတ္ ထုိအျခားသိမ္မွ လြတ္ရာကြ်တ္ရာ အျပင္ဘက္သုိ႔ေသာ္လည္း ထြက္ေနေစရမည္။ ထိုကဲ့သို႔ မဟုတ္ပဲ ကံျပဳေသာ္ ကံပ်က္ေလေတာ့သည္။ သိမ္သစ္၊ သိမ္ေဟာင္း ထိေနသည္ကို သိရလွ်င္ ေတာ္ေသးသည္။

ထိုသို႔မသိပဲ သိမ္သစ္၌ ကံျပဳအ့ံ။ သိမ္ေဟာင္ေနရာ၌လည္း ရဟန္းမ်ားရွိသည္ျဖစ္အံ့၊ ထိုကံသည္ ေအာင္ျမင္ေသာကံ မျဖစ္ႏုိင္ေတာ့ေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ သိမ္ေနရာ၏ အျပင္ဘက္ကိုပါ တိုးခ်ဲ႕၍ ႏုတ္ျခင္းသည္ ဤဆိုအပ္ၿပီး သီမာလကၤာရအျပစ္မွ လြတ္ေစျခင္း အက်ဳိးရွိေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ သိမ္ႏုတ္ေသာအခါ တုိးခ်ဲ႕၍လည္း ႏုတ္ရမည္၊ သိမ္ႏုတ္သည့္ေျမေနရာ အတြင္း၌လည္း အေနအထားအမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိေန၍ အထပ္ထပ္ႏုတ္ရမည္၊ ထိုသို႔ က်နစြာ ႏုတ္မွသာ သိမ္သစ္ သမုတ္မည့္ ေနရာသည္ သန္႔ရွင္းေသာ ေျမေနရာျဖစ္ေၾကာင္း ယုံၾကည္စိတ္ခ်ရမည္ျဖစ္ေလသည္။

ေအာင္ျမင္ေသာ ဗဒၶသိမ္လကၡဏာ

သိမ္ႏုတ္ၿပီးေနာက္ သန္႔ရွင္းေသာ ေျမအျပင္ဝယ္ သိမ္သမုတ္ေသာအခါ မိမိတို႔ သမုတ္သည့္ သိမ္သည္ ေအာင္ျမင္ေသာသိမ္ျဖစ္ရန္ မ်ားစြာအေရးႀကီးေလသည္။ သမုတ္ေသာသိိမ္သည္ အေၾကာင္း တစုံတရာေၾကာင့္ မေအာင္ျမင္ပါက အက်ဳိးမရွိ႐ုံမွ် မဟုတ္ အက်ဳိးမဲ့အျပစ္ပင္ ျဖစ္ႏုိင္ေလသည္။ မိမိတို႔ သမုတ္ေသာ သိမ္ မေအာင္ျမင္သည္ကို မသိပဲ ေအာင္ျမင္သည္အထင္ျဖင့္ ထုိသိမ္ပ်က္၌ ရဟန္းခံမိေသာ ပုဂၢဳိလ္မ်ားလည္း ရဟန္းျဖစ္ေတာ့မည္ မဟုတ္။ ထိုအခါ သာသနာေတာ္ႀကီးကို လြန္စြာ ထိခိုက္ေပေတာ့မည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ သိမ္သမုတ္ေသာအခါ ေအာင္ျမင္ေသာ သိမ္ျဖစ္ရန္ မ်ားစြာ အေရးႀကီးေလေတာ့သည္။

မိမိတို႔ သမုတ္မည့္သိမ္ကို ေအာင္ျမင္ေသာ ဗဒၶသိမ္ ျဖစ္ေစလိုလွ်င္၊ ေအာင္ျမင္ေသာ ဗဒၶသိမ္၏ လကၡဏာကို ကခၤ ါအ႒ကထာ (၈၇)၌
(၁) ဧကာဒသဝိပတၱိသီမာေယ အတိကၠမိတြာ၊ သိမ္ပ်က္ (၁၁)လုံး အျဖစ္မွ လြတ္ကင္းေစရျခင္း၊
(၂) တိဝိဓ သမၸတၱိယုတၱာ၊ သမၸတၱိ (ျပည့္စုံျခင္း) (၃)ပါးႏွင့္ ျပည္စုံေစရျခင္း၊
(၃) နိမိေတၱန နိမိတၱံ သမၺႏၶိတြာ သမၼတာ၊ နိမိတ္ျခင္းစပ္ေအာင္ နိမိတ္ၾကား၍ သမုတ္ျခင္း ဟု (၃) ပါးျပထားေပသည္။ ဤလိုအပ္ခ်က္ (၃)ပါးႏွင့္ ညီညြတ္ေစရမည္ဟု ဆိုလိုေပသည္။ ဤအဂၤါ (၃)ပါးကို က်က်နန နားလည္ေအာင္ ေရွးဦးစြာ အားထုတ္ရမည္ ျဖစ္ေလသည္။

သိမ္ပ်က္ (၁၁)လုံး

ထိုအဂၤါ (၃)ပါးတြင္ ပထမအဂၤါ၌ပါေသာ သိမ္ပ်က္ (၁၁)လုံးကား ပါဠိေတာ္၌ပင္လာေသာ သိမ္ပ်က္မ်ားတည္း။ ကံပ်က္ျခင္း၏ အေၾကာင္း (၅)ပါးတြင္ အပါအဝင္ျဖစ္ေသာ သိမ္ေၾကာင့္ ကံပ်က္ပုံကို ျပရာဝယ္ ပရိဝါ ပါဠိေတာ္ ကမၼဝဂ္ (၃၈၁)၌ သိမ္ပ်က္ (၁၁)လုံးကို ထုတ္ျပ၍ ဤသိမ္တို႔ေၾကာင့္ ကံပ်က္ႏုိင္ေၾကာင္း ေဟာၾကားမိန္႔ဆိုထားသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ (ထို႔ေၾကာင့္ ထုိသိမ္ပ်က္တို႔၏ အဖြင့္ကို မဟာဝါ အ႒ကထာမွာ အျပည့္အစုံ မေတြ႕ရဘဲ၊ ပရိဝါအ႒ကထာ, အခၤါအ႒ကထာတို႔မွာသာ ေတြ႕ရျခင္းျဖစ္သည္။)

ထိုသိမ္ပ်က္ (၁၁)လုံးတို႔ကား-
(၁) ငယ္လြန္းေသာသိမ္
(၂) ႀကီးလြန္းေသာသိမ္
(၃) နိမိတ္က်ဳိးေသာသိမ္
(၄) အရိပ္ကို နိမိတ္လုပ္ေသာသိမ္
(၅) နိမိတ္လုံးဝ မရွိေသာသိမ္
(၆) သိမ္ပ၌တည္၍ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္
(၇) ျမစ္၌ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္
(၈) သမုျဒာ၌ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္
(၉) ဇာတႆရအိုင္၌ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္
(၁၀) မိမိသိမ္ျဖင့္ သူတပါးသိမ္ကို စပ္၍ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္
(၁၁) မိမိသိ္မ္ျဖင့္ သူတပါးသိမ္ကို လႊမ္း၍ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္တို႔ ျဖစ္ေလသည္။

(ေဆာင္) ႀကီး, ငယ္, က်ဳိး, ရိပ္၊ အနိမိတ္၊ ဗဟိဒ္တည္သမုတ္။
အုိင္, သမုဒ္, ျမစ္, စပ္, လႊမ္းလစ္၊ ဆယ့္တစ္ သိမ္ပ်က္ထုတ္။ (ဝိနယသံခိပ္)

(၁) ငယ္လြန္းေသာသိမ္

ငယ္လြန္းေသာသိမ္ဟူသည္ ရဟန္း (၂၁)ပါး ထိုင္မေနႏိုင္ေလာက္ေအာင္ ေသးငယ္ က်ဥ္းေျမာင္း ေသာ သိမ္တည္း၊ သံဃာ့ကံတို႔တြင္ သံဃာ(၄)ပါး လိုအပ္ေသာကံ၊ (၅)ပါး၊ (၁ဝ)ပါး၊ အပါး(၂ဝ) လိုအပ္ေသာကံဟု အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိ၏။ သိမ္ဟူသည္မွာလည္း မည္သည့္ သံဃာ့ကံကို မဆို ျပဳႏုိင္ ေလာက္ေအာင္ က်ယ္ရမည္ျဖစ္၏။ သံဃာအမ်ားဆုံး လိုအပ္ေသာ ကံကိုျပဳႏုိင္လွ်င္ ထိုေအာက္ နည္းေသာ သံဃာလိုအပ္သည့္ ကံမ်ားကိုလည္း ျပဳႏုိင္ေတာ့သည္သာ။ ထို႔ေၾကာင့္ အမ်ားဆုံး လိုအပ္ေသာ သံဃာ (၂ဝ)၊ ကံျပဳခံရမည့္ သံဃာ (၁)ပါးအားျဖင့္ အနည္းဆုံး ရဟန္း (၂၁)ပါး ထိုင္ေနရန္ လံုေလာက္မွသာ ေအာင္ျမင္ေသာ သိမ္ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေအာက္ငယ္လွ်င္ “ငယ္လြန္းေသာ သိမ္” ျဖစ္၍ သိမ္ပ်က္ျဖစ္ေတာ့သည္။

အ႒ကထာတို႔၌ “ ရဟန္း (၂၁)ပါး ထိုင္မေနေလာက္လွ်င္ ငယ္လြန္းေသာသိမ္ ျဖစ္သည္”ဟု ဤမွ်သာ ျပထားသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အလ်ားအနံကို မိမိတို႔ဘာသာ တြက္ယူရမည္ျဖစ္၏။ ရဟန္းတပါး ထိုင္ေလာက္ရာ အရပ္ကို တိုင္းတာၾကည့္ေသာအခါ (၂)ေပ ပတ္လည္ခန္႔ ရွိသည္ကို ေတြ႕ရ၏။ ထို႔ေၾကာင့္ (၂)ေပ ပတ္လည္ အကြက္ေပါင္း အနည္းဆုံး (၂၁) ကြက္ရွိမွ အငယ္ဆုံး ေအာင္ျမင္မည့္သိိမ္ ျဖစ္မည္ကို မွတ္သင့္သည္။ ထို (၂၁)ကြက္ကို အတိအက်ျဖစ္ေအာင္ စီစဥ္ၾကည့္လွ်င္ (၇)ကြက္ (၃) တန္းရမည္ျဖစ္၏။ ထိုကို အလ်ားအနံ ေပဖြဲ႕လွ်င္ အလ်ား (၁၄)ေပ, အနံ (၆)ေပ အနည္းဆုံး ရွိရမည္ျဖစ္သည္။ (၇)ကြက္ (၃)တန္း မဟုတ္ပဲ ႀကိဳက္သလို (၂)ေပ ပတ္လည္ (၂၁)ကြက္ ျဖစ္ေအာင္လည္း စီစဥ္ႏုိင္သည္ပင္။

ဤသုိ႔ တြက္ရာ၌ စတုရန္းႏွင့္ တြက္ျခင္းကို ေရွာင္သင့္သည္၊ အဘယ္ေၾကာင့္ဟူမူ စတုရန္းႏွင့္ တြက္လွ်င္ စတုရန္း ျပည့္ေသာ္လည္း (၂)ေပ ပတ္လည္ (၂၁)ကြက္ မရႏုိင္ေသာ အလ်ား အနံ လည္း ျဖစ္ႏုိင္ေသာေၾကာင့္တည္း။ ရွင္းဦးအံ့ (၂)ေပ ပတ္လည္ကြက္တြင္ စတုရန္း (၄)ေပရွိ၏။ ထို႔ေၾကာင့္ (၂)ေပ ပတ္လည္ (၂၁)ကြက္တြင္ စတုရန္း (၈၄)ေပျဖစ္သည္။ သုိ႔ျဖစ္ရာ အလ်ား (၁၂)ေပ၊ အနံ (၇)ေပ လုပ္လွ်င္ စတုရန္း (၈၄)ေပကား ျပည့္သည့္၊ သုိ႔ေသာ္ ယင္းအလ်ား အနံတြင္ (၂)ေပ ပတ္လည္ (၂၁)ကြက္ ရမည္မဟုတ္ေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ စတုရန္းေပ မည္ေရြ႕မည္မွ်ဟု ဆိုျခင္းထက္ (၂)ေပ ပတ္လည္ (၂၁)ကြက္ရွိမွဟု ဆိုျခင္းက စိတ္ခ်ရသည္ဟု မွတ္သင့္ေပသည္။

ကခၤါဋီကာသစ္ (၁၃၆) ၌ ရဟန္းတို႔ ထိုင္ပုံကို “ ပရိမ႑မာ ကာေရန” ဝန္းဝိုင္းေသာ အျခင္းအရာျဖင့္ ဟု ဆို၏။ ထိုအတိုင္းျဖစ္လွ်င္ အလ်ားအနံ မွ်ေအာင္လုပ္ရေပမည္။ အလ်ားအနံလည္းမွ်၊ (၂၁)ပါးစာ အတိအက်လည္း ရေအာင္ လုပ္ရန္ ခဲယဥ္းသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အလ်ား အနံလည္း မွ်ေအာင္ အလ်ားလိုုက္ (၅)ပါး၊ ေထာင္လိုက္ (၅)ပါးအားျဖင့္ (၂၅)ပါး ထိုင္ေလာက္ရာကို သတ္မွတ္လွ်င္ (၁ဝ)ေပ ပတ္လည္ျဖစ္ေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ကခၤါဋီကာသစ္အလို (၁ဝ)ေပ ပတ္လည္ အနည္းဆုံး ရွိရမည္ဟု သတ္မွတ္သင့္ေပသည္။

လက္ေတြ႕တြင္ ဤမွ်ေသးငယ္ေသာ သိမ္ကို သမုတ္ၾကသည္ကား မဟုတ္ေပ။ သုိ႔ေသာ္ က်မ္းဂန္၌ ရွိေသာေၾကာင့္ အေသးဆုံးသိမ္ပမာဏကို မွန္းဆႏိုင္ရန္ တြက္ခ်က္၍ ျပရျခင္း ျဖစ္ေပသည္။

(၂) ႀကီးလြန္းေသာသိမ္

တဆံျခည္ဖ်ားမွ်ျဖင့္ေသာ္လည္း (၃)ယူဇနာကို လြန္၍ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္ကို “ႀကီးလြန္းေသာ သိမ္”ဟု ေခၚ၏။ ထို႔ေၾကာင့္ ေအာင္ျမင္ေသာ သိမ္၏ အႀကီးဆုံး ပမာဏမွာ (၃)ယူဇနာဟု မွတ္အပ္၏။ ဤ၌ (၃)ယူဇနာ သတ္မွတ္ျခင္းမွာလည္း ဥေပါသထကၡႏၶကလာ ျမတ္စြာဘုရား၏ ပညတ္ေတာ္ မူခ်က္ေၾကာင့္ ျဖစ္ေလသည္။

ခ်ဲ႕ဦးအံ့။ သိမ္သမုတ္ျခင္းကို ျမတ္စြာဘုရား ခြင့္ျပဳေတာ္မူေလသည္ဆိုလွ်င္ပင္ ဆဗၺဂၢီ ရဟန္း တို႔သည္ (၄)ယူဇနာ, (၅)ယူဇနာ, (၆)ယူဇနာ က်ယ္ေသာသိမ္တို႔ကို သမုတ္ၾကေတာ့သည္။ ဥပုသ္ျပဳရန္လာေသာ ရဟန္းတို႔သည္ ဥပုသ္ျပဳသည့္ေနရာ ေဝးလြန္းသည့္အတြက္ ပါတိေမာက္ ျပေနစဥ္မွာလည္း ေရာကလာၾက၏။ ၿပီးခါစမွာလည္း ေရာက္လာၾက၏။ ပါတိေမာက္ျပသည္ကို လုံးဝ မမွီပဲလည္းရွိၾက၏

ထိုအေၾကာင္းကို ျမတ္စြာဘုရားအား ေလွ်ာက္လာေသာအခါ ျမတ္စြာဘုရားက “ (၄)ယူဇနာ ရွိေသာ, (၅)ယူဇနာ, (၆)ယူဇနာရွိေသာ ႀကီးလြန္းေသာ သိမ္မ်ားကို မသမုတ္ရ။ မဟုတ္လွ်င္ ဒုကၠဋ္ အာပတ္သင့္ေစ”ဟု မိန္ေတာ္မူ၍ အလြန္ဆုံး (၃)ယူဇနာ ရွိေသာသိမ္ကိုသာ သမုတ္ရန္ ခြင့္ျပဳေတာ္မူေလသည္။ (မဟာဝါပါဠိေတာ္၊ ၁၄၄- ၅)။

ထိုပညတ္ေတာ္အရပင္ ‘(၃)ယူဇနာထက္ အနည္းဆုံး ဆံျခည္တမွ်င္စာမွ် ပိုလြန္ေသာသိမ္ကို ႀကီးလြန္းေသာ သိမ္ပ်က္ျဖစ္ေသာသိမ္’ဟု ဆိုရေၾကာင္း အ႒ကထာဆရာ ဖြင့္ျပေတာ္မူျခင္း ျဖစ္ေလသည္။ အ႒ကထာ၌ “တဆံျခည္ဖ်ားမွ်ျဖင့္ေသာ္လည္း”ဟု ဆိုေသာစကားမွာလည္း (၃)ယူဇနာ အတိုင္းအတာကို မည္သည့္နည္းႏွင့္မွ် မေက်ာ္လြန္ရသည္ကို ေလးနက္ေအာင္ ဆိုေသာစကားသာ ျဖစ္ေလသည္။ လက္ေတြ႕တိုင္းတာရာတြင္မူ တဆံျခည္လြန္သည္, မလြန္သည္ကို သိႏိုင္ရန္ ခဲယဥ္းလွ၏။ ထို႔ေၾကာင့္ (၃)ယူဇနာရွိေသာ သိမ္ကို အကယ္၍ သမုတ္လိုပါမူ (၃)ယူဇနာေအာက္ အေတာ္အတန္ေလ်ာ့၍ သမုတ္သင့္သည္။ သို႔မွ စိတ္ခ်ရမည္ ျဖစ္သည္။

(၃)ယူဇနာဟူရာ၌ (၄)ေထာင့္သိမ္ျဖစ္လွ်င္ အလ်ား (၃)ယူဇနာ အနံ (၃)ယူဇနာ ျဖစ္ရမည္။ (၃)ေထာင့္သိိမ္ျဖစ္လွ်င္ ေထာင့္တခုမွ တခုသို႔ (၃)ယူဇနာထက္ လြန္ေစ၍ သိိမ္သမုတ္အံ့။ သမုတ္ေသာ ရဟန္းမ်ားလည္း အာပတ္သင့္၍ သိမ္လည္းမေအာင္ပဲ သိမ္ပ်က္ျဖစ္ေတာ့သည္။ (မဟာဝါ၊ ႒၊ ၃၂၇)။

(၃) နိမိတ္က်ဳိးေသာသိမ္

နိမိတ္က်ဳိးေသာ သိမ္ကား (၂)မ်ဳိးရွိသည္၊ ထိုတြင္ ပထမ အမ်ဳိးအစားမွာ နိမိတ္ခ်င္းစပ္ေအာင္ မၾကားပဲ သမုတ္အပ္ေသာ သိမ္မ်ဳိးတည္း။ သိမ္ကို အေရွ႕အေနာက္ ေတာင္ေျမာက္၌ နိမိတ္ တခုစီထား၍ သမုတ္သည္ဆိုၾကပါစို႔၊ နိမိတ္ၾကားေသာအခါ အေရွ႕နိမိတ္ကို ေရွးဦးစြာၾကား၍ အစဥ္အတိုင္းလွည့္ကာ ေတာင္, အေနာက္, ေျမာက္နိမိတ္တို႔ိကိုၾကားၿပီး တဖန္ အေရွ႕နိမိတ္ကို ထပ္၍ စပ္သြားေအာင္ မၾကားပဲသမုတ္လွ်င္ ထိုသိမ္သည္ နိမိတ္က်ဳိးေသာ သိမ္ျဖစ္၍ သိိမ္ပ်က္ ျဖစ္ေလေတာ့သည္။ (နိမိတ္ခန္း၌ အက်ယ္ေတြ႕ရဦးလတၱံ႕)။

ဒုတိယ အမ်ဳိးအစားကား နိမိတ္ေလာက္ေသာ နိမိတ္မ်ားအၾကား၌ နိမိတ္မေလာက္ေသာ နိမိတ္ဝတၳဳကိုျဖစ္ေစ, နိမိတ္မလုပ္ေကာင္းေသာ ဝတၳဳကိုျဖစ္ေစ နိမိတ္အျဖစ္ထား၍ ၾကားၿပီး သမုတ္အပ္ေသာ သိမ္တည္း။ ဥပမာ။ ။နိမိတ္အမ်ားျဖင့္ သမုတ္ရာ၌ အျခားေနရာတို႔ဝယ္ နိမိတ္ေလာက္ေသာ သစ္ပင္ကို နိမိတ္လုပ္၍ တေနရာ၌ျဖစ္ေစ, ႏွစ္ေနရာ၌ျဖစ္ေစ နိမိတ္ မေလာက္ေသာသစ္ပင္ကို နိမိတ္လုပ္၍ေသာ္လည္းေကာင္း, သဲပုံစေသာ နိမိတ္မလုပ္ေကာင္းေသာ အရာကို နိမိတ္လုပ္၍ေသာ္လည္းေကာင္း, သမုတ္လွ်င္ ထိုသိမ္လည္း နိမိတ္က်ဳိးေသာသိမ္ ျဖစ္ေတာ့သည္။

ဤေနရာ၌ စဥ္းစားဖြယ္ရွိသည္၊ နိမိတ္အေရအတြက္ကို အနည္းဆုံး (၃)ခုရွိလွ်င္ အပ္သည္ဟု အ႒ကထာတုိ႔၌ဆိုသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ နိမိတ္ (၃)ခုျဖင့္ သမုတ္ရာ၌ နိမိတ္တခု ပ်က္ခဲ့ေသာ္ ထိုသိမ္ပ်က္မည္မွာ ေသခ်ာလွ၍ ျပႆနာျဖစ္ဖြယ္မရွိ။ နိမိတ္ (၄)လုံး, (၅)လုံး စသည္ျဖင့္ သမုတ္ရာ၌ကား နိမိတ္တခု ပ်က္ခဲ့ေသာ္ အဘယ္သို႔ မွတ္ရမည္နည္း။ ထိုသိမ္ကို နိမိတ္ က်ဳိးေသာသိမ္ဟု ဆိုရမည္ေလာ, မဆိုရဘူးေလာဟူမူ, “ ထိုသိမ္မ်ဳိး၌ နိမိတ္ေလာက္ေသာ နိမိတ္ (၃)ခုစသည္ က်န္ေသာေၾကာင့္ နိမိတ္က်ဳိးသည္ မဟုတ္ဟု သိအပ္သည္။ အ႒ကထာတို႔၌ကား သာမညအားျဖင့္ ဆိုအပ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဆင္ျခင္၍ယူပါ” ဟု ကခၤါဋီကာသစ္ (၁၃၇) ၌ မိန္႔သည္။

ကခၤါဋီကာသစ္၏ အဆိုကို လက္ခံေသာ ဆရာတို႔လည္းရွိသလို မႏွစ္သက္ေသာ ဆရာတို႔လည္း ရွိေလသည္။ သိမ္မ်ဳိးစုံ မဟာဋီကာက်မ္း (၂၆၁) ၌ “ မႏၱေလး စံေက်ာင္းဆရာေတာ္, စလင္း ဆရာေတာ္တုိ႔ကား ကခၤါဋီကာသစ္စကား အ႒ကထာႏွင့္ မညီ၍ ဆင္ျခင္ရန္ရွိသည္”ဟု မိန္႔ေတာ္မူၾကေၾကာင္း ျပဆိုထားေလသည္။ နဂိုက နိမိတ္ (၈)ခုျဖင့္ သမုတ္သည္ျဖစ္လွ်င္ (၈)ခုလုံး ေအာင္မွ သိမ္လည္းေအာင္ျမင္မည္၊ (၈)ခုျဖင့္ သမုတ္ရင္းမွ တခုပ်က္ခဲ့ေသာ္ (၇)ခုက်န္ေသာ္လည္း ေအာင္ျမင္ေသာသိိမ္ျဖစ္မည္ မဟုတ္ဟုလည္း ဆရာေတာ္အမ်ား အမိန္႔ရွိသည္ကို နာခံရဖူးပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဤကဲ့သုိ႔ေသာ အရာမ်ဳိးတြင္ မည္သုိ႔ျဖစ္ေစ စိတ္ခ်ရသည့္ဘက္သို႔ လိုက္၍ လက္ေတြ႕ က်င့္သုံးျခင္းသာ ေနာင္ခါ သံသယျဖစ္စရာ မရွိ၍ ေကာင္းေပသည္။

(၄) အရိပ္ကိုနိမိတ္လုပ္ေသာသိမ္

ဤသိမ္ကား နိမိတ္လုပ္ႏုိင္ေသာ ဝတၳဳ (၈)မ်ဳိးတြင္ အပါအဝင္မဟုတ္ေသာ ေတာင္ရိပ္စေသာ အရိပ္တို႔တြင္ တခုခုကို နိမိတ္လုပ္၍ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္တည္း။ အရိပ္ဟူသည္မွာ တေနရာ တည္း၌ တည္ရွိေနသည္မဟုတ္၊ အၿမဲတမ္း ေရႊ႕ေနသည္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အရိပ္ကို နိမိတ္ မလုပ္ရျခင္း ျဖစ္ဟန္တူသည္။

(၅) နိမိတ္လုံးဝမရွိေသာသိမ္

ဤအမွတ္ (၅)သိမ္ကား အျခင္းခပ္သိမ္း နိမိတ္တို႔ကို မထား၊ မၾကားပဲ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္တည္း။ နိမိတ္ဟူသည္ နယ္ျခားအမွတ္အသားပင္ျဖစ္၏။ နိမိတ္မရွိလွ်င္ မည္သည့္ေနရာ၌ သိမ္ျဖစ္သည္ ေျပာရန္ပင္ မျဖစ္ႏုိင္ေတာ့၍ ဤသိမ္မ်ဳိးမွာ သိမ္ပ်က္ပင္ ျဖစ္ရေတာ့သည္။

(၆) သိမ္ပ၌တည္၍ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္

သိမ္ပ၌ တည္၍ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္ဟူသည္ နိမိတ္တို႔ကိုၾကားၿပီးေနာက္ နိမိတ္တို႔၏ အျပင္ဖက္ ကေန၍ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္တည္း။ ကမၼဝါဖတ္၍ သမုတ္ေသာရဟန္းတို႔က နိမိတ္အျပင္ဘက္ ေရာက္ေနသျဖင့္ ဤသိမ္လည္း သိမ္ပ်က္ျဖစ္ရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ ေက်ာင္းတိုက္ တခု၌ ခ႑သိမ္, မဟာသိိမ္ႏွစ္မ်ဳိးလုံး သမုတ္ေသာအခါ “ ခ႑သိမ္၌ေန၍ မဟာသိမ္ကို မသမုတ္ရ၊ မဟာသိမ္၌ ေန၍ ခ႑သိမ္ကို မသမုတ္ရ” ဟု အ႒ကထာ၌ မိန္႔ဆိုျခင္း ျဖစ္ေလသည္။ (ခ႑သိမ္, မဟာသိိမ္ အေၾကာင္း လာလတၱံ႕ကထာတို႔၌ ထင္ရွားလတၱံ႕) ဤ၌ ကမၼဝါဖတ္၍ သမုတ္သည္ကိုသာ ဆိုသျဖင့္ နိမိတ္ၾကားရာတြင္မူ အတြင္းျဖစ္ေစ၊ အျပင္၌ ျဖစ္ေစေန၍ ၾကားႏုိင္သည္သာ။
(ကခၤ ါဋီကာသစ္၊ ၁၃၇) (၇- ၈- ၉)

ျမစ္, သမုျဒာ, ဇာတႆရအိုင္၌ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္မ်ား

“ အလုံးစုံေသာျဖစ္သည္ သိမ္မဟုတ္၊ အလုံးစုံေသာ သမုျဒာသည္ သိမ္မဟုတ္၊ အလုံးစုံေသာ ဇာတႆရအိုင္သည္ သိမ္မဟုတ္” ဟု ဘုရားရွင္ ေဟာေတာ္မူခ်က္ရွိေသာေၾကာင့္ ျမစ္, သမုျဒာ, ဇာတႆရအိုင္တို႔၌ သိမ္သမုတ္ေသာ္လည္း သိမ္မျဖစ္သည္သာ၊ သမုတ္ေသာ္လည္း သမုတ္အပ္သည္ မမည္ဟူလို။

ဤျမစ္, သမုျဒာ, ဇာတႆရအိုင္တို႔၌ သမုတ္အပ္ေသာ သိမ္တို႔ကို သိမ္ပ်က္ဟု ဆိုရျခင္းမွာ ယင္းတို႔၌ သမုတ္အပ္ေသာ္လည္း ဗဒၶသိ္မ္မျဖစ္သည္ကို ရည္ရြယ္၍ဆိုျခင္းျဖစ္၏။ ယင္းတို႔၌ လုံးဝ ကံျပဳ၍မရဟု ဆိုလိုသည္မဟုတ္။ ယင္းတို႔ကား ကမၼဝါစာျဖင့္ မသမုတ္ရပဲ မိမိအလိုလိုပင္ (ေရတက်အတြင္း) သိမ္ျဖစ္ေနေသာ အရပ္တို႔တည္း။ ထိုေၾကာင့္ ျမစ္, သမုျဒာ, ဇာတႆရအိုင္တို႔၌ ဥဒကုေကၡပသိမ္ (ေရတက်သိမ္ (ဝါ) ေရသိမ္) အျဖစ္ျဖင့္ သိမ္သမုတ္ ကံမွ တပါးေသာ သံဃာ့ကံအားလုံးကို ျပဳေကာင္းသည္သာဟု မွတ္အပ္ေပသည္။ ဤ၌ ဇာတႆရအိုင္ဟူသည္ မည္သူကမွ် ျပဳလုပ္အပ္သည္ မဟုတ္ပဲ အလိုလို ျဖစ္ေန၍ ထက္ဝန္းက်င္မွ စီးဝင္လာေသာ ေရျဖင့္ ျပည့္ေနေသာ အိုင္တည္း။

(၁ဝ) စပ္၍ သမုတ္ေသာသိမ္

ဤသိမ္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ မဟာဝါ အ႒ကထာ (၃၃၇)၊ ကခၤါ အ႒ကထာ (၈၈)တုိ႔၌ ဤသို႔ ဖြင့္ျပၾကသည္။ “ေက်ာင္းေဟာင္း၏ အေရွ႕ဖက္၌ သရက္ပင္ႏွင့္ သေျပပင္တို႔ အခ်င္းခ်င္း ေရာယွက္ေသာ အကိုင္း ရွိကုန္အ့ံ။ ထုိတြင္ သရက္ပင္၏ အေနာက္ဖက္၌ သေျပပင္ရွိအံ့။ ေက်ာင္း ေဟာင္း၏သိမ္ (မဟာသိိမ္)ကိုလည္း သေျပပင္ကို အတြင္းသြင္း၍ သရက္ပင္ကို နိမိတ္ၾကား၍ ဖြဲ႔အပ္သည္ျဖစ္အံ့။ ထုိ႔ေနာက္ ထိုေက်ာင္းေဟာင္း၏ အေရွ႕ဘက္၌ ေက်ာင္းသစ္တည္၍ သိမ္ (ထိုေက်ာင္းသစ္ မဟာသိမ္)ကို ဖြဲ႔ေသာ ရဟန္းတို႔သည္ သရက္ပင္တို႔ကို အတြင္းျပဳ၍ သေျပပင္ကို နိမိတ္ၾကား၍ ဖြဲ႔ကုန္အံ့။ သိမ္ခ်င္း (မိမိသိမ္ျဖင့္ သူတပါးသိမ္ကို) စပ္အပ္သည္ မည္၏”။

(၁၁) လႊမ္း၍ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္

“သူတပါးတို႔၏ ဗဒၶသိမ္ကို အကုန္လုံးျဖစ္ေစ, ယင္း၏ တစိတ္တပိုင္းကိုျဖစ္ေစ အတြင္းသြင္း၍ မိမိသိမ္ကို သမုတ္လွ်င္” သိမ္ခ်င္း (မိမိသိမ္ျဖင့္ သူတပါးသိမ္ကို) လႊမ္းမိုးအပ္သည္ မည္ေၾကာင္း ဆုိခဲ့ၿပီး အ႒ကထာတို႔၌ မိန္႔သည္။ အ႒ကထာတို႔၌ ဤမွ်သာဆိုသျဖင့္ စပ္သိမ္ႏွင့္ လႊမ္းသိမ္ (သေမၻဒႏွင့္ အေဇၩာတၳရဏ) တို႔ အထူးမွာ မထင္ရွားပဲရွိေနသည္။ ထိုကိုထင္ရွားေအာင္ ဋီကာ ဆရာေတာ္တို႔က ဆက္၍ ဖြင့္ျပၾကသည္။ ထုိဋီကာတို႔၏ အာေဘာ္ကား ဤသို႔တည္း။

သေမၻဒသိမ္ အဖြင့္၌ အ႒ကထာတို႔ဝယ္ “ေရာယွက္ေသာ အကိုင္းရွိကုန္အံ့” ဟူေသာ စကားျဖင့္ ထိုသစ္ပင္တို႔ကို တပင္ႏွင့္တပင္ အလြန္းနီးသည္ကို သိေစသည္။ သစ္ပင္ႏွစ္ပင္တို႔ အလြန္နီးသည္ဆိုသျဖင့္ ထုိႏွစ္ပင္အၾကားအရပ္သည္ ရဟန္းေလးပါး ထိုင္ႏိုင္ေလာက္ေအာင္ မက်ယ္ဟုလည္း ဆိုလိုရာေရာက္သည္။

“ေရာယွက္ေသာ အကိုင္း” ဟုသာ ဆိုသျဖင့္ ပင္စည္ခ်င္းကား မေရာယွက္, မထိစပ္၊ ပင္စည္ခ်င္း မထိစပ္ေသာေၾကာင့္ တပင္ကိုအတြင္းျပဳ၍ တပင္ကို နိမိတ္ၾကားႏုိင္ျခင္းျဖစ္သည္။ အကယ္၍ ထိစပ္ေနပါမူ တစပ္တည္းျဖစ္ေန၍ မည္သည့္ပင္ကိုပင္ နိမိတ္ၾကားသည္ျဖစ္ေစ ႏွစ္ပင္လုံးပင္ သိိမ္မွအပ ျဖစ္ရာသည္။ အေဇၩာတၱရဏကိုျပရာ စကားရပ္၌လည္း “တစိတ္တပိုင္း”အရ သစ္ပင္ ႏွစ္ပင္ၾကားအရပ္ထက္ က်ယ္ေသာအရပ္ကို ယူရမည္။ သို႔ယူမွ အ႒ကထာ စကားႏွစ္ရပ္ သန္႔ရွင္းမည္။

ထို႔ေၾကာင့္ “ရဟန္းေလးပါး ထုိင္ေနေလာက္ေအာင္ က်ယ္ေသာအရပ္ႏွင့္ ယင္းမွအထက္ သိမ္ေဟာင္းကို အကုန္လုံးအထိ အတြင္းျပဳ၍ သမုတ္လွ်င္ ‘လႊမ္း၍ သမုတ္အပ္ေသာသိမ္’, ရဟန္းေလးပါး ထိုေလာက္ေအာင္က်ယ္ေသာ အရပ္မွ ေအာက္တဆံျခည္ဖ်ားမွ်အထိ သိမ္ေဟာင္း ကို အတြင္းျပဳ၍ သမုတ္လွ်င္ ‘စပ္၍ သမုတ္အပ္ေသာသိိိမ္္’ ”ဟု ခြဲျခားရမည္ဟူလို (သာရတၱတ၊ ၂၇၅။ ဝိမတိ၊ ဒု၊ ၁၆၈။ ကခၤ ါဋီကာ သစ္၊ ၁၃၇။ ဝိနယာလကၤာရ၊ ပ၊ ၃၄၄)။

သာရတၳ, ကခၤ ါဋီကာသစ္တို႔၌ “ ရဟန္းတို႔တည္၍ ကံျပဳေလာက္ေသာေနရာ” ဟုသာဆို၍ (၄)ပါးဟု အတိအက်မဆို၊ သို႔ေသာ ရဟန္း (၄)ပါး အနည္းဆုံးရွိမွ သံဃာ့ကံျပဳႏိုင္သည္ ျဖစ္ရကား ရဟန္း (၄) ပါးဟု ဝိမတိဆိုသည္ႏွင့္ အတူတူပင္ျဖစ္ေတာ့သည္။ ဤဋီကာတို႔အဆိုကို မႏွစ္သက္ေသာ ဆရာေတာ္တို႔လည္း ရွိၾကသည္။ ယင္းဆရာေတာ္တို႔ကား “တစိတ္တပိုင္း” ဆိုေသာ စကားအရ တဆံျခည္ဖ်ားမွ အထက္ကိုယူရမည္၊ ထုိ႔ေၾကာင့္ “သိမ္ခ်င္း ထိ႐ုံမွ် ျဖစ္လွ်င္ သေမၻဒ၊ အယုတ္သျဖင့္ တဆံျခည္ဖ်ားမွ်ပင္ လႊမ္းမိုးက်ဳးေက်ာ္လွ်င္ အေဇၩာတၳရဏ” ဟု မိန္႔ေတာ္မူၾကသည္။

ဤသို႔စပ္၍, လႊမ္း၍ သမုတ္ရာ၌ အစပ္, အလႊမ္းခံရေသာ သိမ္ေဟာင္းကား ပ်က္မသြားေပ။ စပ္ေသာ, လႊမ္းေသာ အသစ္သမုတ္အပ္ေသာ သိမ္သာ သိမ္ပ်က္ျဖစ္ေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ ဤအျပစ္ႏွစ္ပါးႏွင့္တကြ သီမာသကၤရ (သိမ္ခ်င္းေရာေသာ) အျပစ္ပါ ကင္းစင္ေစျခင္းငွာ သိမ္ မသမုတ္မီ သိမ္ႏုတ္ရျခင္း, ႏုတ္ေသာအခါလည္း အထပ္ထပ္ ႏုတ္ရျခင္း, ခ်ဲ႕၍ ႏုတ္ရျခင္း အမႈမ်ားကို ျပဳၾကရျခင္းျဖစ္ေပသည္။

ဤသို႔လွ်င္ ဆိုခဲ့ၿပီး သိမ္ပ်က္ (၁၁)မ်ဳိးမျဖစ္ေစဘဲ ေအာင္ျမင္ေသာ သိမ္ျဖစ္ေအာင္ သမုတ္အပ္ ေလသည္။ ထိုသို႔မဟုတ္လွ်င္ ေအာင္ျမင္ေသာ ဗဒၶလကၡဏာ အခ်တ္(၁)ႏွင့္ ကိုက္ညီ ျပည့္စုံ ေလေတာ့သည္။

အရွင္သီလာနႏၵာဘိဝံသ (D.Litt.)
အဂၢမဟာမ႑ိတ- အဂၢမဟာသဒၶမၼေဇာတိကဓဇ
ပါေမာကၡခ်ဳပ္ဆရာေတာ္
အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ေထရဝါဒဗုဒၶသာသနာျပဳတကၠသိုလ္

သိမ္သင္တန္း စာအုပ္မွ ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။