ဗုဒၶသာသနာေတာ္ အစဦးပုိင္းက “ေထရာ၀ါဒႏွင့္ မဟာယာန”ဟူ၍ မရွိခဲ့ေပ၊၊ ဗုဒၶရွင္ေတာ္၏ သင္ၿပ၊ ေဟာေၿပာခ်က္မ်ားကို “ဓမၼ”ႏွင့္၊ “၀ိနယ”ဟူ၍သာ ေခၚတြင္ခဲ့ေလသည္၊၊
“ဓမၼ”ဟူသည္မွာ ဗုဒၶရွင္ေတာ္၏ ေလာကအေပၚရႈၿမင္သုံးသပ္၊ ယူဆခ်က္မ်ားၿဖစ္ၿပီး၊ “၀ိနယ”ဟူသည္မွာ ဗုဒၶရွင္ေတာ္၏ အယူအဆႏွင့္ ေဟာေၿပာ၊ သင္ၿပခ်က္မ်ားကို ယုံၾကည္လက္ခံ၍၊ ဗုဒၶဘာသာ၀င္အၿဖစ္ ၀န္ခံသူမ်ားအတြက္လုိက္နာရန္ သတ္မွတ္ထားသည့္ စည္းကမ္းခ်က္မ်ား ၿဖစ္ပါသည္၊၊
ဗုဒၶရွင္ေတာ္သည္ “ဓမၼ”ၿဖင့္ သူ၏ေလာကအေပၚ ရႈၿမင္သုံးသပ္ပုံ၊ အယူအဆကိုတင္ၿပခဲ့ၿပီး၊ ဗုဒၶဘာသာဟု အမည္ေခၚဆုိႏုိင္ေသာ ဘာသာၾကီးတစ္ခုကို တည္ေထာင္ခဲ့ပါသည္၊၊ “၀ိနယ”ၿဖင့္ သူ၏ဘာ သာ၀င္တုိ႔လုိက္နာရမည့္ ဥပေဒမ်ားကို ညႊန္ၿပထားပါသည္၊၊
ဗုဒၶရွင္ေတာ္ တည္ေထာင္ေသာ ဗုဒၶဘာသာသည္ ေအာင္ၿမင္သည္ဟု သုံးသပ္ရပါမည္၊ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆုိ ေသာ္ အိႏၵိယတုိက္ၾကီးအတြင္းရွိ၊ တုိင္းႏုိင္ငံအမ်ားစုက ဗုဒၶဘာသာကို ႏွစ္သက္၊ သေဘာက်၊ ယုံၾကည္၊ လက္ခံၾကသည့္အၿပင္၊ ေရွးရုိးစြဲအယူအဆေဟာင္းမ်ားစြာကိုလည္းပယ္ဖ်က္ကာ “ဗုဒၶ ဘာသာ”အမည္ခံလာေသာေၾကာင့္ ၿဖစ္ပါသည္၊၊
ဗုဒၶရွင္ေတာ္ကို(B.C.563)တြင္ သာမန္လူသားကေလးငယ္အၿဖစ္ ဖြားၿမင္ခဲ့ၿပီး၊ သူသည္ သာမန္လူ သားအၿဖစ္ၿဖင့္ (၇)ႏွစ္ခန္႔၊ က်င့္ၾကံအားထုတ္ၿပီး၊ (B.C.528 century)တြင္ ဗုဒၶအၿဖစ္၊ ဘုရားအၿဖစ္သုိ႔ ေရာက္ရွိခဲ့ပါသည္၊၊ ဗုဒၶရွင္ေတာ္သည္ သက္ေတာ္(၃၅)ႏွစ္တြင္ လူသားဘုရားအၿဖစ္သို႔ ေရာက္ရွိခဲ့ပါသည္၊၊ သက္ေတာ္ (၈၀)၊ (B.C.583 century)တြင္ လူသားတုိ႔ထုံးစံအတုိင္း ဘ၀ကို အဆုံးသတ္ခဲ့ရပါသည္၊၊
ဗုဒၶရွင္ေတာ္ သက္ရွိထင္ရွား (၄၅)ႏွစ္ အခ်ိန္အတြင္း ေဒသအမ်ဳိးမ်ဳိး၊ လူမ်ဳိးမ်ဳိးအသီးသီးသို႔ အေၾကာင္းအရာအလိုက္ ေဟာေၿပာ၊ သင္ၿပ၊ လမ္းညႊန္ခဲ့သမွ်ကို ဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ႔၏ ပိဋကတ္သုံးပုံ ပါဠိစာေပဟု ေခၚတြင္ပါသည္၊၊
“ပထမသဂၤါယနာ”
(5th century B.C)၊ ဗုဒၶရွင္ေတာ္ လြန္ေတာ္မူအၿပီး၊ (၃)လ၊ (၄)ရက္လြန္ေသာအခါ၊ အေၾကာင္းအရာအမ်ဳိး မ်ဳိး၊ ေခါင္းစဥ္အသီးသီး ကြဲၿပားလ်က္ရွိေသာ ဗုဒၶ၏သင္ၾကားခ်က္မ်ားကို အမ်ဳိးတူညီရာစုစည္း၍၊ ေဟာေၿပာခ်က္မ်ားကိုစုစည္းမႈ အစည္းအေ၀းၾကီးကို ဗုဒၶ၏တပည့္ၾကီးမ်ား(၅၀၀)စည္းေ၀း၍၊ အတည္ၿပဳ၊ သတ္မွတ္ခဲ့ၾကပါသည္၊၊
ဤကဲ့သုိ႔ေသာ စည္းေ၀းပြဲမ်ဳိးကို ပါဠိအမည္အားၿဖင့္ “သဂၤါယနာတင္ပြဲ”ဟု ေခၚဆုိၾကပါသည္၊၊ ဗုဒၶရွင္ေတာ္ လြန္ေတာ္မူအၿပီး၊ ပထမဆုံးအၾကိမ္ ဗုဒၶ၏ေဟာေၿပာ၊ သင္ၿပခ်က္မ်ားကို ပါဠိစာေပကြ်မ္းက်င္သည့္ သံဃာေတာ္မ်ား ၿပင္ဆင္၊ ညွိႏႈိင္း၊ ေဆြးေႏြး၊ အတည္ၿပဳ၊ ရြတ္ဆုိေသာေၾကာင့္ “ပထမသဂၤါယနာ”ဟု ပါဠိစာေပႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာသမုိင္းတြင္ ေလ့လာရပါသည္၊၊
ပထမသဂၤါယနာစည္းေ၀းပြဲၾကီးတြင္ သေဘာထားမတုိက္ဆုိင္သည့္ အရွင္ပုရာဏဦးေဆာင္သည့္ သံဃာ ေတာ္(၅၀၀)ခန္႔ရွိခဲ့ေသာ္လည္း သီးၿခားဂုိဏ္းခြဲ၍၊ သဂၤါယနာတင္မႈမ်ဳိး မရွိခဲ့ေၾကာင္းေတြ႔ရသည္၊၊ ပထမသဂၤါ ယနာတြင္ ဗုဒၶစာေပတစ္ရပ္လုံးကို ဓမၼႏွင့္၊ ၀ိနယဟူ၍သာ အပုိင္းႏွစ္မ်ဳိးခြဲ၍၊ သတ္ မွတ္အတည္ၿပဳခဲ့ၾကၿပီး၊ “တိပိဋက=ပိဋကတ္သုံးပုံ”ဟူ၍ မခြဲၿခားခဲ့ေသးေၾကာင္း သိရပါသည္၊၊
ပထမသဂၤါယနာစည္းေ၀းပြဲၾကီးတြင္ အရွင္အာနႏၵာသည္ ဓမၼႏွင့္ပတ္သတ္၍ အဓိကေဆြးေႏြး၊ တင္ၿပ သူၿဖစ္ၿပီး၊ အရွင္ဥပါလိသည္ ၀ိနယႏွင့္ဆက္စပ္၍ ေဆြးေႏြး၊ တင္ၿပသူၿဖစ္သည္၊၊ အရွင္မဟာကႆပသည္ စည္းေ၀းပြဲၾကီး၏ သဘာပတိၿဖစ္ခဲ့ပါသည္၊၊
အရွင္ႏွစ္ပါး၏ ေဆြးေႏြးတင္ၿပခ်က္မ်ားကို သဘာပတိၿဖစ္သူ အရွင္မဟာကႆပက စစ္ေဆးအတည္ၿပဳၿပီး၊ အစည္းေ၀းသုိ႔တက္ေရာက္ၾကသည့္ သံဃာေတာ္တုိ႔က သေဘာတူေၾကာင္း “သာဒု”ေခၚခဲ့ၾကပါသည္၊၊ ပထမသဂၤါယနာစည္းေ၀း ဆုံးၿဖတ္ခ်က္မ်ားအၿဖစ္ ဆုံးၿဖတ္ခ်က္သုံးမ်ဳိးကို အဓိကအေန အားၿဖင့္ ဆုံးၿဖတ္ခဲ့ေၾကာင္း ေတြ႔ရွိရပါသည္၊၊
(၁) ပထမသဂၤါယနာမွ အတည္ၿပဳထားသည့္ ဗုဒၶစာေပအတြင္းသုိ႔ အသစ္ထပ္မံ မထည့္ရန္၊၊
(၂) ပထမသဂၤါယနာမွ အတည္ၿပဳထားသည့္ ဗုဒၶစာေပမွအတြင္းမွ တစ္စုံတစ္ရာကို မႏႈတ္ပယ္ရန္၊၊
(၃) ပထမသဂၤါယနာတြင္ အတည္ၿပဳထားသည့္အတုိင္း အစဥ္အဆက္လိုက္နာ က်င့္သုံးၾကရန္၊ တုိ႔ ၿဖစ္ပါသည္၊၊
ပထမသဂၤါယနာ စည္းေ၀းပြဲၾကီးကို က်င္းပၿပဳလုပ္ရၿခင္း၏အေၾကာင္းကို ေတာထြက္ရဟန္းအုိၾကီး “သုဘဒၵ”၏စကားမ်ားေၾကာင့္ဟု အခ်ဳိ႔ကဆုိေသာ္လည္း၊ လုံး၀ၿပည့္စုံသည့္အေၾကာင္းၿပခ်က္ မဟုက္ေၾကာင္း ပါဠိစာေပပညာရွင္တုိ႔ ဆုိပါသည္၊၊
အမွန္မွာ ဗုဒၶရွင္ေတာ္လြန္ၿပီးစအခ်ိန္မ်ဳိးတြင္ ဘာသာၾကီးကိုတည္ေထာင္သူ ေခါင္းေဆာင္အတိအက် မရွိေတာ့သည့္အတြက္ မၿဖစ္မေနစည္းေ၀းေခၚရမည့္ အေၿခအေနၿဖစ္ေန၍သာ ပထမသဂၤါယနာစည္း ေ၀းပြဲၾကီးကို က်င္းပၿပဳလုပ္ခဲ့ၿခင္းၿဖစ္ေၾကာင္း ပါဠိပညာရွင္အမ်ားစုက ေထာက္ၿပၾကပါသည္၊၊
အၿခားအေရးပါေသာ အေၾကာင္းတစ္ခုမွာ ဗုဒၶရွင္ေတာ္လြန္ေတာ္မူခါနီးတြင္ အရွင္အာနႏၵာအား “အာနႏၵာ, ၀ိနယက႑ၾကီးမွ ေသးငယ္ေသာပညတ္ခ်က္အခ်ဳိ႔ကို လိုအပ္ပါကပယ္ၿဖဳတ္ႏုိင္ေၾကာင္း မိန္႔ေတာ္မူခဲ့သည္၊၊”
ဗုဒၶရွင္ေတာ္ မမာမက်န္းၿဖစ္ေနခ်ိန္ၿဖစ္သည့္အတြက္ အရွင္အာနႏၵာမွ “မည္သည့္ပညတ္ခ်က္မ်ားသည္ ေသး ငယ္သည့္ပညတ္ခ်က္မ်ား ၿဖစ္သည္”ဆုိသည္ကို ေမးၿမန္းရန္ပ်က္ကြက္ခဲ့ရသည္၊၊ ထုိ႔ေၾကာင့္ ၀ိနည္း
သိကၡာပုဒ္မ်ားကို စီစစ္ေဆြးေႏြးရန္လုိအပ္ေသာေၾကာင့္ ပထမသဂၤါယနာကို စည္းေ၀းက်င္းပရၿခင္း ၿဖစ္ပါသည္၊၊
စည္းေ၀းပြဲၾကီးကို (၇)လၾကာေအာင္ ၿပဳလုပ္ခဲ့ရပါသည္၊၊ ရာဇဂဟၿပည္၊ ေ၀ဘာရေတာင္၊ သတၱပဏၰိလႈိင္ဂူ အနီးတြင္ မ႑ပ္ေဆာက္၍က်င္းပခဲ့ၿပီး၊ အဇာတသတ္ဘုရင္မွ လုိအပ္ရာရာကိုပံပုိး ကူညီခဲ့ေၾကာင္း သမုိင္း မွတ္တမ္းမ်ားတြင္ ေတြ႔ရပါသည္၊၊
ပထမသဂၤါယနာကို သုံးသပ္ၾကည့္လ်င္ တစ္စုံတေယာက္ကို ကြယ္လြန္ၿပီးေသာ ဗုဒၶရွင္ေတာ္၏ေနရာတြင္ ထား၍ ေခါင္းေဆာင္တင္ေၿမွာက္မႈ မရွိခဲ့ေၾကာင္းေတြ႔ရသည္၊၊ စည္းေ၀းမွအတည္ၿပဳထားေသာ “ဗုဒၶရွင္ေတာ္၏ ေဟာေၿပာ၊ သင္ၿပ၊ လမ္းညႊန္ခ်က္မ်ားကိုသာ ဗုဒၶကိုယ္စားေခါင္းေဆာင္ ဆရာအၿဖစ္အသိ မွတ္ၿပဳၿပီး၊ လိုက္နာၾကရန္ သေဘာတူထားခဲ့ၾကေၾကာင္း”ကိုလည္း ေတြ႔ရသည္၊၊ စည္းေ၀းပြဲတြင္ ဗုဒၶ၏ေဟာ ေၿပာခ်က္မ်ားကို စုစည္းရုံသာစုစည္းခဲ့ၾကေသာ္လည္း စာေပအေရးအသား (အကၡရာ)ၿဖင့္ မွတ္တမ္းမတင္ခဲ့ ေၾကာင္း ေတြ႔ရသည္၊၊
“ဒုတိယသဂၤါယနာ”
(4th century B.C)၊ ဗုဒၶရွင္ေတာ္ လြန္ေတာ္မူအၿပီး၊ ႏွစ္(၁၀၀)ၾကာေသာအခါ ဒုတိယအၾကိမ္သံဃာ့အစည္း အေ၀း ဒုတိယသဂၤါယနာကို က်င္းပခဲ့ၾကပါသည္၊၊ က်င္းပရၿခင္း၏အေၾကာင္းမွာ ၀ိနယက႑အတြင္းသုိ႔ ၀ဇၨီတုိင္းၿပည္သား ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ားမွ ဥပေဒအသစ္(၁၀)မ်ဳိးကို ထည့္သြင္းဖုိ႔ၾကဳိး စားလာေသာေၾကာင့္ ၿဖစ္ပါသည္၊၊
ဒုတိယသဂၤါယနာကို ေ၀သာလီၿပည္၊ ေ၀ဠဳကာရာမေက်ာင္းတုိက္ၾကီးတြင္ အရွင္မဟာယႆ၊ အရွင္ေရ၀တ၊ အရွင္သဗၺကာမိတုိ႔က ဦးစီးက်င္းပခဲ့ပါသည္၊၊ ကာလာေသာကမင္းမွ လုိအပ္သည္မ်ားကို လႈဒါန္းကူညီခဲ့ပါသည္၊၊ သဂၤါယနာစည္းေ၀းပြဲၾကီးသို႔ သံဃာေတာ္(၇၀၀)တက္ေရာက္ေၾကာင္း ေတြ႔ရပါသည္၊၊
ဒုတိယသဂၤါယနာတြင္ ဗုဒၶစာေပအတြင္း ဓမၼႏွင့္၊ ၀ိနယဟူ၍ က႑ၾကီးႏွစ္ရပ္မွ ၀ိနယသက္သက္ကို ေဆြးေႏြး ခဲ့ၾကပါသည္၊၊ “ဓမၼ”ႏွင့္ဆက္စပ္၍ ေဆြးေႏြးမႈတစ္စုံတရာမရွိခဲ့ေၾကာင္း မွတ္တမ္းတင္ပါသည္၊၊ စည္းေ၀းၾကီး၏ ဆုံးၿဖတ္ခ်က္မ်ားအၿဖစ္ အသစ္တင္ၿပလာသည့္ ဥပေဒသစ္မ်ားကိုလက္ခံအတည္မၿပဳေၾကာင္း ပယ္ခ်ရုံတြင္မ ကဘဲ၊ ၀ဇၨီၿပည္သားရဟန္းသံဃာ(၁၀၀၀၀)ကို သံဃာ့အဖြဲ႔အစည္းမွ ႏွင္ထုတ္ခဲ့ပါသည္၊၊
သံဃာေတာ္မ်ားအား ဤကဲ့သိုသာသနာေတာ္မွ ႏွင္ထုတ္ခဲ့ၿခင္းႏွင့္စပ္၍ မ်ားစြာစဥ္းစား၊ ဆင္ၿခင္သင့္
လွသည္၊၊ ဗုဒၶကိုယ္ေတာ္တုိင္ေသာ္မွ သံဃာကိုသာသနာေတာ္မွ အေၾကာင္းတစ္စုံတရာေၾကာင့္ ႏွင္ထုတ္ခဲ့
ဘူးၿခင္းမရွိေၾကာင္း ပါဠိစာေပတြင္ ေလ့လာရသည္၊၊
အက်ဳိးရလာဘ္အၿဖစ္ ဒုတိယသဂၤါယနာမွ ႏွင္ထုတ္ၿခင္းခံခဲ့ရေသာ သံဃာေတာ္ (၁၀၀၀၀)တုိ႔သည္ ေကာသမၻီၿပည့္ရွင္ ဘုရင္အားအမွီယူ၍ “မဟာသံဃိကဂုိဏ္း”အမည္ယူကာ သီးၿခားသံဃာ့အစည္းေ၀း “စင္ၿပဳိင္သဂၤါယနာ”တစ္ခုကို က်င္းပခဲ့ၾကပါသည္၊၊ ထုိအခ်ိန္မွစတင္ၿပီး ဗုဒၶဘုရားရွင္၏ သာသနာေတာ္
အတြင္း “မူလသာသနာဂုိဏ္း”ၾကီးႏွင့္ “မဟာသံဃိကဂုိဏ္း”ဟူ၍ ကြဲၿပားခဲ့ရပါသည္၊၊
အမွန္စင္စစ္ ၿဖစ္သင့္သည္မွာ ဒုတိယသဂၤါယနာအစည္းေ၀း စတင္က်င္းပစဥ္က ႏွစ္ဘက္တင္ၿပၾကေသာ အယူအဆမ်ားကို ၿဖစ္ႏုိင္သမွ်သေဘာတူ ညွိႏႈိင္းႏုိင္ခဲ့ၾကလ်င္ ဗုဒၶစာေပႏွင့္ သာသနာေတာ္အတြင္း ပဋိပကၡ ၿဖစ္ၿပီး၊ ဂုိဏ္းကြဲစရာမေၾကာင္းမရွိေပ၊၊
၀ဇၨီတုိင္းၿပည္ဖြား ရဟန္းသံဃာမ်ား တင္ၿပေဆြးေႏြးလာေသာ ဥပေဒအသစ္မ်ားမွ အခ်ဳိ႔ဥပေဒမ်ားသည္ သီရိလကၤာႏွင့္ ၿမန္မာတုိ႔ကဲ့သို႔ႏုိင္ငံမ်ားအတြက္ မ်ားစြာမထူးၿခားေသာ္လည္း ထုိေခတ္အိႏၵိယႏုိင္ငံ၏ ရာသီ ဥတုႏွင့္ အေၿခအေနအရ သင့္ေတာ္ေသာဥပေဒသမ်ားၿဖစ္ေၾကာင္း မ်က္ေမွာက္ေခတ္ ပါဠိစာေပပညာရွင္တုိ႔ သုေတသနၿပဳၿပီး၊ အသိမွတ္ၿပဳေရးသားၾကသည္၊၊
၀ဇၨီရဟန္းေတာ္တုိ႔တင္ၿပခဲ့သည္မ်ားကိုသာ ပထမသဂၤါယနာစည္းမ်ည္းႏွင့္ မညီညြတ္၍ပယ္ခ်ရုံမက၊ သာသနာကပါႏွင္ထုတ္ခဲ့ေသာ္လည္း ေနာင္တြင္ ဗုဒၶစာေပအတြင္းသုိ႔ က်မ္းအသစ္ေပါင္းမ်ားစြာကို ထည့္ သြင္းခဲ့ၾကသည္ကို ေတြ႔ရသည္၊၊ ဤအခါတြင္မူ အသစ္အသစ္အယူအဆႏွင့္က်မ္းမ်ားကို ထည့္သြင္းရုံမွ်မက ထုိ“က်မ္းမ်ားမွာ ဘုရားအလိုေတာ္က်သည္ဟုပင္ ေထာက္ခံခဲ့သည္”ကို ေတြ႔ရၿပန္သည္၊၊
ဗုဒၶစာေပႏွင့္ သာသနာေတာ္အတြင္း ဂုိဏ္းေပါင္းမ်ားစြာကြဲၿပီး၊ ဂုိဏ္းတစ္ခုႏွင့္ အၿခားဂုိဏ္းတစ္ခုတုိ႔အၾကား “သူ႔ဂုိဏ္းက ဗုဒၶသာသနာေတာ္ႏွင့္ ဗုဒၶစာေပသာ သာသနာစစ္သည္၊ အၿခားဂုိဏ္းက မစစ္၊၊”ဟူ၍ တုိက္ခိုက္ၿငင္းခုံ၊ ေရးသားေၿပာဆုိေနၾကၿခင္းမွာ အထက္တြင္ေဖာ္ၿပခဲ့ေသာ ဘက္လုိက္သည့္လုပ္ရပ္ႏွင့္ ဆုံးၿဖတ္ခ်က္မ်ားေၾကာင့္ၿဖစ္ေၾကာင္း ထင္ရွားသည္၊၊
၀ဇၨီတုိင္းၿပည္ဖြား သံဃာေတာ္မ်ား၏ သိကၡာပုဒ္ၿပင္ဆင္၊ ၿဖည့္စြက္ခ်က္ (၁၀) မ်ိဳး-
(၁) သဂၤ ီေလာဏကပၸ=သားခ်ိဳ၌ထည့္၍ သိမ္းဆည္းထားေသာဆားကို ေန႔စဥ္ဆြမ္းစားတုိင္း ေရာေႏွာ
စားႏိုင္သည္။ (မူလဥပေဒတြင္ သံဃာေတာ္မ်ား အစားအေသာက္ကို ေန႔ဖို႔ညစာသိမ္းဆည္း၍ မစားရဟူ၍ ၿဖစ္သည္၊၊)
(၂) ဒြဂၤုလကပၸ=မြန္းလဲြၿပီးေနာက္ ေနအရိပ္ လက္ႏွစ္သစ္လြန္သည္အထိ ရဟန္းမ်ား ဆြမ္းစားႏုိင္ခြင့္ရွိ၏။ (မူလဥပေဒမွာ သံဃာေတာ္မ်ား မြန္းလြဲၿပီးေနာက္ ဆြမ္းမစားရ၊၊)
(၃) အာ၀ါသကပၸ=အလြန္က်ယ္၀န္းေသာ မဟာသိမ္ၾကီးတစ္ခုအတြင္း ေက်ာင္းအေဆာက္အအံုမ်ားစြာရွိရာ တစ္ခ်ိန္တည္း၌ တစ္ေက်ာင္းစီတြင္ သံဃာစည္းေ၀း၍ ဥပုသ္ကံစေသာ သံဃာ့ကံမ်ားကို ၿပဳႏိုင္သည္။ (မူလဥပေဒမွာ သံဃာစည္းေ၀းရာတြင္ သံဃာညီညြတ္မႈကိုၿပရန္ ရဟန္းတစ္ပါးႏွင့္တစ္ပါး တစ္ေတာင္ခန္႔ နီးကပ္ေအာင္ထိုင္ၾကရ၏။ တစ္ေက်ာင္းစီစည္းေ၀းပါက သံဃာမညီညြတ္ကဲြၿပား ေနေသာေၾကာင့္ အာပတ္သင့္၏။)
(၄) အႏုမတိကပၸ=သံဃာ့အစည္းအေ၀း၌ သံဃာစံုလင္ေအာင္ အခ်ိန္မေစာင့္ဘဲ ေနာက္မွေရာက္လာေသာ သံဃာမ်ားထံမွာ သေဘာတူညီခ်က္ကို ေနာက္မွရယူမည္ဟုၾကံရြယ္၍ အလ်င္ေရာက္ႏွင့္ ေသာသံဃာမ်ားက ဆံုးၿဖတ္ခ်က္တစ္ခုခု ၿပဳလုပ္ႏုိင္သည္။ သံဃာ့ကံၿပဳႏုိင္သည္။
(မူလဥပေဒမွာ သံဃာ့အစည္းအေ၀းသုိ႔ မတက္ေရာက္ႏုိင္ေသာရဟန္းမ်ားသည္ အစည္းအေ၀းက ဆံုးၿဖတ္သမွ်ကို သေဘာတူပါေၾကာင္း ၾကိဳတင္ဆႏၵေပးၾကရ၏။ အစည္အေ၀းၿပီး ေနာက္က်မွေပးေသာ
ဆႏၵသည္ တရားမ၀င္ေခ်။ သံဃာမညီညြတ္ေသာေၾကာင့္ ဆံုးၿဖတ္ၿပဳလုပ္ခ်က္သည္ ထေၿမာက္ ေအာင္ၿမင္ၿခင္းမရွိ။)
(၅) အာစိဏၰကပၸ=မိမိဆရာသမားၿပဳလုပ္ခဲ့ေသာ အစဥ္အလာထံုးစံမွန္သမွ်ကို ၿပဳလုပ္ခြင့္ရွိသည္။ ထုိသုိ႔ ဆရာသမားအတုလုိက္ၿခင္းေၾကာင့္ အာပတ္မသင့္ႏိုင္။ (အမွန္စစ္စစ္ ဆရာသမားတို႔ ၿပဳလုပ္ခဲ့ေသာ အစဥ္အလာထံုးစံမ်ားသည္ ၀ိနည္းႏွင့္ညီလွ်င္ အာပတ္မသင့္ေခ်။ ၀ိနည္းႏွင့္မညီပါက အာပတ္ သင့္မည္သာၿဖစ္၏။)
(၆) ဂါမႏၱရကပၸ=တၿခားရြာသုိ႔သြားရန္ ကိစၥရိွပါက ပ၀ါရိတ္သင့္ေသာရဟန္းသည္ အတိရိတ္၀ိနည္းကံ မၿပဳေသာဆြမ္းကို စားႏိုင္သည္ဟု ဆို၏။ (မူလဥပေဒမွာ ဆြမ္းစားေနစဥ္ ေတာ္ၿပီဟု ႏႈတ္ၿမြက္၍ၿဖစ္ေစ လက္ကာ၍ၿဖစ္ေစ ထုတ္ေဖာ္ေၿပာၾကားလွ်င္ ပ၀ါရိတ္သင့္သည္။ မစားေတာ့ပါဟု ၿငင္းပယ္ၿခင္းကို ပ၀ါရိတ္သင့္သည္ဟု ေခၚသည္။ ထို႔သို႔ၿငင္းပယ္မိေသာ ရဟန္းသည္ ထိုေန႔နံနက္ပိုင္းတြင္ တစ္စံုတစ္ ခုမွ်စားေသာက္ခြင့္မရွိေတာ့ေခ်။
အကယ္၍ စားေသာက္လိုၿပန္ပါက အၿခားရဟန္းတစ္ပါးအား ခဲဖြယ္ေဘာဇဥ္မ်ားကို ေပးစြန္႔လုိက္ရ၏။ ထိုဒုတိယရဟန္းက ဤခဲဖြယ္ေဘာဇဥ္မ်ားကို ေတာ္ၿပီငါမစားလို အပိုအလွ်ံၿဖစ္သည္ဟု ႏႈတ္ၿမြက္၍ၿပန္ေပးမွ စားခြင့္ရွိ၏။ ထိုသုိ႔ အၿခားရဟန္းတစ္ပါးက ေတာ္ၿပီဟုဆို၍ၿပန္ေပးၿခင္းကို အတိရိတ္၀ိနည္းကံၿပဳသည္ဟု ဆိုရ၏။ ပ၀ါရိတ္သင့္ေသာရဟန္းသည္ အတိရိတ္၀ိနည္းကံမၿပဳဘဲ ခဲဖြယ္ေဘာဇဥ္တစ္ခုခုကိုစားပါက ပါစိတ္အာပတ္သင့္သည္ဟူေသာ သိကၡာပုဒ္ကိေလွ်ာ့ေပါ့ေအာင္ ၿပင္ဆင္ၿခင္းၿဖစ္သည္။)
(၇) အမထိကကပၸ=ပ၀ါရိတ္သင့္ေသာရဟန္းသည္ အတိရိတ္၀ိနည္းကံမၿပဳဘဲ ႏုိ႔ရည္အၿဖစ္ကိုလြန္၍ ဒိန္ခ်ဥ္အၿဖစ္သို႔ မေရာက္ေသးေသာႏို႔ခ်ဥ္ကို ေသာက္ခြင့္ရွိသည္။ (မူလဥပေဒမွာ ႏို႔ရည္ကိုလည္းေကာင္း၊ ဒိန္ခ်ဥ္ကိုလည္းေကာင္း ေဘာဇဥ္ (စားစရာ)၌ ေရတြက္ၿပထားရာ၊ ႏို႔ရည္ႏွင့္ ဒိန္ခ်ဥ္စပ္ကူး၊ မပ္ကူး ႏို႔ခ်ဥ္ရည္သည္ ဘုရားေပးေသာေဘာဇဥ္မွအလြတ္ ၿဖစ္သည္ဟုၾကံဆ၍ အထက္ပါ သိကၡာပုဒ္ကုိ ၿခြင္းခ်က္ၿဖင့္ ေလွ်ာ့ေပါ့ေအာင္ ၿပင္ဆင္ခ်က္ၿပဳလုပ္ ၿခင္းၿဖစ္၏။)
(၈) ဇေဠာတိ=ေကာက္ညွင္းဆန္၊ ထန္းလ်က္၊ ၾကံသကာစသည္တို႔ကို စိမ္ရည္ၿဖစ္ေအာင္ေဖာ္စပ္ ရာ၌(စိ္္မ္ရည္၊ ေခါင္ရည္)အၿဖစ္သို႔ မေရာက္ေသးေသာ ေသရည္အႏုစား၊ စိမ္ရည္အႏုစားကုိ ရဟန္း ေတာ္မ်ား ေသာက္သံုးႏုိင္သည္။ (မူလဥပေဒမွာ ရဟန္ေတာ္မ်ားသည္ စိ္္မ္ရည္ ေခါင္ရည္ ထန္းရည္ ခါးစေသာ ေသရည္ေသရက္ မူးယစ္ေဆး၀ါးကို သံုးေဆာင္ခြင့္မရွိ။ သံုးေဆာင္ပါက ပါစိတ္အာပတ္ သင့္၏။)
(၉) အဒသကံနိသီဒနံ=အၿမိတ္အဆာမပါေသာ ေနရာထိုင္ခင္း နိသီဒုိင္သည္ အပ္၏။ (မူလ၀ိနည္း ဥပေဒမွာ အၿမိတ္အဆာမပါေသာ နိသီဒုိင္သည္ သံဃာေတာ္မ်ားအတြက္ မအပ္၊၊)
(၁၀) ဇာတရူပရဇတ= ေရႊေငြအသၿပာကို အလွဴခံႏိုင္၏။ (မူလ၀ိနယ ဥပေဒမွာ ရဟန္းသံဃာမ်ား ေရႊေငြကို အလႈမခံရ၊၊)
“တတိယသဂၤါယနာ”
(3rd century B.C)၊ ဗုဒၶရွင္ေတာ္ ပရိနိဗၺာန္ၿပဳအၿပီး၊ ႏွစ္သုံးရာအၾကာတြင္ တတိယအၾကိမ္ေၿမာက္ သံဃာ့ အစည္းအေ၀း သဂၤါယနာပြဲကို က်င္းပခဲ့ပါသည္၊၊ စည္းေ၀းၾကီးကို သီရိဓမၼာေသာကဘုရင္က ေထာက္ပံ့ခဲ့ပါသည္၊၊
“တတိယသဂၤါယနာ”တြင္ “ဓမၼ”ႏွင့္ “၀ိနယ”ႏွစ္ရပ္လုံးကို ေဆြးေႏြး၊ ညွိႏႈိင္း၊ အတည္ၿပဳ၊ ရြက္ဆုိခဲ့ၾကပါသည္၊၊ တတိယသဂၤါယနာမွ ဆုံးၿဖတ္အတည္ၿပဳခ်က္မ်ားကို သေဘာတူလက္ခံ၍ လိုက္နာသူမ်ားကို “ေထရာ၀ါဒ”ဟုအမည္ စတင္သုံးစြဲလာခဲ့ၾကပါသည္၊၊ တတိယသဂၤါယနာတြင္ ပါ၀င္စည္းေ၀းေသာ သံဃာေတာ္မ်ား၏ သေဘာတူဆုံးၿဖတ္ခ်က္ၿဖင့္ ႏုိင္ငံကုိးႏုိင္ငံသုိ႔ ႏုိင္ငံၿခားသာသနာၿပဳမ်ား ေစလႊတ္ခဲ့ပါသည္၊၊ ဤႏုိင္ငံၿခားသာသနာၿပဳသည္မွစတင္ၿပီး အိႏၵိယအင္ပါယာအတြင္းမွစတည္ခဲ့ေသာ
ဗုဒၶဘာသာသည္ သီရိလကၤာ၊ ၿမန္မာအပါအ၀င္ ကမၻာ့ႏုိင္ငံမ်ားစြာသုိ႔ၿပန္႔ခဲ့ၿခင္းၿဖစ္ေၾကာင္း ေလ့လာရပါသည္၊၊
တတိယသဂၤါယနာတြင္ အရွင္မဟာေမာဂၢလိပုတၱတိႆမွ “ကထာ၀တၳဳ”အမည္ရွိ က်မ္းတစ္က်မ္းကို အသစ္ေရးသားထည့္သြင္းၿပီး၊ “ဓမၼႏွင့္ ၀ိနယ”အၿပင္ “အဘိဓမၼာ”ဟူေသာက႑ၾကီးတခုကို အသစ္ထည့္ သြင္း၍ စည္းေ၀းၾကီးမွအတည္ၿပဳလိုက္ပါသည္၊၊ ဤအခ်ိန္မွစတင္၍ တိပိဋက=ပိဋကတ္သုံးပုံဟု ပါဠိစာေပသမုိင္းတြင္ ေပၚေပါက္လာရပါသည္၊၊ ဤသဂၤါယနာမွ အသစ္ထည့္သြင္းေသာ အၿခားက်မ္းမ်ားစြာလည္း ရွိပါေသးသည္၊၊
မူလက ဓမၼႏွင့္ ၀ိနယဟူ၍ က႑ၾကီးႏွစ္ရပ္သာရွိခဲ့ေသာ ဗုဒၶစာေပသည္ တတိယသဂၤါယနာမွစတင္ၿပီး၊ သုတၱႏၱပိဋက၊ ၀ိနယပိဋကႏွင့္ အဘိဓမၼာပိဋကဟူ၍ ပိဋကတ္သုံးပုံအမည္သို႔ ေၿပာင္းလဲလာခဲ့ပါသည္၊၊
ပါဠိပညာရွင္အမ်ား၏အဆုိအရ အဘိဓမၼာပိဋကတ္သည္ ဓမၼႏွင့္ ၀ိနယက႑ၾကီးတို႔ကဲ့သို႔ ဘုရားေဟာစင္စစ္ ကား မဟုက္ေပ၊ သို႔ေသာ္ ဘုရားေဟာသုတ္မ်ားစြာထဲမွ ခက္ရာခဲဆစ္မ်ားကို တသီးတၿခားစု စည္းမႈ=Systematization ၿပဳထားသည္ဟု အသိအမွတ္ၿပဳၾကပါသည္၊၊
ဤအဆုိကို သုံးသပ္ေသာ္ အဘိဓမၼာပိဋကတ္သည္ အခ်ဳိ႔ေသာပါဠိဆရာတုိ႔ေ၀ဖန္သကဲ့သို႔ “ဘုရားေဟာမဟုက္ဟု ယတိၿပတ္ေၿပာဆုိရန္ မၿဖစ္ႏုိင္ေတာ့ေခ်၊၊" ဘုရားေဟာစင္စစ္ အစိတ္အပိုင္းမ်ားႏွင့္ တတိယသဂၤါယနာတြင္ ပါ၀င္စည္းေ၀းေသာ ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ား၏ မြန္းမံမႈအစိတ္အပို္င္းမ်ား ေပါင္းစပ္ထားသည္ဟုဆုိလ်င္ သင့္ေတာ္ေသာအဆုိၿဖစ္ပါသည္၊၊
ယၡင္ ဒုတိယသဂၤါယနာတြင္ မဟာသံဃိကဂုိဏ္းဟူ၍ ဂုိဏ္းတစ္ဂုိဏ္းကြဲခဲ့ၿပီးၿဖစ္၍၊ ယၡဳတတိယသဂၤါယနာတြင္ အမည္သတ္မွတ္ေသာ ေထရာ၀ါဒဂုိဏ္းႏွင့္ဆုိလ်င္ သာသနာေတာ္တြင္ ဂုိဏ္းၾကီးႏွစ္ဂုိဏ္း ေပၚေပါက္ခဲ့ၿပီ ၿဖစ္သည္၊၊ ဂုိဏ္းနာမည္မတူညီသည့္အေလ်ာက္ ဗုဒၶရွင္ေတာ္တစ္ပါးတည္း၏ ေဟာၾကား၊ သင္ၾကားခ်က္မ်ားအေပၚ လက္ခံပုံ၊ ယူဆပုံမ်ားလည္းမ်ားစြာပင္ ကြာဟခဲ့ပါသည္၊၊
သစၥာေလးပါး၊ လကၡဏာေရးသုံးပါး၊ မဂၢင္ရွစ္ပါး၊ နိဗၺာန္၊ ပါရမီ၊ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရားအပါအ၀င္ ေဗာဓိပကၡိ ယတရားမ်ားအားလုံးအေပၚ အၿပင္ပုိင္းနာမည္ကို လက္ခံပုံတူညီေနၾကသည့္တုိင္ အႏွစ္သာရကို ယူဆပုံႏွင့္၊ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆုိပုံမ်ားမွာ ဆက္စပ္၍မၿဖစ္ႏုိင္ေလာက္ေအာင္ ကြာဟခဲ့ပါသည္၊၊ ေဗာဓိသတၱ=ဘုရားအေလာင္း အယူအဆမ်ားမွာ နားလည္ရခက္ေလာက္ေအာင္ပင္ ကြာဟခဲ့ပါသည္၊၊
ဗုဒၶဘာသာ၏ပန္းတုိင္မ်ားၿဖစ္သည့္ ေသာတာပန္၊ သကဒါဂါမ္၊ အနာဂါမ္၊ ရဟႏၱာအဆင့္မ်ားႏွင့္ နိဗၺာန္ကုိ ေဖာ္ၿပသရုပ္ေဖာ္ပုံမ်ားမွာ ဒ႑ာရီဆန္ဆန္၊ စိတ္ကူးယဥ္ဆန္ဆန္၊ နတ္ဘုံနတ္နန္းမ်ားပမာ ၿဖစ္လာရပါသည္၊၊
တတိယသဂၤါယနာတင္အၿပီး ႏွစ္ၾကာေသာအခါ ေထရာ၀ါဒဂုိဏ္းၾကီးမွ ဂုိဏ္း(၈)ဂုိဏ္းကြဲထြက္ၿပီး၊ မဟာသံဃိကဂိုဏ္းမွလည္း ဂုိဏ္း(၅)ထပ္မံကြဲခဲ့ပါသည္၊၊ မူလဂုိဏ္းၾကီးႏွစ္ဂုိဏ္းအပါအ၀င္ မူလဗုဒၶ သာသနာမွ မတူညီသည့္ဂုိဏ္း(၁၈)ဂုိဏ္း ေပၚေပါက္ခဲ့ၿပီ ၿဖစ္သည္၊၊ ဤအခ်ိန္တြင္မူ ဗုဒၶသာသနာေတာ္ အတြင္း ဂုိဏ္းေပါင္းမ်ားစြာ ကြဲသည့္အေလ်ာက္ ဗုဒၶရွင္ေတာ္၏ေဟာေၿပာခ်က္မ်ားကို ထပ္ဆင့္ ေဟာေၿပာၾကပုံ၊ သင္ၿပၾကပုံမ်ားမွာလည္း အမ်ဳိးမ်ဳိးအဖုံဖုံၿဖစ္ခဲ့ရပါသည္၊၊
(B.C.309)တြင္ တတိယသဂၤါယနာ၏ ယွဥ္ၿပဳိင္သံဂၤါယနာအၿဖစ္ ေထရာ၀ါဒဂုိဏ္းကြဲတစ္ခုၿဖစ္သည့္ သဗၺတၳိက၀ါဒီဂုဏ္းမွဦးစီး၍ ရာဇဂဟၿပည္နယ္၊ နာလႏၵာေက်ာင္းတုိက္ၾကီးတြင္ စင္ၿပဳိင္တတိယသဂၤါ ယနာကို တင္ခဲ့ၾကပါသည္၊၊
တတိယသဂၤါယနာစည္းေ၀းပြဲၾကီးအၿပီး ကြဲထြက္လာေသာ ဗုဒၶသာသနာဂိုဏ္းမ်ားကို တင္ၿပေဆြးေႏြးပါမည္၊၊
(၁)ေထရ၀ါဒဂုိဏ္း၊
(၂)မဟာသံဃိကဂုိဏ္း၊
ေထရာ၀ါဒဂုိဏ္းမွ ကြဲထြက္လာေသာဂုိဏ္းမ်ား-
(၃) မဟိသာသကဂုိဏ္း၊
(၄) ၀ဇၨီပုတၱကဂုိဏ္း၊
(၅) သဗၺတၳိ၀ါဒီဂိုဏ္း၊
(၆) ကႆပိယဂုိဏ္း၊
(၇) သကႏၱိကဂုိဏ္း၊
(၈) သုတၱ၀ါဒီ(သုတၱႏၱိက၀ါဒီ)ဂိုဏ္း၊
(၉) ဓမၼဂုတၱိကဂိုဏ္း၊
(၁၀) ဓမၼဳတၱရိကဂိုဏ္း၊
(၁၁) ဘဒၵယာနကဂိုဏ္း၊
(၁၂) ဆႏၵဂါရိကဂုိဏ္း၊
(၁၃) ဓမၼိတိကဂိုဏ္း၊ တုိ႔ၿဖစ္သည္၊၊
မဟာသံဃိကဂုိဏ္းမွကြဲထြက္လာေသာ ဂုိဏ္းမ်ား-
(၁၄) ေဂါကုလိကဂိုဏ္း၊
(၁၅) ဗဇာပတိဂိုဏ္း၊
(၁၆) ဗာဟုလိကဂိုဏ္း၊
(၁၇) ဗာဟုသုတိဂိုဏ္း၊
(၁၈) မကဗ်ာ၀ဟာရိကဂုိဏ္း၊ တုိ႔ၿဖစ္သည္၊၊
တတိယသဂၤါယနာစည္းေ၀းၾကီးတြင္ ေစလႊတ္ခဲ့သည့္ ႏုိင္ငံၿခားသာသနာၿပဳ ရဟန္းေတာ္မ်ားႏွင့္ ႏုိင္ငံမ်ား ကိုတင္ၿပအပ္ပါသည္၊၊
(၁) ကသၼီရ ဂႏၶာရတုိင္းႏုိင္ငံ(ပါကစၥတန္၊အာဖဂန္နစၥတန္)သုိ႔ အရွင္မဇၥ်မိကမေထရ္၊
(၂) မဟိသာသကတုိင္းႏုိင္ငံသို႔ အရွင္မဟာေဒ၀မေထရ္၊
(၃) ၀န၀ါသီတုိင္းႏုိင္ငံသို႔ အရွင္ရကၡိတမေထရ္၊
(၄) အပရႏၱတုိင္းႏုိင္ငံသို႔ အရွင္ေယာနဓမၼရကၡိတမေထရ္၊
(၅) မဟာရ႒တုိင္းႏုိင္ငံသို႔ အရွင္မဟာဓမၼရကၡိတမေထရ္၊
(၆) ေယာနတုိင္းႏိုင္ငံသုိ႔ အရွင္မဟာရကၡိတမေထရ္၊
(၇) ဟိမ၀ႏၱတုိင္းႏုိင္ငံသို႔ အရွင္မဇၥ်ိမမေထရ္၊
(၈) သု၀ဏၰဘုမၼိတုိင္းႏုိင္ငံ(ၿမန္မာ)သို႔ အရွင္ေသာဏမေထရ္ႏွင့္ အရွင္ဥတၱရမေထရ္၊
(၉) လကၤာဒီပတုိင္းႏိုင္ငံ(သီရိလကၤာ)သို႔ အရွင္မဟာမဟိႏၶမေထရ္၊ တုိ႔အသီးသီး ၿဖစ္ၾကပါသည္၊၊
တတိယသဂၤါယနာစည္းေ၀းပြဲၾကီးကို က်င္းပရၿခင္း၏အေၾကာင္းမွာ ေထရာ၀ါဒဂုိဏ္းၾကီးအတြင္း မသန္႔ ရွင္းသည့္ ရဟန္းမ်ား၊ ရဟန္းအတုမ်ား၀င္ေရာက္လာမႈေၾကာင့္ ထုိရဟန္းမ်ားကိုႏွိမ္နင္းရန္ႏွင့္ ေထရာ ၀ါဒဗုဒၶဘာသာဂုိဏ္းၾကီး သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ေစရန္ အေသာကမင္းၾကီးမွ အာဏာၿဖင့္ေမးၿမန္းစီးစစ္ၿပီး၊ အရွင္ေမာဂၢလိပုတၱတိႆမေထရ္တုိ႔မွ ေထရာ၀ါဒဓမၼကို စနစ္တက်အတည္ၿပဳရန္ က်င္းပခဲ့ၾကၿခင္း ၿဖစ္ပါသည္၊၊
“စတုတၳသဂၤါယနာ”
(B.C.93/94)၊ ဗုဒၶလြန္ေတာ္မူအၿပီး၊ အႏွစ္ေလးရာ့ငါးဆယ္ခန္႔ၾကာေသာအခါ သီရိလကၤာႏုိင္ငံ၊ မလယေဒသ၊ အာလု၀ိဟာရတြင္၊ ၀ဋၬဂါမဏိမင္း၏အေထာက္အပံ့ကိုယူ၍ စတုတၳသဂၤါယနာကို တင္ခဲ့ၾကပါသည္၊၊ မဟာဓမၼရကၡိတမေထရ္က သဂၤါယနာကိုဦးေဆာင္ပါသည္၊၊ စည္းေ၀းပြဲၾကီးသုိ႔ သံဃာေတာ္ (၅၀၀)တက္ေရာက္ခဲ့ၾကၿပီး၊ (၁)ႏွစ္ၾကာစည္းေ၀းခဲ့ရပါသည္၊၊
ဤသဂၤါယနာတြင္ ဗုဒၶရွင္ေတာ္၏ ပါဠိစာေပမ်ားကို ႏႈတ္ေဆာင္အဆင့္မွ သီဟဠဘာသာသို႔ ေပထက္ အကၡရာအေရးအသားအဆင့္သုိ႔ ေရးသားမွတ္တမ္းတင္ခဲ့ၾကပါသည္၊၊ ဤသဂၤါယနာအရင္က ဗုဒၶ၏ ေဟာေၿပာ သင္ၿပခ်က္မ်ားကို သံဃာေတာ္တုိ႔အစဥ္အဆက္ ႏႈတ္ၿဖင့္သာ ေဆာင္ထားခဲ့ၾကပါသည္၊၊ စာေပၿဖင့္အေရးအသားၿဖင့္ မွတ္တမ္းမတင္ခဲ့ၾကေသးပါ၊၊
(A.D.120)၊ ဗုဒၶလြန္အၿပီး ႏွစ္(၆၅၀)ခန္႔အၾကာတြင္ စတုတၳသဂၤါယနာ၏ စင္ၿပဳိင္စတုတၳသဂၤါယနာကို ပသွ်၀ါၿပည္နယ္၊ ကသၼီရတုိင္း၊ ဇလႏၵာၿမဳိ့၌၊ အသွ်င္၀သုမိတၱမေထရ္ႏွင့္၊ အရွင္အႆေဃာသမေထရ္ တုိ႔ဦးစီး၍ တင္ခဲ့ၾကပါသည္၊၊ ကနိသွ်ကမင္းက သံဂၤါယနာကိုကူညီေထာက္ပံေပးခဲ့ပါသည္၊၊ သံဃာ ေတာ္(၅၀၀) စည္းေ၀းသို႔တက္ေရာက္ေၾကာင္း ဆုိပါသည္၊၊ ဤသဂၤါယနာမွ ဗုဒၶစာေပကို သကၠဋ (သသၤကရုိက္)အေရးအသားၿဖင့္ အေစာဆုံးစာေပအေရးအသား အကၡရာတင္ခဲ့ၾကပါသည္၊၊
စတုတၳသဂၤါယနာစင္ၿပဳိင္ပြဲၾကီးမွစတင္၍ ထုိသဂၤါယနာတြင္ပါ၀င္ေသာ ရဟန္းသံဃာေတာ္တုိ႔သည္ မိမိတို႔၏ဂုိဏ္းအား “မဟာယာန”ဟူ၍၄င္း၊ မူလသာသနာေတာ္ဂုိဏ္းကို “ဟီနယာန”ဟူ၍၄င္း၊ က်မ္းစာ မ်ားတြင္ ထည့္သြင္း၍ အသုံးၿပဳေရးသားလာခဲ့ၾကပါသည္၊၊ ထုိအခ်ိန္မွစတင္၍ ဗုဒၶရွင္ေတာ္၏ သာသ နာေတာ္တြင္ “မဟာယာန”ႏွင့္ “ဟီနယာန”ဟူေသာ ဂိုဏ္းေ၀ါဟာရႏွစ္ရပ္ စတင္ေပၚေပါက္ခဲ့ရပါသည္၊၊
“ဟီနယာန”ဟူေသာ အမည္ေ၀ါဟာရကိုမ်ားစြာ မႏွစ္သက္ေသာမူလသာသနာဂုိဏ္း၀င္ အရွင္ၿမတ္တုိ႔သည္ မဟာယာနအရွင္တုိ႔ေခၚေ၀ၚေသာ “ဟီနယာန”ဟူေသာအမည္ကိုမခံယူဘဲ “ေထရာ၀ါဒ”ဟူ ေသာအမည္ကိုသာ ဆက္လက္သုံးစြဲလာခဲ့သည္မွာ ယေန႔တုိင္ၿဖစ္သည္၊၊ ယုိးဒယား၊ သီရိလကၤာ၊ လာအုိ၊ ကေမၻာဒီးယား၊ ၿမန္မာငါးႏိုင္ငံပါ၀င္ေသာ ေထရာ၀ါဒႏုိင္ငံတုိ႔သည္ (၁၉၅၀)ခုႏွစ္တြင္ “ဟီန ယာန”ဟူေသာအမည္ကို လက္ခံအသံုးမၿပဳေၾကာင္း၊ “ေထရာ၀ါဒ”ဟူ၍သာ လက္ခံအသုံးၿပဳမည္ၿဖစ္ေၾကာင္း World Fellowship of Buddhist (WFB)အစည္းေ၀းၾကီးကို သီရိလကၤာႏုိင္ငံ၊ ကုိလမ္ဘုိၿမဳိ႔ေတာ္တြင္ ငါးႏုိင္ငံစုံညီ၍ေဆြးေႏြး၊ အတည္ၿပဳခဲ့ၾကပါသည္၊၊
“မဟာယာနဗုဒၶဘာသာဂုိဏ္း”သည္ မဟာသံဃိကဂုိဏ္းၾကီးမွ စည္ပင္တုိးတက္လာခဲ့ေသာဂိုဏ္း ၿဖစ္ပါ သည္၊၊ မဟာယာနအရွင္တုိ႔စည္းေ၀းေသာ “စတုတၳစင္ၿပဳိင္သဂၤါယနာ”မွစတင္ၿပီး ထက္ၿမက္သည့္ အရွင္နာဂဇုန၊ အရွင္အႆေဃာသ၊ အရွင္၀သုမိတၱစသည့္ အရွင္ၿမတ္မ်ားေပၚေပါက္ခဲ့ၿပီး၊ အသစ္ အသစ္ေသာ မဟာယာနသုတၱန္မ်ား၊ သင္ၾကားခ်က္၊ ေဟာေၿပာခ်က္မ်ားကို ဗုဒၶစာေပမ်ားအၿဖစ္ဖန္ တီးၿပီး၊ ကမၻာသို႔ၿပန္႔ေစခဲ့ၾကပါသည္၊၊
ထုိ႔အၿပင္ ဗုဒၶဘာသာတြင္လည္း “မဟာယာနဗုဒၶဘာသာသည္သာ အမြန္ဆုံးၿဖစ္ၿပီး၊ အၿခားဂိုဏ္းမ်ားမွာ ဂုိဏ္း အေသးအမႊားမ်ားသာၿဖစ္ေၾကာင္း တင္ၿပသည့္အေနၿဖင့္ ‘ဟီနယာနဗုဒၶဘာသာ’မ်ားဟု ‘သဒၶမၼပု႑ရိကာ’စ ေသာက်မ္းမ်ားတြင္ ထည့္သြင္းေရးသားခဲ့ၾကပါသည္၊၊” အမွန္စင္စစ္ “ေထရာ၀ါဒ”ႏွင့္ “မဟာယာန”ဟူေသာ စကားလုံးသည္မူလ ဗုဒၶရွင္ေတာ္ေဟာၾကားသည့္ ပါဠိစာေပက်မ္းမ်ားထဲတြင္ မပါရွိေခ်၊ မဟာယာနဆရာ အစဥ္အဆက္ေရးသားခဲ့သည့္ က်မ္းမ်ားတြင္သာ ထုိအသုံးမ်ားကို ေတြ႔ရသည္၊၊
(2century.A.D)ရာစု၊ ဗုဒၵရွင္ေတာ္လြန္ေတာ္မူအၿပီး ႏွစ္(၇၀၀)ခန္႔တြင္ “မဟာယာန”ဟူေသာ အသုံးအႏႈံးကုိ ထင္ထင္ရွားရွား အသုံးျပဳလာသည္ကုိေတြ႔ရၿပီး မဟာယာနဟု တိက်စြာၿဖစ္တည္လာသည္ဟုလည္း ဆုိရပါမည္။ အသွ်င္နာဂဇုနမေထရ္သည္ ‘မဓယာမိကကာရိကာ’က်မ္းငယ္တြင္ “ေလာကအတြင္းရွိ အရာရာတုိင္းသည္ ‘သုညတ’ျဖစ္သည္”ဟူေသာ အေတြးအေခၚအယူအဆသစ္ကုိ တုိးတက္ျပန္႔ပြား ေအာင္ ၾကဳိးစားလုပ္ေဆာင္ခဲ့ပါသည္။
“အာနႏၵာ,ေလာကမွာ “အတၱ”လို႔ေခၚတဲ့ ပုဂၢဳိလ္၊ သတၱ၀ါ၊ ငါ၊ သူတစ္ပါး၊ ေယာက်ာၤး၊ မိန္းမ၊ အသက္၊ လိပ္ၿပာ ဆုိတာမရွိဘူး၊ အတၱဆုိတာမရွိတဲ့အတြက္ “အတၱနိယ”လုိ႔ေခၚတဲ့ ငါပိုင္တဲ့ပစၥည္းဥစၥာဆုိတာလည္း မရွိဘူး၊၊ ဒီသေဘာတရားကို “သုညတ”လို႔ ငါေဟာၾကားၿခင္း ၿဖစ္တယ္၊၊”
အသွ်င္နာဂဇုနမေထရ္သည္ အထက္ပါဗုဒၶရွင္ေတာ္၏ “သုညတ” ႏွင့္စပ္ေသာ ေဟာေၿပာခ်က္ကိုအေၿခခံ၍ သူ၏ “Emptiness=သုညတ၀ါဒ”ကို ကမၻာ့စိတ္ ပညာအေတြးအေခၚ Philosophy တစ္ရပ္အေနၿဖင့္ တင္ၿပခဲ့ၿခင္းၿဖစ္ပါသည္၊၊
သုိ႔ေသာ္ အသွ်င္နာဂဇုနတင္ၿပေသာ သုညတ၀ါဒသည္ ဗုဒၶရွင္ေတာ္၏ေဟာေၿပာခ်က္ကို အေၿခခံ၍တင္ၿပသည္ ၿဖစ္ေသာ္လည္း ေထရာ၀ါဒဗုဒၶဘာသာတုိ႔ လက္ခံယူဆေသာ သုညတအယူအဆႏွင့္ ေတာင္ႏွင့္ ေၿမာက္ပမာကြာၿခားလွပါသည္၊၊
(4th century.A.D)တြင္ အသွ်င္အာသဂၤႏွင့္ အသွ်င္ဝသုဗႏၶဳ၊ အသွ်င္ဓမၼကိတၱိ၊ အသွ်င္အယေဒ၀၊ အသွ်င္ဒိႏၷာဂတုိ႔သည္ မဟာယာနစာေပက်မ္းဂန္ ေၿမာက္မ်ားစြာကုိ အသစ္ၿဖည့္စြက္ ေရးသားခဲ့ၾကသည္။ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာဟု ထင္ရွားစြာေပၚလာသည့္(1st century.A.D)တြင္ မဟာယာနႏွင့္ “ဟီနယာန”ဟူေသာအသုံးအႏႈံးႏွစ္ခုကုိ အက်ယ္တ၀င့္ စတင္သုံးစြဲ လာၾကပါသည္။
မဟာယာနက်မ္းမ်ားစြာတြင္ “လူတုိင္းသည္ ဘုရားၿဖစ္ႏုိင္သည္၊ ဘုရားၿဖစ္ရမည္ဟု ေဖာ္ၿပပါသည္၊၊ ထုိ႔ေၾကာင့္ လူတုိင္းသည္ ဘုရားအေလာင္းမ်ားၿဖစ္ၾကသည္ဟု ဆုိပါသည္၊၊” ဤအယူအဆႏွင့္ပတ္ သက္၍ ပညာရွင္တုိ႔ေ၀ဖန္ၾကသည္မွာ “လူတုိင္းဘုရားၿဖစ္မည္ဆုိလ်င္ ဘယ္သူ႔ကို ကယ္တင္ေနဖုိ႔ လုိ ေသးသနည္း၊ အားလုံးပင္ ဘုရားမ်ားၿဖစ္ေနၿပီ၊”ဟု ၿဖစ္ပါသည္၊၊ မည္သုိ႔ဆုိေစ ယေန႔အထိ “မဟာယာန ဗုဒၶဘာသာ”သည္ ကမၻာ့ဘာသာၾကီးတစ္ရပ္အေနၿဖင့္ ႏုိင္ငံမ်ားစြာက လက္ခံယုံၾကည္ေသာ “ဘာသာ ၾကီး”တစ္ခုပင္ ၿဖစ္ပါသည္၊၊
“ပဥၥမသဂၤါယနာ”
သာသနာေတာ္ႏွစ္ ၂၄၁၂ခု၊ (A.D.1872)တြင္၊ ၿမန္မာႏုိင္ငံ၊ မႏၱေလးၿမဳိ့၌၊ အရွင္ဇာဂရာဘိ၀ံသ၊ နရိႏၵာ ဘိဓဇသီရိသဒၶမၼ ေဇာတိပါလ၊ အရွင္သုမဂၤလသာမိတုိ႔ကဦးစီးၿပီး၊ ပဥၥမသဂၤါယနာကို တင္ခဲ့ၾကပါသည္။
မင္းတုန္းမင္းၾကီးက သဂၤါယနာစည္းေ၀းပြဲၾကီးကို ေထာက္ပံခဲ့ပါသည္၊၊ သံဃာေတာ္ (၂၄၀၀)တက္ေရာက္ၿပီး၊ (၇ႏွစ္၊ ၆လ၊ ၁၅)ရက္မွ်ၾကာေအာင္ စည္းေ၀းရသည္ဟု ဆုိပါသည္၊၊ ဤသဂၤါယနာမွ ဗုဒၶ၏ ေဟာေၿပာ သင္ၿပခ်က္မ်ားကို ေက်ာက္ၿပားမ်ားေပၚတြင္ထြင္း၍၊ ၿမန္မာအကၡရာအေရးအသားၿဖင့္ ေက်ာက္ထက္အကၡရာ တင္ခဲ့ၾကပါသည္၊၊
တိပိဋကက်မ္းစာမ်ားကို ထြင္းထု၍ေက်ာက္အကၡရာတင္ေသာ ေက်ာက္ၿပားၾကီးမ်ားမွာ အၿမင့္(၅၂)ေပစီႏွင့္၊ အၾကယ္ (၃၁)ေပစီမွ်ရွိၿပီး၊ အထူ(၅)လက္မစီ ၿဖစ္ၾကပါသည္၊၊
ပဥၥမသဂၤါယနာတြင္ ေက်ာက္ထက္အကၡရာတင္ထားခဲ့ေသာ ေက်ာက္ခ်ပ္ေရ (၇၂၉)ခ်က္ကို ယေန႔တုိင္ မႏၱေလးၿမဳိ႔၊ မန္းေတာင္ေၿခ၊ ကုသိုလ္ေတာ္ဘုရား၀ုိင္းအတြင္းတြင္ ေစတီငယ္(၇၂၉)ဆူထဲတြင္ ထည့္သြင္း၍ထားသည္ကို ယေန႔တုိင္ဖတ္ရႈ ေလ့လာႏုိင္ပါသည္၊၊
“ဆ႒သဂၤါယနာ”
သာသနာေတာ္ႏွစ္-၂၄၉၈တြင္၊ (A.D.1954)တြင္ ေညာင္ရမ္းဆရာေတာ္ဘဒၵႏၱေရ၀တဦးစီး၍၊ ဆ႒သဂၤါယနာ ကို ၿမန္မာၿပည္၊ ရန္ကုန္ၿမဳိ႔၊ ကမၻာေအးကုန္းေၿမ၊ မဟာပါသာဏလႈိဏ္ဂူအတြင္း တင္ခဲ့ၾကပါသည္၊၊
မဟာစည္ဆရာေတာ္ႏွင့္ ဦး၀ိစိတၱသာရာဘိ၀ံသတုိ႔က သုတၱႏၱပိဋက၊ ၀ိနယပိဋကႏွင့္ အဘိဓမၼာပိဋကမ်ားကို ဦးေဆာင္ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကသည္ဟု မွတ္တမ္းမ်ားအရ သိရပါသည္၊၊ စည္းေ၀းပြဲၾကီးသို႔ သံဃာေတာ္ (၂၅၀၀)တက္ေရာက္ခဲ့သည္ဟု ဆုိပါသည္၊၊ ႏုိင္ငံေတာ္သမၼတ ဦးဘဦး၊ ၀န္ၾကီး ခ်ဳပ္ဦးႏုႏွင့္ ဆာဦးသြင္တုိ႔က စည္းေ၀းပြဲၾကီးကို ေထာက္ပံ့ကူညီလႈဒါန္းခဲ့သည္ဟု ေလ့လာရပါသည္၊၊
ဆ႒သဂၤါယနာစည္းေ၀းပြဲၾကီးသို႔ ယုိးဒယား၊ သီရိလကၤာ၊ လာအုိ၊ ကေမၻာဒီးယား ေထရာ၀ါဒေလးႏိုင္ငံတုိ႔မွ ပါဠိပညာရွင္မ်ား တက္ေရာက္ေၾကာင္း မွတ္တမ္းမ်ားအရ သိရသည္၊၊ ဤသဂၤါယနာမွစတင္၍ ဗုဒၶ၏ေဟာေၿပာ၊ သင္ၿပခ်က္မ်ားကို ေပစာ၊ ေက်ာက္စာအေရးအသားအၿဖစ္မွ စာအုပ္အေရးအသားသုိ႔ အကၡရာအစဆုံးတင္ခဲ့ၾကပါသည္၊၊
ဆ႒သဂၤါယနာပြဲၾကီးအၿပီးတြင္ ေထရာ၀ါဒငါးႏုိင္ငံတုိ႔က ပါဠိပညာရွင္တုိ႔သည္ ဗုဒၶစာေပတစ္ရပ္လုံးအား မိမိတုိ႔ ႏုိင္ငံသုံးဘာသာစကား အေရးအသားၿဖင့္ စတင္ၿပီးစာအုပ္မ်ားရုိက္ႏွိပ္ၿဖန္႔ေ၀ကာ ေက်ာင္းမ်ား၊ တကၠသိုလ္ မ်ားတြင္ ထည့္သြင္း၍သင္ၾကား ေစၾကပါသည္၊၊ ဤသည္ကိုသုံးသပ္ေသာ္ ဗုဒၶရွင္ေတာ္လြန္ေတာ္မူအၿပီး ႏွစ္ေပါင္း (၂၅၀၀)ေက်ာ္မွ ဗုဒၶရွင္ေတာ္၏ေဟာေၿပာ သင္ၾကားခ်က္မ်ားကို စာအုပ္အၿဖစ္ မွတ္တမ္းတင္ၾက သည္ကို ေတြ႔ရမည္ၿဖစ္ပါသည္၊၊
ဆ႒သံဂါယနာမူ ပါဠိေတာ္က်မ္းမ်ားမွာ-ပိဋကအားျဖင့္ သံုးပံု၊ နိကာယ္အားျဖင့္ငါးရပ္၊ စုစုေပါင္း (၅၂)က်မ္းရွိသည္။ ဆ႒သဂၤါယနာတင္မူအရ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀ရာတြင္ အခ်ိဳ႕က်မ္းငယ္မ်ားအား တစ္အုပ္တည္းတြင္ေပါင္း၍ ထုတ္ေ၀သျဖင့္ စာအုပ္ေပါင္း (၄၀) ရွိသည္။ စာမ်က္ႏွာေပါင္း (၈၀၂၅)ရိွ ပါသည္၊၊
ဆ႒သဂၤါယနာတြင္ ပါဠိေတာ္အုပ္ေရ(၄၀)၊ အ႒ကထာအုပ္ေရ(၅၁)၊ႏွင့္ ဋီကာအုပ္ေရ(၂၆)တုိ႔ကို က႑မ်ားခြဲ၍ တည္းၿဖတ္၊ သုတ္သင္၊ ညွိႏႈိင္းေဆြးေႏြးၿပီး အတည္ၿပဳခဲ့ၾကသည္ဟု သဂၤါယနာတင္ မွတ္တမ္းအရ သိရပါသည္၊၊
ယၡဳအခါ ဗုဒၶရွင္ေတာ္ လြန္ေတာ္မူသည့္ေန႔မွစ၍ေရတြက္လ်င္ ႏွစ္ေပါင္း (၂၅၀၀)ေက်ာ္ခဲ့ၿပီ ၿဖစ္သည္၊၊ ႏွစ္ေပါင္း (၂၅၀၀)ေက်ာ္ေက်ာ္အတြင္း ၿဖတ္သန္းခဲ့ရသည့္ ဗုဒၶဘာသာၾကီးသည္ အခက္ခဲေပါင္းမ်ားစြာ၊ ၿပဳိကြဲမႈေပါင္းမ်ားစြာ၊ ၿပဳၿပင္မႈေပါင္းမ်ားစြာတုိ႔ၿဖင့္ ရပ္တည္ခဲ့ရေလသည္၊၊
အမွန္စင္စစ္ ဗုဒၶစာေပႏွင့္ က်င့္စဥ္မ်ားသည္ တကယ္စနစ္တက်ေလ့လာၿပီး၊ အသုံးခ် က်င့္ၾကံၾကည့္မည္ဆုိ လ်င္ လက္ေတြ႔လူေနမႈဘ၀ႏွင့္၊ အနာဂတ္ဘ၀မ်ားအတြက္ပါ အထက္တန္းက်က် ေကာင္းစားၿပီး၊ အက်ဳိးရွိမည္မွာ မလြဲပါ၊၊ ကမၻာ့ဘာသာစာေပေပါင္းမ်ားစြာကို ေလ့လာၾကေသာ ဘာသာေရးပညာရွင္မ်ား ကလည္း ဗုဒၶစာေပႏွင့္ အေလ့အက်င့္မ်ားသည္ လက္ေတြ႔က်ၿပီး၊ ဘ၀ၿငိမ္းခ်မ္းမႈႏွင့္၊ ကမၻာ့ၿငိမ္းခ်မ္းမႈကုိ ေဖာ္ေဆာင္ရာတြင္ အမွန္တကယ္အသုံး၀င္ေၾကာင္း ေၿပာဆုိသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္၊၊
အထူးအားၿဖင့္ ဗုဒၶဘာသာသည္ ကမၻာ့ဘာသာၾကီးမ်ားအထဲတြင္ စာေပအၾကြယ္၀ဆုံးႏွင့္၊ ႏူးညံ့မႈအရွိဆုံးၿဖစ္ ေၾကာင္း ေထာက္ခံေၿပာဆုိၾကပါသည္၊၊ သဂၤါယနာေၿခာက္ၾကိမ္စီစစ္ထားေသာ ဗုဒၶစာေပမ်ားအထဲတြင္ နယ္ပယ္မ်ဳိးစုံအတြက္အသုံးခ်ႏုိင္ေသာ လမ္းညြန္ခ်က္မ်ားစြာပါရွိသည္ကို ေတြ႔ရသည္၊၊
ဗုဒၶဘာသာအတြင္း ဂုိဏ္းၾကီးမ်ားအဆင့္ဆင့္ ကြားၿပားသြားၾကပုံကုိ ေလ့လာေသာအားၿဖင့္ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ႏုိင္ငံေရးတြင္သာမက၊ ဘာသာေရးတြင္ပါ အတြင္းပုိင္းအားၿဖင့္ မညီမွ်မႈမ်ား၊ အေၿခအတင္အၿငင္း အခုံမ်ား ရွိေနတတ္ေၾကာင္းကို ေလ့လာမိမည္ၿဖစ္သည္၊၊ ဤသို႔ေသာၿဖစ္စဥ္မ်ားမွာလည္း ဘာသာတုိင္းတြင္ ရွိေနမည္မွာ မလြဲပါေခ်၊၊
ဤတြင္ အရွင္ေရးသားတင္ၿပအပ္သည့္ “ေထရာ၀ါဒဗုဒၶဘာသာႏွင့္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာဂုိဏ္းၾကီးမ်ား ေပၚ ေပါက္လာပုံကို သဂၤါယနာသမုိင္းရႈေဒါင့္ၿဖင့္သုံးသပ္မႈ” အတုိင္းအတာတစ္ခုအထိၿပည့္စုံၿပီဟု ယူဆပါသည္၊၊ လုံး၀ၿပည့္စုံသည္ဟုကား မဆုိလုိပါ၊၊ “လုိအပ္သူမ်ားအတြက္ လမ္းစေပးရုံမွ် ေပးစြမ္းႏုိင္သည္ဆုိလ်င္ပင္ အရွင္၏အားထုတ္ရက်ဳိးနပ္ၿပီဟု ေက်နပ္ရပါမည္၊၊”
စင္စစ္ ေထရာ၀ါဒႏွင့္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာဂုိဏ္းၾကီးမ်ားအေၾကာင္းကို သဂၤါယနာသမုိင္းကို မေလ့လာဘဲ သိရွိရန္မၿဖစ္ႏုိင္ေခ်၊၊ ထုိ႔ေၾကာင့္ သဂၤါယနာသမုိင္းကို ေက်ာရုိးသဖြယ္ၿပဳ၍ အရွင္ တင္ၿပလုိက္ရပါသည္၊၊
အမွန္မွာ သဂၤါယနာသမုိင္းကို ေလ့လာသိရွိၿခင္းသည္ ဗုဒၶဘာသာကုိ ေလ့လာသိရွိၿခင္းပင္ ၿဖစ္ပါသည္၊၊ သဂၤါယနာသမုိင္းမသိဘဲ ဗုဒၶဘာသာကုိ သိရွိရန္လည္း မၿဖစ္ႏုိင္ေသာ အေၿခအေနပင္ၿဖစ္ပါသည္၊၊ ဤသို႔ေသာ ဟာကြက္မ်ားကို ၿဖည့္ဆည္းေသာအားၿဖင့္ အရွင္ ဤစာတမ္းကိုေရး သားလိုက္ရၿခင္း ၿဖစ္ပါသည္၊၊
အရွင္၏ေရးသားခ်က္မ်ားထဲတြင္ အမွားမ်ား၊ လိုအပ္မႈမ်ား ရွိေနခဲ့ေသာ္ စာဖတ္သူမ်ားအေနၿဖင့္ ၿပင္ ဆင္အၾကံေပးၾကမည္ဆုိလ်င္ အရွင္မွ ၀မ္းေၿမာက္၀မ္းသာ လက္ခံမည္ၿဖစ္ပါသည္၊၊ သမုိင္းကိုတင္ၿပ သည့္အခါ အရွိကိုအရွိအတုိင္းတင္ၿပရသည့္အတြက္ ေပ်ာ့ကြက္ဟာကြက္မ်ားကို တင္ၿပမိသည့္အခါ မ်ားရွိေၾကာင္းကို ၀န္ခံရပါမည္၊၊
“အလင္းစက္”သုိ႔ စာဖတ္သူမ်ားကို အရွင့္အေနၿဖင့္ “ေရႊႏွင္းဆီဘယ္မည္ေပး၊ ေမႊးမပ်က္ရွိမည္သာ၊ မည္နာမာလုိရာေရြး၊ ေရးမၾကီးပါ၊၊”ဟူသည့္ ကဗ်ာေဆာင္ပုဒ္တြင္ ပါ၀င္သည့္အတုိင္း “ဂုိဏ္းအမည္မ်ားကိုေဖ်ာက္ၿဖက္၍ စစ္မွန္ေသာဗုဒၶရွင္ေတာ္၏ ေဟာေၿပာသင္ၾကားခ်က္မ်ားကို ကိုယ္တုိင္ကိုယ္ၾက ေလ့လာ၊ ဆည္းပူး၊ သင္ယူၾကၿပီး၊ လိုအပ္သည့္ ဘ၀ၿငိမ္းခ်မ္းမႈ၊ သံသရာခ်မ္းသာမႈမ်ားကို ရရွိၾကပါေစေၾကာင္း “အလင္းစက္အရွင္” ဆႏၵၿပဳလုိက္ပါသည္၊၊”
အရွင္ေက၀လ(အလင္းစက္)
ဘာ၀နာ၀ိဟာရ-သီရီလကၤာႏိုင္ငံ
(၁၅.၄.၂၀၁၁)
(မွတ္ခ်က္/ စူဠ၀ဂၢပါဠိ-ပဥၥသတိကခႏၶက၊သတၱသတိကခႏၶက၊ The Hertigate of the Bhikkhu,by Dr.Walpola Rahula. What the Buddha Taught, by Rahula. သဂၤါယနာသမုိင္းစုံ၊ 250 Journey of Buddhism.The Spectrum of Buddhism,by Piyadassi. တုိ႔ကိုကိုးကား၍ ဤစာတမ္းကို ေရးသားပါ သည္၊၊)
