ေပးဆပ္ၾကရာတြင္
ဆရာႀကီး ဦးေရႊေအာင္၏ ဗုဒၶ၀ါဒ ေပၚထြန္းျခင္း စာအုပ္သည္ ဘာသာေရး
ေလ့လာလိုသူမ်ား သာမက အေတြးအေခၚပိုင္း ေလ့လာလိုသူမ်ား၊ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း
တစ္ရပ္အတြက္ စဥ္းစားၾကသူမ်ား၊ ဖတ္႐ႈေလ့လာဖို႔ ေကာင္းသည္။ ဗုဒၶက ေလာကႏႇင့္
ပတ္သက္၍ ေလာကအေပၚ ၾကင္နာတတ္ဖို႔ လိုသည္။ ၎မႇာ မဟာက႐ုဏာေတာ္ကို ရရႇိသည္။
အနစ္နာခံတတ္ဖို႔ လိုသည္။ ၎မႇ အရဟတၲမဂ္ ၪာဏ္ေတာ္ကို ရသည္။ သူတစ္ပါး
အက်ဳိးကို ေဆာင္ရြက္တတ္ဖို႔ လိုသည္။ ၎မႇ သဗၺညဳတ ၪာဏ္ေတာ္ကို ရသည္ဟု
ဆိုထားပါသည္။
ဗုဒၶတို႔ ေပၚထြန္းခဲ့ေသာ ဘီစီ (၆) ရာစု ေခတ္သည္ ၀ိဇၨာ႐ႈေထာင့္မႇ ထူးထူးျခားျခား ျဖစ္ခဲ့၏။ စရဏ႐ႈ ေထာင့္မႇလည္း ထူးထူးျခားျခား ျဖစ္ခဲ့၏။ ထိုစဥ္က သူတို႔သည္ ေလာကအေၾကာင္း ပို၍ စူးစမ္းခဲ့ၾကသည္။ ေလာကအက်ဳိး ပို၍ ဦးထိပ္ထားခဲ့ၾက သည္ဟု ယူဆႏိုင္ေသာ္ ရႏိုင္ေကာင္း၏။ အရဟတၲမဂ္ၪာဏ္ႏႇင့္ သဗၺညဳတ ေရႊၪာဏ္ေတာ္ ရ၊ မရသည္ အဓိက မဟုတ္။ မဟာက႐ုဏာေတာ္ မဟုတ္ဘဲ သာမန္ က႐ုဏာျဖင့္ပင္ လူတို႔သည္ ေလာကႏႇင့္ ဆက္စပ္ေသာ မိမိ တို႔၏ လူမႈ အဖြဲ႕အစည္း တစ္ရပ္အတြက္ ၾကင္နာတတ္ဖို႔၊ အနစ္နာခံတတ္ဖို႔၊ အမ်ား အက်ဳိးအတြက္ တစ္စံုတစ္ရာ ေဆာင္ရြက္တတ္ဖို႔ လိုအပ္ေပသည္။
လူတုိင္းကသာ အတၲကို အေျခခံ၍ ရယူလိုသူခ်ည္း ျဖစ္လွ်င္ ေလာကသည္လည္း ပ်က္စီး၍ မိမိတို႔၏ အမ်ဳိးဘာသာ၊ သာသနာ တို႔သည္လည္း ကြယ္ေပ်ာက္ၾကမည္ ျဖစ္ပါသည္။ အနည္းဆံုး လူတိုင္းသည္ 'ရယူလိုမႈ' ႏႇင့္ 'ေပးဆပ္လိုမႈ' ႏႇစ္ခုၾကား မဇၥ်ိမ ပဋိပဒါျဖင့္ ရိႇသင့္ၾကသည္။
အက်ဳိးေပး
အေနာက္ ကမၻာထက္ အေရႇ႕ကမၻာက အက်ဳိးေပးတို႔ အေၾကာင္း ပို၍ ေလ့လာခဲ့ၾကၿပီး ျဖစ္သည္။ အထူးသျဖင့္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တို႔က 'အက်ဳိးေပး' 'တူေသာအက်ဳိးေပး'တို႕ အေၾကာင္း ယံုၾကည္ခ်က္ပို၍ ထားခဲ့ၾကသည္။ အက်ဳိးေပးႏႇင့္ ပတ္သက္လွ်င္ အဆင့္ (၃) ဆင့္ကို ေတြ႕ႏိုင္သည္။
ပထမအဆင့္တြင္ အလိုဆႏၵ (ကာမ)၊ ဒုတိယအဆင့္တြင္ အလုိဆႏၵႏႇင့္ ေလွ်ာ္ညီေသာ ၾကံစည္မႈ (ၾကတု)၊ တတိယအဆင့္တြင္ ၾကံစည္သည့္ အတိုင္း ေဆာင္ရြက္မႈ (ကမၼ) ဟူ၍ အဆင့္ (၃)ဆင့္ရႇိၿပီး ထိုသံုးဆင့္လံုးျဖင့္ ျပည့္စံုေသာအခါ အက်ဳိးေပး (ဖလ)ဟူ၍ ရေပသည္။ ဤတြင္ ေဆာင္ရြက္သူသည္ ဆႏၵမႇန္လွ်င္ လည္းေကာင္း၊ ၾကံစည္မႈမႇန္လွ်င္ လည္းေကာင္း၊ ေဆာင္ရြက္မႈမႇန္လွ်င္ လည္းေကာင္း၊ ေလာကအတြက္ ေကာင္းေသာ အက်ဳိးေက်းဇူးမ်ား ထြက္ေပၚလာသလို ေဆာင္ရြက္သူ အတြက္လည္း တူညီေသာ အက်ဳိးေပးကို ျပန္လည္ခံစားရမည္ ျဖစ္သည္။ ဆႏၵမႇား၊ ၾကံစည္မႈမႇား၊ ေဆာင္ရြက္မႈမႇားလ်င္ကား ေလာကအတြက္ ဆုတ္ယုတ္က်ဳိးေပးသလိုျဖစ္၍ ေဆာင္ရြက္သူ အတြက္လည္း တူေသာ အက်ဳိးေပးကိုသာ ျပန္လည္ ရရႇိမည္ ျဖစ္သည္။ ေဆာင္ရြက္ ၾကံစည္မႈ မ်ားသည္ ေခတ္သစ္စကားျဖင့္ ဆိုလွ်င္ စြမ္းအင္တစ္ခုသာ ျဖစ္၍ စြမ္းအင္မ်ားသည္ ေပ်ာက္ပ်က္မႈ မရႇိၾကေပ။ စြမ္းအင္တည္ျမဲျခင္း နိယာမကို ေကာင္းစြာ လိုက္နာၾက၏။ စြမ္းအင္တည္ျမဲျခင္း နိယာမကို ေကာင္းစြာ လိုက္နာၾကေၾကာင္းလည္း ေခတ္သစ္သိပၸံျဖင့္ ထုတ္ေဖာ္ခဲ့ၾကၿပီး ျဖစ္သျဖင့္ ေကာင္းက်ဳိးလုပ္လွ်င္ ေကာင္းက်ဳိးရ၍ ဆိုးက်ဳိးျပဳခဲ့လ်င္ ဆိုးက်ဳိး ျပန္ရမည္ဟု ယံုမႇားသံသယ မရႇိအပ္ေတာ့ေခ်။
၀ိဘဇၨ၀ါဒ
ဗုဒၶ၏ ၀ိဘဇၨ၀ါဒသည္ ပိုင္းျခား ေ၀ဖန္ရေသာ ၀ါဒ ျဖစ္သည္။ ယေန႔ Analytical Thinking, Critical Thinking, Vertical Thinking တို႔၏ အစုအေပါင္းလည္း ျဖစ္သည္။ ကာလမ ရြာသားမ်ားအာ းေဟာၾကားခဲ့ေသာ 'ကာလမသုတ္' သည္ အယူ၀ါဒ၊ အ ေၾကာင္းတရား တစ္ခုအေပၚ မ်က္ကန္း မယံုၾကည္ရန္ႏႇင့္ ကိုယ္ပိုင္ အသိတို႔ျဖင့္ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာ ေ၀ဖန္ပိုင္းျခားႏိုင္ရန္ မ်ားစြာ အေထာက္အကူ ေပးခဲ့ပါသည္။
ပစၥကၡသိဒၶေခၚ မ်က္မ်က္လက္ေတြ႕ သိႏိုင္ေသာ အခ်က္မ်ား ရႇိပါသည္။ ထို႔အတူ အႏုမာနသိဒၶ၊ အာကပၸသိဒၶေခၚ ဆင္ျခင္ေတြးေတာ၍ ျဖစ္ႏိုင္သည္မ်ားကို ဆက္ဆံရေသာ အေၾကာင္းခ်င္းရာမ်ားလည္း ေလာကတြင္ မ်ားျပားစြာ ရႇိေနပါသည္။ သိေဒၶ ယ်သိႏၶ ေခၚ ျမတ္စြာဘုရား၏ ၪာဏ္ေတာ္ကို ယံုၾကည္၍ လက္ခံရေသာ အခ်က္မ်ားလည္း ရႇိေနျပန္ပါေသးသည္။
ငယ္စဥ္က မိဘမ်ား၏ 'ဒါမလုပ္နဲ႔' ဟု ဆံုးမမႈမ်ားကို မ်က္ျမင္ လက္ေတြ႕ မဟုတ္ေသးသည့္အတြက္ မလိုက္နာခဲ့မႈမ်ား ရႇိခဲ့ဖူးၾကမည္ ျဖစ္သည္။ သူတို႔၏ အေတြ႕အၾကံဳ၊ အဆင္အျခင္ျဖင့္ ဆိုဆံုးမခဲ့ျခင္း ျဖစ္၍ 'ေနာင္မႇမႇန္' ေၾကာင္း ၾကံဳဖူးႏိုင္ၾကေပ မည္။ 'ကိုင္တြယ္၍မရ' 'ျမင္၍မရ' ေသာေၾကာင့္ 'ေလ' မရႇိဟူ၍ ျငင္းမရသည္မ်ဳိးမ်ားလည္း ေလာကတြင္ အပံုအပင္ ျဖစ္ပါသည္။
ဗုဒၶ၏ ၀ိဘစၥ၀ါဒျဖင့္ အရာအားလံုးကို ပိုင္းျခားေ၀ဖန္ ႏိုင္ခဲ့လွ်င္ 'အေကာင္း' 'အဆိုး' တို႔ကို ေကာင္းစြာ ခြဲျခားႏိုင္မည္ ျဖစ္ပါသည္။ အဆိုးမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစမည့္ 'အတၲ'၏ အေၾကာင္းအရာမ်ားကိုလည္း ဖယ္ထုတ္ႏိုင္မည္ ျဖစ္သည္။ အေကာင္းမ်ားကို ၀ိဘစၥ၀ါဒ ျဖင့္ ရႇာေဖြၿပီး ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ၾကလွ်င္ ေလာကအက်ဳိးကို သယ္ပိုးၿပီးသား ျဖစ္ၾကပါလိမ့္မည္။
လူ၏ စိတ္ဓာတ္၊ က်င့္၀တ္၊ သိကၡာႏႇင့္ ပညာ တို႔သည္ လူ၏တန္ဖိုးမ်ားသာ ျဖစ္သည္။ ဤအရည္အခ်င္းမ်ား အရ 'အသက္႐ႇဴ' မတူဟု ေရႇးလူႀကီးမ်ားက ဆိုခဲ့ၾကျခင္း ျဖစ္သည္
ခံစားမႈမႇအသိသို႔
သက္မဲ့ျဖစ္ေသာ ေက်ာက္တံုးတစ္တံုးတြင္ ခံစားမႈမရႇိ၊ အမႇားအမႇန္ကို မသိႏိုင္။ သက္ရႇိ ျဖစ္လာေသာ တိရစၧာန္ေကာင္ တစ္ေကာင္သည္လည္း ခံစားမႈရႇိေသာ္လည္း အမႇားအမႇန္ကို ေကာင္းစြာ ခြဲျခားႏုိင္ေသာ ၪာဏ္ရည္ အသိဆင့္ နည္းပါးပါေသးသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ တိရစၧန္မ်ားတြင္ လုိအပ္ခ်က္ (Necessity)ဟူေသာ ရႇင္သန္ေရး (Survival)အတြက္သာ ရႇင္သန္ၾကရသည္။ ေလာကအေၾကာင္း မစဥ္းစားတတ္၊ မစဥ္းစားႏိုင္၊ မ်ဳိးဆက္သစ္တို႔ အေၾကာင္း မစဥ္းစားႏုိင္၊ မစဥ္း စားတတ္ၾကေခ်။
အမႇားအမႇန္ကို စဥ္းစားေ၀ဖန္ ပိုင္းျခားႏိုင္မႈသည္ ခံစားမႈ ရႇိၾကေသာ အေရအတြက္ အနႏၲရႇိေသာ သတၲေလာကႀကီး တစ္ခုလံုးတြင္ 'လူ' တစ္မ်ဳိးတည္း၌သာ တည္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ ဗုဒၶက လူ႔ဘ၀ကို ရခဲလႇေသာဘ၀ဟု ဆိုျခင္းျဖစ္သည္။ လူတြင္ ခံစားမႈ ေကာင္းစြာရႇိ၏။ ထို႔ထက္ပိုေသာ စြမ္းရည္ကား အမႇားအမႇန္ကို ေ၀ဖန္ပိုင္းျခား ႏုိင္ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။
လူ၏စိတ္ဓာတ္၊ က်င့္၀တ္၊ သိကၡာႏႇင့္ပညာ တို႔သည္ လူ၏ တန္ဖိုးမ်ားသာ ျဖစ္သည္။ ဤအရည္အခ်င္းမ်ားအရ 'အသက္႐ႇဴ' မတူဟု ေရႇးလူႀကီးမ်ားက ဆိုခဲ့ၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ လူတို႔ႏႇင့္ ပတ္သက္၍ က်င့္၀တ္ဟူေသာ Ethics အေၾကာင္းကို ဗုဒၶက က်ယ္ျပန္႔စြာ ေဟာၾကားခဲ့ၿပီး ျဖစ္သည္။ အတၲခြာ က်င့္၀တ္တုိ႔ကိုသာ လိုက္နာႏိုင္ပါက ေလာကအက်ဳိး၊ အမ်ဳိးဘာသာ၊ သာသနာအက်ဳိး ေဆာင္ရြက္ၾကသူတို႔ အလိုအေလွ်ာက္ ျဖစ္လာၾကမည္ ျဖစ္သည္။
အခ်ဳိ႕ပညာနည္း၊ အသိနည္းသူမ်ားက Determinism သို႔မဟုတ္ Predestination ဟူေသာ ကံၾကမၼာကို ႀကိဳတင္ဆံုးျဖတ္သည္ ဟူသည့္ ၀ါဒအေပၚ မ်က္လံုးမႇိတ္ ယံုၾကည္ထားၾကသူမ်ား ရႇိၾကသည္။ ဗုဒၶျဖစ္ေစလိုေသာ ပညာကို လံုး၀မသံုးရာ ေရာက္ ေနပါသည္။ သံသရာတစ္ေလွ်ာက္ ဘ၀ေပါင္းမ်ားစြာက စုေတလာေသာ ကံကံ၏ အက်ဳိးဆက္က တစ္ပိုင္းရႇိသလို ယခုဘ၀ ၪာဏ္၊ ၀ီရိယ၊ စိတ္ တို႔၏ အပိုင္းကလည္း တစ္ပိုင္း ရႇိေနပါေသးသည္။ ရႇင္ဘုရင္ ျဖစ္မည့္သူက ရႇင္ ဘုရင္ ျဖစ္လာရေသာ္လည္း ပုဂံမင္းလို ရာဇ၀င္မေကာင္းေသာ ဘုရင္အျဖစ္ ထိုစဥ္က သူလုပ္ခဲ့ျခင္းေၾကာင့္သာ ျဖစ္သည္။ အေနာ္ရထာ၊ ဘုရင့္ေနာင္၊ အေလာင္းဘုရား ကဲ့သို႔ ရႇင္ဘုရင္ မ်ားမႇာလည္း သူတို႔၏ ထိုစဥ္က ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားေၾကာင့္သာ သမုိင္း ျဖစ္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။
သူေတာင္းစားခ်င္း တူေသာ္လည္း ေတာင္းၾကေသာ ခြက္ထဲ ေငြအနည္းအမ်ားရျခင္း မတူသည္ကို သတိထားမိႏိုင္ ၾကပါလိမ့္မည္။ ထည့္သူ၊ မထည့္သူ အားလံုးကို ေကာင္းစြာ ဆုေတာင္းေပးေသာ သူေတာင္းစားခြက္က မထည့္သူအား မ်က္ေစာင္းထိုးတတ္ေသာ သူေတာင္းစား ခြက္ထက္ ပို၍ သဒၶါေၾကး ပိုေနတတ္သည္မႇာ သူတို႔၏ လုပ္ရပ္ေၾကာင့္သာ ျဖစ္ပါသည္။
ေငြအရနည္းေသာ သူေတာင္းစားက ခံစားမႈ သက္သက္ကိုသာ ခံစားသူျဖစ္ၿပီး ေငြအရမ်ားေသာ သူေတာင္းစားမႇာ ခံစားမႈထက္ပိုေသာ အမႇားအမႇန္ တို႔ကို ေ၀ဖန္ပိုင္းျခားႏိုင္မႈ တစ္စံုတစ္ရာ ရႇိလာျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ လူမႇတစ္ပါး အျခား သတၲ ၀ါတို႔သည္ 'သိစိတ္' ႏႇင့္ 'ခံစားမႈ' ရႇိၾကေသာ္လည္း 'အဆင့္နိမ့္ သိစိတ္'မ်ားသာ ျဖစ္ၾက၏။ အမႇားအမႇန္ မေ၀ဖန္၊ မပိုင္းျခားႏိုင္၍ သဒၶါ၊ ေစတနာတို႔ ပါးလ်ၾကသည္။ လူသည္ 'အဆင့္ျမင့္ သိစိတ္' ရႇိသူျဖစ္ၿပီး အမႇားအမႇန္ကို ေ၀ဖန္ပိုင္းျခားႏိုင္စြမ္း ေကာင္းစြာရႇိၾကသူမ်ား ျဖစ္သည္။ သဒၶါ၊ ေစတနာ၊ က႐ုဏာ တို႔ကို ထားႏိုင္ၾက၏။
အကယ္၍ တစ္ဦးတစ္ေယာက္သည္ အမႇားအမႇန္တို႔ကို ေကာင္းစြာ ေ၀ဖန္ပိုင္းျခားႏိုင္စြမ္း မရႇိဘဲ ေစတနာ၊ သဒၶါ၊ က႐ုဏာတို႔ ကင္းမဲ့သည္ ရႇိေသာ္ ထိုသူတို႔၏ အဆင့္မႇာ အဘယ္သို႔ ေရာက္ရႇိသြားႏုိင္ပါမည္နည္း။
တန္ဖိုး
ေခတ္သစ္တြင္ တန္ဖိုးဟူေသာ Value ကို ေရႇ႕တန္းတင္၏။ ထိေရာက္မႈ (Effectiveness)ျဖင့္လည္း အရာရာကို တိုင္း၏။ ရလဒ္ေကာင္း (Positive Result)သည္ အလုပ္တို႔၏ ေနာက္ဆံုး အေျဖသာ ျဖစ္၏။ ရလဒ္မေကာင္းလွ်င္ မေအာင္ျမင္၊ ရလဒ္ ေကာင္းလွ်င္ ေအာင္ျမင္၏။ အျခား ဘာမႇ ထူးေထြသည့္ အံေရာ္ေသာ္ မၾကည့္တတ္ၾကေခ်။ ဗုဒၶက တန္ဖိုး ႏႇင့္ပတ္သက္၍ ျပည့္စံုရမည့္ အေၾကာင္းတို႔ကို အသိဖြင့္ ေပးခဲ့ၿပီး ျဖစ္ပါသည္။
ကာလသမၸတၲိ ဟူေသာ အခ်ိန္အခါႏႇင့္ ျပည့္စံုမႈ ရႇိရမည္ဟု ဆိုသည္။ ကာလ၏ အေထာက္အပံ့ေကာင္းကို ရရႇိျခင္းျဖင့္ ျပည့္၀ေသာ တန္ဖိုးျဖစ္ေစျခင္းကို ဆိုလိုပါသည္။ ထမင္းတစ္လံုး၊ ေရတစ္က်ဳိက္သည္ သာမန္အ ခ်ိန္တြင္ မ်ားစြာ တန္ဖိုး မရႇိေသာ္လည္း ဆာေလာင္မြတ္သိပ္ခ်ိန္တြင္ ႀကီးစြာေသာ အေထာက္အပံ့ကို ျဖစ္ေစပါသည္။
ဂတိသမၸတၲိဟူေသာ ေဒသ၏ ျပည့္စံုမႈလည္း ရႇိရမည္ ျဖစ္သည္။ ေဒသ၏ အေထာက္အပံ့ေၾကာင့္ တန္ဖိုး ပို၍ ပီျပင္ျခင္း ျဖစ္သည္။ အုတ္ခ်ပ္တို႔ကို ေစတီ၊ လမ္းခင္း၊ အိမ္ေဆာက္ရာ၌ တန္ဖိုးတို႔ ကြဲျပားၾကသည္ကို အလြယ္တကူ ေတြ႕ႏိုင္ေပမည္။
ဥပဓိသမၸတၲိဟူေသာ ပင္ကိုယ္ အရည္အေသြးျဖင့္ ျပည့္စံုမႈကို ရည္ညႊန္းပါသည္။ ႐ုပ္ပိုင္း၊ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အရည္အေသြးႏႇစ္ပါး ေကာင္းစြာျပည့္စံုလွ်င္ တန္ဖိုးကို မ်ားစြာ အေထာက္အပံ့ ျဖစ္ေစပါသည္။
ေနာက္တစ္ခုမႇာ ပေယာဂသမၸတၲိ ဟူေသာ ေဆာင္ရြက္ပံု ထိေရာက္မႈ ျဖစ္သည္။ ယေန႔ ဆိုေနၾကေသာ Effectiveness သေဘာျဖစ္ပါသည္။ ရလဒ္ေကာင္းထြက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ျခင္းသည္ ထိေရာက္ေသာ ေဆာင္ရြက္မႈျဖစ္ၿပီး မည္မွ် ႀကိဳးစား၊ အပင္ပန္းခံ၍ ေဆာင္ရြက္ေသာ္လည္း ရလဒ္ေကာင္း မထြက္လ်င္ ေဆာင္ရြက္ပံု မထိေရာက္ဟုသာ သတ္မႇတ္ပါသည္။
နီးကပ္ေသာ ကာလတစ္ခုတြင္ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရး အခင္းအက်င္းသစ္သို႔ ေရြ႕လ်ားေျပာင္းလဲရာ၌ ေကာင္းမြန္ေသာ တန္ဖိုး တစ္စံုတစ္ရာ ပါ၀င္ရန္ ေမွ်ာ္လင့္ၾကပါသည္။ အေျပာင္းအလဲတစ္ရပ္ ဆိုသည္မႇာ သာမန္ျဖစ္စဥ္ တစ္ခု မဟုတ္ပါေခ်။ တန္ဖိုးရႇိေသာ အေျပာင္းအလဲတစ္ခု၊ ကိုယ့္လူမ်ဳိး၊ ကိုယ့္တိုင္းျပည္၊ ကိုယ့္မ်ဳိးဆက္သစ္မ်ားအတြက္ အက်ဳိးတစ္စံုတစ္ရာကို ေဆာင္ၾကဥ္းေပးႏိုင္မည့္ ေျပာင္းလဲမႈမ်ဳိး ျဖစ္ရန္ ဆႏၵျပဳရသည္။
သိမႈ၊ သိျခင္း
လူသည္ သိတတ္ေသာ စြမ္းရည္၊ ခံစားႏိုင္ေသာ စြမ္းရည္တို႔ ရႇိေသာ သတၲ၀ါျဖစ္၏။ မည္သို႔ေသာ အသိ၊ အသိ ပမာဏ မည္မ်ရႇိသည္မႇာ တစ္ဦးႏႇင့္တစ္ဦး ကြဲျပားၾကေသာ အရည္အခ်င္း တစ္ပါး ျဖစ္ပါသည္။ သိလ်က္ႏႇင့္ မသိသူမ်ား ရႇိၾကပါသည္။ ႐ႈေထာင့္တစ္ခုမႇ႐ႈလ်င္ လူကို
မသိျခင္း (အပၸဋိပတၲိ)
ေဖာက္ျပန္စြာသိျခင္း (၀ိပၸဋိပတၲိ)
မႇားယြင္းစြာသိျခင္း (မိစၧာဋိပတၲိ) ဟူ၍ ခြဲျခားႏုိင္မည္ ျဖစ္သည္။
မသိျခင္းအတြက္ အထူးအေထြ မရႇိေသာ္လည္း ေဖာက္ျပန္မႈစြာ သိသူမ်ား၊ မႇားယြင္းစြာ သိသူမ်ားသည္ မိမိတို႔အသိကို အမႇန္သိဟုပင္ ယံုမႇတ္ မႇားတတ္ၾကသည္ျဖစ္ရာ မိမိတို႔၏ အသိကို ေကာင္းစြာ ဆန္းစစ္ႏိုင္ျခင္း မရႇိၾကဘဲ ျပဳျပင္မႈ မရႇိၾကလွ်င္ မႇားေသာ အသိတို႔သည္ ေလာကကို အက်ဳိးတစ္စံုတစ္ရာ ျဖစ္ေစမည္ မဟုတ္ပါေခ်။
ေနဇင္လတ္
ဗုဒၶတို႔ ေပၚထြန္းခဲ့ေသာ ဘီစီ (၆) ရာစု ေခတ္သည္ ၀ိဇၨာ႐ႈေထာင့္မႇ ထူးထူးျခားျခား ျဖစ္ခဲ့၏။ စရဏ႐ႈ ေထာင့္မႇလည္း ထူးထူးျခားျခား ျဖစ္ခဲ့၏။ ထိုစဥ္က သူတို႔သည္ ေလာကအေၾကာင္း ပို၍ စူးစမ္းခဲ့ၾကသည္။ ေလာကအက်ဳိး ပို၍ ဦးထိပ္ထားခဲ့ၾက သည္ဟု ယူဆႏိုင္ေသာ္ ရႏိုင္ေကာင္း၏။ အရဟတၲမဂ္ၪာဏ္ႏႇင့္ သဗၺညဳတ ေရႊၪာဏ္ေတာ္ ရ၊ မရသည္ အဓိက မဟုတ္။ မဟာက႐ုဏာေတာ္ မဟုတ္ဘဲ သာမန္ က႐ုဏာျဖင့္ပင္ လူတို႔သည္ ေလာကႏႇင့္ ဆက္စပ္ေသာ မိမိ တို႔၏ လူမႈ အဖြဲ႕အစည္း တစ္ရပ္အတြက္ ၾကင္နာတတ္ဖို႔၊ အနစ္နာခံတတ္ဖို႔၊ အမ်ား အက်ဳိးအတြက္ တစ္စံုတစ္ရာ ေဆာင္ရြက္တတ္ဖို႔ လိုအပ္ေပသည္။
လူတုိင္းကသာ အတၲကို အေျခခံ၍ ရယူလိုသူခ်ည္း ျဖစ္လွ်င္ ေလာကသည္လည္း ပ်က္စီး၍ မိမိတို႔၏ အမ်ဳိးဘာသာ၊ သာသနာ တို႔သည္လည္း ကြယ္ေပ်ာက္ၾကမည္ ျဖစ္ပါသည္။ အနည္းဆံုး လူတိုင္းသည္ 'ရယူလိုမႈ' ႏႇင့္ 'ေပးဆပ္လိုမႈ' ႏႇစ္ခုၾကား မဇၥ်ိမ ပဋိပဒါျဖင့္ ရိႇသင့္ၾကသည္။
အက်ဳိးေပး
အေနာက္ ကမၻာထက္ အေရႇ႕ကမၻာက အက်ဳိးေပးတို႔ အေၾကာင္း ပို၍ ေလ့လာခဲ့ၾကၿပီး ျဖစ္သည္။ အထူးသျဖင့္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တို႔က 'အက်ဳိးေပး' 'တူေသာအက်ဳိးေပး'တို႕ အေၾကာင္း ယံုၾကည္ခ်က္ပို၍ ထားခဲ့ၾကသည္။ အက်ဳိးေပးႏႇင့္ ပတ္သက္လွ်င္ အဆင့္ (၃) ဆင့္ကို ေတြ႕ႏိုင္သည္။
ပထမအဆင့္တြင္ အလိုဆႏၵ (ကာမ)၊ ဒုတိယအဆင့္တြင္ အလုိဆႏၵႏႇင့္ ေလွ်ာ္ညီေသာ ၾကံစည္မႈ (ၾကတု)၊ တတိယအဆင့္တြင္ ၾကံစည္သည့္ အတိုင္း ေဆာင္ရြက္မႈ (ကမၼ) ဟူ၍ အဆင့္ (၃)ဆင့္ရႇိၿပီး ထိုသံုးဆင့္လံုးျဖင့္ ျပည့္စံုေသာအခါ အက်ဳိးေပး (ဖလ)ဟူ၍ ရေပသည္။ ဤတြင္ ေဆာင္ရြက္သူသည္ ဆႏၵမႇန္လွ်င္ လည္းေကာင္း၊ ၾကံစည္မႈမႇန္လွ်င္ လည္းေကာင္း၊ ေဆာင္ရြက္မႈမႇန္လွ်င္ လည္းေကာင္း၊ ေလာကအတြက္ ေကာင္းေသာ အက်ဳိးေက်းဇူးမ်ား ထြက္ေပၚလာသလို ေဆာင္ရြက္သူ အတြက္လည္း တူညီေသာ အက်ဳိးေပးကို ျပန္လည္ခံစားရမည္ ျဖစ္သည္။ ဆႏၵမႇား၊ ၾကံစည္မႈမႇား၊ ေဆာင္ရြက္မႈမႇားလ်င္ကား ေလာကအတြက္ ဆုတ္ယုတ္က်ဳိးေပးသလိုျဖစ္၍ ေဆာင္ရြက္သူ အတြက္လည္း တူေသာ အက်ဳိးေပးကိုသာ ျပန္လည္ ရရႇိမည္ ျဖစ္သည္။ ေဆာင္ရြက္ ၾကံစည္မႈ မ်ားသည္ ေခတ္သစ္စကားျဖင့္ ဆိုလွ်င္ စြမ္းအင္တစ္ခုသာ ျဖစ္၍ စြမ္းအင္မ်ားသည္ ေပ်ာက္ပ်က္မႈ မရႇိၾကေပ။ စြမ္းအင္တည္ျမဲျခင္း နိယာမကို ေကာင္းစြာ လိုက္နာၾက၏။ စြမ္းအင္တည္ျမဲျခင္း နိယာမကို ေကာင္းစြာ လိုက္နာၾကေၾကာင္းလည္း ေခတ္သစ္သိပၸံျဖင့္ ထုတ္ေဖာ္ခဲ့ၾကၿပီး ျဖစ္သျဖင့္ ေကာင္းက်ဳိးလုပ္လွ်င္ ေကာင္းက်ဳိးရ၍ ဆိုးက်ဳိးျပဳခဲ့လ်င္ ဆိုးက်ဳိး ျပန္ရမည္ဟု ယံုမႇားသံသယ မရႇိအပ္ေတာ့ေခ်။
၀ိဘဇၨ၀ါဒ
ဗုဒၶ၏ ၀ိဘဇၨ၀ါဒသည္ ပိုင္းျခား ေ၀ဖန္ရေသာ ၀ါဒ ျဖစ္သည္။ ယေန႔ Analytical Thinking, Critical Thinking, Vertical Thinking တို႔၏ အစုအေပါင္းလည္း ျဖစ္သည္။ ကာလမ ရြာသားမ်ားအာ းေဟာၾကားခဲ့ေသာ 'ကာလမသုတ္' သည္ အယူ၀ါဒ၊ အ ေၾကာင္းတရား တစ္ခုအေပၚ မ်က္ကန္း မယံုၾကည္ရန္ႏႇင့္ ကိုယ္ပိုင္ အသိတို႔ျဖင့္ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာ ေ၀ဖန္ပိုင္းျခားႏိုင္ရန္ မ်ားစြာ အေထာက္အကူ ေပးခဲ့ပါသည္။
ပစၥကၡသိဒၶေခၚ မ်က္မ်က္လက္ေတြ႕ သိႏိုင္ေသာ အခ်က္မ်ား ရႇိပါသည္။ ထို႔အတူ အႏုမာနသိဒၶ၊ အာကပၸသိဒၶေခၚ ဆင္ျခင္ေတြးေတာ၍ ျဖစ္ႏိုင္သည္မ်ားကို ဆက္ဆံရေသာ အေၾကာင္းခ်င္းရာမ်ားလည္း ေလာကတြင္ မ်ားျပားစြာ ရႇိေနပါသည္။ သိေဒၶ ယ်သိႏၶ ေခၚ ျမတ္စြာဘုရား၏ ၪာဏ္ေတာ္ကို ယံုၾကည္၍ လက္ခံရေသာ အခ်က္မ်ားလည္း ရႇိေနျပန္ပါေသးသည္။
ငယ္စဥ္က မိဘမ်ား၏ 'ဒါမလုပ္နဲ႔' ဟု ဆံုးမမႈမ်ားကို မ်က္ျမင္ လက္ေတြ႕ မဟုတ္ေသးသည့္အတြက္ မလိုက္နာခဲ့မႈမ်ား ရႇိခဲ့ဖူးၾကမည္ ျဖစ္သည္။ သူတို႔၏ အေတြ႕အၾကံဳ၊ အဆင္အျခင္ျဖင့္ ဆိုဆံုးမခဲ့ျခင္း ျဖစ္၍ 'ေနာင္မႇမႇန္' ေၾကာင္း ၾကံဳဖူးႏိုင္ၾကေပ မည္။ 'ကိုင္တြယ္၍မရ' 'ျမင္၍မရ' ေသာေၾကာင့္ 'ေလ' မရႇိဟူ၍ ျငင္းမရသည္မ်ဳိးမ်ားလည္း ေလာကတြင္ အပံုအပင္ ျဖစ္ပါသည္။
ဗုဒၶ၏ ၀ိဘစၥ၀ါဒျဖင့္ အရာအားလံုးကို ပိုင္းျခားေ၀ဖန္ ႏိုင္ခဲ့လွ်င္ 'အေကာင္း' 'အဆိုး' တို႔ကို ေကာင္းစြာ ခြဲျခားႏိုင္မည္ ျဖစ္ပါသည္။ အဆိုးမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစမည့္ 'အတၲ'၏ အေၾကာင္းအရာမ်ားကိုလည္း ဖယ္ထုတ္ႏိုင္မည္ ျဖစ္သည္။ အေကာင္းမ်ားကို ၀ိဘစၥ၀ါဒ ျဖင့္ ရႇာေဖြၿပီး ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ၾကလွ်င္ ေလာကအက်ဳိးကို သယ္ပိုးၿပီးသား ျဖစ္ၾကပါလိမ့္မည္။
လူ၏ စိတ္ဓာတ္၊ က်င့္၀တ္၊ သိကၡာႏႇင့္ ပညာ တို႔သည္ လူ၏တန္ဖိုးမ်ားသာ ျဖစ္သည္။ ဤအရည္အခ်င္းမ်ား အရ 'အသက္႐ႇဴ' မတူဟု ေရႇးလူႀကီးမ်ားက ဆိုခဲ့ၾကျခင္း ျဖစ္သည္
ခံစားမႈမႇအသိသို႔
သက္မဲ့ျဖစ္ေသာ ေက်ာက္တံုးတစ္တံုးတြင္ ခံစားမႈမရႇိ၊ အမႇားအမႇန္ကို မသိႏိုင္။ သက္ရႇိ ျဖစ္လာေသာ တိရစၧာန္ေကာင္ တစ္ေကာင္သည္လည္း ခံစားမႈရႇိေသာ္လည္း အမႇားအမႇန္ကို ေကာင္းစြာ ခြဲျခားႏုိင္ေသာ ၪာဏ္ရည္ အသိဆင့္ နည္းပါးပါေသးသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ တိရစၧန္မ်ားတြင္ လုိအပ္ခ်က္ (Necessity)ဟူေသာ ရႇင္သန္ေရး (Survival)အတြက္သာ ရႇင္သန္ၾကရသည္။ ေလာကအေၾကာင္း မစဥ္းစားတတ္၊ မစဥ္းစားႏိုင္၊ မ်ဳိးဆက္သစ္တို႔ အေၾကာင္း မစဥ္းစားႏုိင္၊ မစဥ္း စားတတ္ၾကေခ်။
အမႇားအမႇန္ကို စဥ္းစားေ၀ဖန္ ပိုင္းျခားႏိုင္မႈသည္ ခံစားမႈ ရႇိၾကေသာ အေရအတြက္ အနႏၲရႇိေသာ သတၲေလာကႀကီး တစ္ခုလံုးတြင္ 'လူ' တစ္မ်ဳိးတည္း၌သာ တည္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ ဗုဒၶက လူ႔ဘ၀ကို ရခဲလႇေသာဘ၀ဟု ဆိုျခင္းျဖစ္သည္။ လူတြင္ ခံစားမႈ ေကာင္းစြာရႇိ၏။ ထို႔ထက္ပိုေသာ စြမ္းရည္ကား အမႇားအမႇန္ကို ေ၀ဖန္ပိုင္းျခား ႏုိင္ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။
လူ၏စိတ္ဓာတ္၊ က်င့္၀တ္၊ သိကၡာႏႇင့္ပညာ တို႔သည္ လူ၏ တန္ဖိုးမ်ားသာ ျဖစ္သည္။ ဤအရည္အခ်င္းမ်ားအရ 'အသက္႐ႇဴ' မတူဟု ေရႇးလူႀကီးမ်ားက ဆိုခဲ့ၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ လူတို႔ႏႇင့္ ပတ္သက္၍ က်င့္၀တ္ဟူေသာ Ethics အေၾကာင္းကို ဗုဒၶက က်ယ္ျပန္႔စြာ ေဟာၾကားခဲ့ၿပီး ျဖစ္သည္။ အတၲခြာ က်င့္၀တ္တုိ႔ကိုသာ လိုက္နာႏိုင္ပါက ေလာကအက်ဳိး၊ အမ်ဳိးဘာသာ၊ သာသနာအက်ဳိး ေဆာင္ရြက္ၾကသူတို႔ အလိုအေလွ်ာက္ ျဖစ္လာၾကမည္ ျဖစ္သည္။
အခ်ဳိ႕ပညာနည္း၊ အသိနည္းသူမ်ားက Determinism သို႔မဟုတ္ Predestination ဟူေသာ ကံၾကမၼာကို ႀကိဳတင္ဆံုးျဖတ္သည္ ဟူသည့္ ၀ါဒအေပၚ မ်က္လံုးမႇိတ္ ယံုၾကည္ထားၾကသူမ်ား ရႇိၾကသည္။ ဗုဒၶျဖစ္ေစလိုေသာ ပညာကို လံုး၀မသံုးရာ ေရာက္ ေနပါသည္။ သံသရာတစ္ေလွ်ာက္ ဘ၀ေပါင္းမ်ားစြာက စုေတလာေသာ ကံကံ၏ အက်ဳိးဆက္က တစ္ပိုင္းရႇိသလို ယခုဘ၀ ၪာဏ္၊ ၀ီရိယ၊ စိတ္ တို႔၏ အပိုင္းကလည္း တစ္ပိုင္း ရႇိေနပါေသးသည္။ ရႇင္ဘုရင္ ျဖစ္မည့္သူက ရႇင္ ဘုရင္ ျဖစ္လာရေသာ္လည္း ပုဂံမင္းလို ရာဇ၀င္မေကာင္းေသာ ဘုရင္အျဖစ္ ထိုစဥ္က သူလုပ္ခဲ့ျခင္းေၾကာင့္သာ ျဖစ္သည္။ အေနာ္ရထာ၊ ဘုရင့္ေနာင္၊ အေလာင္းဘုရား ကဲ့သို႔ ရႇင္ဘုရင္ မ်ားမႇာလည္း သူတို႔၏ ထိုစဥ္က ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားေၾကာင့္သာ သမုိင္း ျဖစ္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။
သူေတာင္းစားခ်င္း တူေသာ္လည္း ေတာင္းၾကေသာ ခြက္ထဲ ေငြအနည္းအမ်ားရျခင္း မတူသည္ကို သတိထားမိႏိုင္ ၾကပါလိမ့္မည္။ ထည့္သူ၊ မထည့္သူ အားလံုးကို ေကာင္းစြာ ဆုေတာင္းေပးေသာ သူေတာင္းစားခြက္က မထည့္သူအား မ်က္ေစာင္းထိုးတတ္ေသာ သူေတာင္းစား ခြက္ထက္ ပို၍ သဒၶါေၾကး ပိုေနတတ္သည္မႇာ သူတို႔၏ လုပ္ရပ္ေၾကာင့္သာ ျဖစ္ပါသည္။
ေငြအရနည္းေသာ သူေတာင္းစားက ခံစားမႈ သက္သက္ကိုသာ ခံစားသူျဖစ္ၿပီး ေငြအရမ်ားေသာ သူေတာင္းစားမႇာ ခံစားမႈထက္ပိုေသာ အမႇားအမႇန္ တို႔ကို ေ၀ဖန္ပိုင္းျခားႏိုင္မႈ တစ္စံုတစ္ရာ ရႇိလာျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ လူမႇတစ္ပါး အျခား သတၲ ၀ါတို႔သည္ 'သိစိတ္' ႏႇင့္ 'ခံစားမႈ' ရႇိၾကေသာ္လည္း 'အဆင့္နိမ့္ သိစိတ္'မ်ားသာ ျဖစ္ၾက၏။ အမႇားအမႇန္ မေ၀ဖန္၊ မပိုင္းျခားႏိုင္၍ သဒၶါ၊ ေစတနာတို႔ ပါးလ်ၾကသည္။ လူသည္ 'အဆင့္ျမင့္ သိစိတ္' ရႇိသူျဖစ္ၿပီး အမႇားအမႇန္ကို ေ၀ဖန္ပိုင္းျခားႏိုင္စြမ္း ေကာင္းစြာရႇိၾကသူမ်ား ျဖစ္သည္။ သဒၶါ၊ ေစတနာ၊ က႐ုဏာ တို႔ကို ထားႏိုင္ၾက၏။
အကယ္၍ တစ္ဦးတစ္ေယာက္သည္ အမႇားအမႇန္တို႔ကို ေကာင္းစြာ ေ၀ဖန္ပိုင္းျခားႏိုင္စြမ္း မရႇိဘဲ ေစတနာ၊ သဒၶါ၊ က႐ုဏာတို႔ ကင္းမဲ့သည္ ရႇိေသာ္ ထိုသူတို႔၏ အဆင့္မႇာ အဘယ္သို႔ ေရာက္ရႇိသြားႏုိင္ပါမည္နည္း။
တန္ဖိုး
ေခတ္သစ္တြင္ တန္ဖိုးဟူေသာ Value ကို ေရႇ႕တန္းတင္၏။ ထိေရာက္မႈ (Effectiveness)ျဖင့္လည္း အရာရာကို တိုင္း၏။ ရလဒ္ေကာင္း (Positive Result)သည္ အလုပ္တို႔၏ ေနာက္ဆံုး အေျဖသာ ျဖစ္၏။ ရလဒ္မေကာင္းလွ်င္ မေအာင္ျမင္၊ ရလဒ္ ေကာင္းလွ်င္ ေအာင္ျမင္၏။ အျခား ဘာမႇ ထူးေထြသည့္ အံေရာ္ေသာ္ မၾကည့္တတ္ၾကေခ်။ ဗုဒၶက တန္ဖိုး ႏႇင့္ပတ္သက္၍ ျပည့္စံုရမည့္ အေၾကာင္းတို႔ကို အသိဖြင့္ ေပးခဲ့ၿပီး ျဖစ္ပါသည္။
ကာလသမၸတၲိ ဟူေသာ အခ်ိန္အခါႏႇင့္ ျပည့္စံုမႈ ရႇိရမည္ဟု ဆိုသည္။ ကာလ၏ အေထာက္အပံ့ေကာင္းကို ရရႇိျခင္းျဖင့္ ျပည့္၀ေသာ တန္ဖိုးျဖစ္ေစျခင္းကို ဆိုလိုပါသည္။ ထမင္းတစ္လံုး၊ ေရတစ္က်ဳိက္သည္ သာမန္အ ခ်ိန္တြင္ မ်ားစြာ တန္ဖိုး မရႇိေသာ္လည္း ဆာေလာင္မြတ္သိပ္ခ်ိန္တြင္ ႀကီးစြာေသာ အေထာက္အပံ့ကို ျဖစ္ေစပါသည္။
ဂတိသမၸတၲိဟူေသာ ေဒသ၏ ျပည့္စံုမႈလည္း ရႇိရမည္ ျဖစ္သည္။ ေဒသ၏ အေထာက္အပံ့ေၾကာင့္ တန္ဖိုး ပို၍ ပီျပင္ျခင္း ျဖစ္သည္။ အုတ္ခ်ပ္တို႔ကို ေစတီ၊ လမ္းခင္း၊ အိမ္ေဆာက္ရာ၌ တန္ဖိုးတို႔ ကြဲျပားၾကသည္ကို အလြယ္တကူ ေတြ႕ႏိုင္ေပမည္။
ဥပဓိသမၸတၲိဟူေသာ ပင္ကိုယ္ အရည္အေသြးျဖင့္ ျပည့္စံုမႈကို ရည္ညႊန္းပါသည္။ ႐ုပ္ပိုင္း၊ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အရည္အေသြးႏႇစ္ပါး ေကာင္းစြာျပည့္စံုလွ်င္ တန္ဖိုးကို မ်ားစြာ အေထာက္အပံ့ ျဖစ္ေစပါသည္။
ေနာက္တစ္ခုမႇာ ပေယာဂသမၸတၲိ ဟူေသာ ေဆာင္ရြက္ပံု ထိေရာက္မႈ ျဖစ္သည္။ ယေန႔ ဆိုေနၾကေသာ Effectiveness သေဘာျဖစ္ပါသည္။ ရလဒ္ေကာင္းထြက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ျခင္းသည္ ထိေရာက္ေသာ ေဆာင္ရြက္မႈျဖစ္ၿပီး မည္မွ် ႀကိဳးစား၊ အပင္ပန္းခံ၍ ေဆာင္ရြက္ေသာ္လည္း ရလဒ္ေကာင္း မထြက္လ်င္ ေဆာင္ရြက္ပံု မထိေရာက္ဟုသာ သတ္မႇတ္ပါသည္။
နီးကပ္ေသာ ကာလတစ္ခုတြင္ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရး အခင္းအက်င္းသစ္သို႔ ေရြ႕လ်ားေျပာင္းလဲရာ၌ ေကာင္းမြန္ေသာ တန္ဖိုး တစ္စံုတစ္ရာ ပါ၀င္ရန္ ေမွ်ာ္လင့္ၾကပါသည္။ အေျပာင္းအလဲတစ္ရပ္ ဆိုသည္မႇာ သာမန္ျဖစ္စဥ္ တစ္ခု မဟုတ္ပါေခ်။ တန္ဖိုးရႇိေသာ အေျပာင္းအလဲတစ္ခု၊ ကိုယ့္လူမ်ဳိး၊ ကိုယ့္တိုင္းျပည္၊ ကိုယ့္မ်ဳိးဆက္သစ္မ်ားအတြက္ အက်ဳိးတစ္စံုတစ္ရာကို ေဆာင္ၾကဥ္းေပးႏိုင္မည့္ ေျပာင္းလဲမႈမ်ဳိး ျဖစ္ရန္ ဆႏၵျပဳရသည္။
သိမႈ၊ သိျခင္း
လူသည္ သိတတ္ေသာ စြမ္းရည္၊ ခံစားႏိုင္ေသာ စြမ္းရည္တို႔ ရႇိေသာ သတၲ၀ါျဖစ္၏။ မည္သို႔ေသာ အသိ၊ အသိ ပမာဏ မည္မ်ရႇိသည္မႇာ တစ္ဦးႏႇင့္တစ္ဦး ကြဲျပားၾကေသာ အရည္အခ်င္း တစ္ပါး ျဖစ္ပါသည္။ သိလ်က္ႏႇင့္ မသိသူမ်ား ရႇိၾကပါသည္။ ႐ႈေထာင့္တစ္ခုမႇ႐ႈလ်င္ လူကို
မသိျခင္း (အပၸဋိပတၲိ)
ေဖာက္ျပန္စြာသိျခင္း (၀ိပၸဋိပတၲိ)
မႇားယြင္းစြာသိျခင္း (မိစၧာဋိပတၲိ) ဟူ၍ ခြဲျခားႏုိင္မည္ ျဖစ္သည္။
မသိျခင္းအတြက္ အထူးအေထြ မရႇိေသာ္လည္း ေဖာက္ျပန္မႈစြာ သိသူမ်ား၊ မႇားယြင္းစြာ သိသူမ်ားသည္ မိမိတို႔အသိကို အမႇန္သိဟုပင္ ယံုမႇတ္ မႇားတတ္ၾကသည္ျဖစ္ရာ မိမိတို႔၏ အသိကို ေကာင္းစြာ ဆန္းစစ္ႏိုင္ျခင္း မရႇိၾကဘဲ ျပဳျပင္မႈ မရႇိၾကလွ်င္ မႇားေသာ အသိတို႔သည္ ေလာကကို အက်ဳိးတစ္စံုတစ္ရာ ျဖစ္ေစမည္ မဟုတ္ပါေခ်။
ေနဇင္လတ္
