ဆယ္လြန္းတင္ ၾကဳိး
“၀ဋ္ဆင္းရဲမွ၊ မလြတ္ရ၊ ခ်ည္ကသံေယာဇဥ္”
မနက္ေစာေစာ
ေဒါင္းလုပ္ လုပ္ၿပီးသား တရားေတြထဲက တစ္ပုဒ္ကုိ ဖြင့္လုိက္ေတာ့ တရားေဟာဆရာရဲ့ သံေယာဇဥ္ဆုိတဲ့
စကားလုံးေလးကုိ ရွင္းတမ္းလုပ္ေနတာ ၾကားရပါတယ္။ ဒီသံေယာဇဥ္ဆုိတဲ့ စကားဟာ ငယ္ငယ္ကတည္းက
ၾကားဖူးေနခဲ့တာပါ။ ေလာကုတၱရာ စာေပထဲ ေၿခခ်ေတာ့လည္း ဒီသံေယာဇဥ္နဲ ့ အပီအၿပင္ကုိ တုိးၿပန္ပါေသးတယ္။
စာေပအသိေလး နဲနဲသိလုိက္ေတာ့လည္း ကုိယ့္မွာ ဒါၾကီးက ခ်ည္ခံေနရတာပါလားလုိ ့ ထပ္ဆင့္ ထပ္ဆင့္
သိရၿပန္ပါၿပီ။
ငယ္ငယ္က အိမ္မွာ သာမန္ႏြားေတြထက္စာရင္ နဲနဲရုိင္းတဲ့ ႏြားၾကီးတစ္ေကာင္ရွိပါတယ္။ တစ္ေန ့မွာ အဲဒီႏြားၾကီးကုိ ခ်ည္ဖုိ ့ဆုိၿပီး အဘုိးက သာမန္ႏြားခ်ည္ၾကဳိးနဲ ့မတူတဲ့ ႏြားခ်ည္ ၾကိဳးကုိ အပီအၿပင္ က်စ္ေနေတာ့တာပါ။ မိမိလည္း အဘုိးကုိ စပ္စုလုိက္ၿပန္ပါတယ္။ အဲဒီၾကဳိးက ဘာလုပ္ဖုိ ့ လဲ အဘုိးကုိ ေမးေတာ့ သူက “ႏြားၾကီးက နဲနဲ ရုိင္းေနလုိ ့ လြတ္ထြက္မသြားေအာင္ အေသခ်ာ ခ်ည္ဖုိ ့ ဂရုတစုိက္ က်စ္ေနတာကြ” တဲ့။ ေအာ္ ႏြားၾကီး လြတ္ထြက္မသြားေအာင္ဆုိပါလား။ အဘုိးရဲ့ စကားကုိလည္း ၿပန္ၾကားေယာင္မိၿပန္ၿပီ။
ေလာကမွာ လူသားနဲ ့ သံေယာဇဥ္၊ သံေယာဇဥ္နဲ ့ လူသား မကင္းၾကပါဘူး။ သတၱ၀ါေတြကုိ ဆင္းရဲၿခင္းေတြမွ လြတ္ထြက္မသြားေအာင္ ခ်ည္ထားတာက သံေယာဇဥ္ၾကဳိးေလးပါ။ သြပ္ၾကိဳး၊ နုိင္လြန္ၾကဳိး၊ သံမဏိၾကဳိးစတဲ့ သာမန္ၾကိဳးေလးေတြ ၿမင္ေနရေပမယ့္ အဲဒီ သံေယာဇဥ္ၾကဳိးေလးကေတာ့ ၿမင္လုိ ့ ရနုိင္တဲ့ အရာမဟုတ္ပါဘူး။ သာမန္ၾကဳိးေတြကို တစ္ခုခုနဲ ့ၿဖတ္ဖုိ ့ လြယ္ေပမယ့္ သံေယာဇဥ္ ၾကဳိးေလးကေတာ့ ၿပတ္ေအာင္ ၿဖတ္ဖုိ ့ လြယ္ကူတဲ့ ကိစၥ မဟုတ္ပါ။ သတိမထားမိရင္ ခ်ည္ထားလုိ ့ ခ်ည္ထားမွန္းေတာင္ မသိတဲ့ အၿဖစ္သနစ္ရယ္ပါ။
မိမိတုိ ့မွာ ၿဖစ္ေနၾကတဲ့ ပူေလာင္မွဳ၊ စုိးရိမ္မွဳ၊ ငုိေၾကြးမွဳေတြနဲ ့ တသီးတၿခားဆီ ၿဖစ္မသြားရေအာင္ ခ်ည္ထားေပးတာက သံေယာဇဥ္ၾကိဳးေတြပါပဲ။ လူေတြဟာ ဒီသံေယာဇဥ္ၾကိဳးေတြ အခ်ည္အေႏွာင္ခံထားရေတာ့ ဘာလုပ္လုပ္ မလြတ္လပ္ၾကေတာ့ပါဘူး။ မွားေနပါလ်က္နဲ ့ ဒီသံေယာဇဥ္ေၾကာင့္ အမွားကုိလည္း အမွန္လုပ္ၿပီး ဖုံးကာပစ္တတ္ၾကပါတယ္။ သံေယာဇဥ္ၾကဳိး မ်ားမ်ား အခ်ည္ခံရေလ အမွန္တရားဆုိတာ ကြယ္ေပ်ာက္ေလပါပဲ။
ေလာကမွာ သြပ္ၾကဳိး၊ နုိင္လြန္ၾကဳိး၊ သံၾကဳိးစတဲ့ သာမန္ၾကိဳးေတြဆုိတာ ေပါမွေပါ။ အဲဒီၾကိဳးေတြ ဘာလုပ္ဖုိ ့လဲ ဆုိတာ ေမးစရာေတာင္ လုိမယ္မထင္ပါဘူး။ သူ ့ေနရာနဲ ့သူ အသုံးခ် ခ်ည္ေနွာင္ဖုိ ့ပဲ မဟုတ္လား။ ခ်ည္ေႏွာင္ခံရမယ့္ အရာ၀တၳဳ အရြယ္အစား အလုိက္ အဲဒီၾကဳိးေတြကုိ အသုံးခ်ဖုိ ့ပါ။ ဥပမာ ႏြားဆုိရင္ပဲၾကည့္။ ရုိးရုိး ႏြားဆုိရင္ သာမန္ ႏြာခ်ည္းၾကဳိးနဲ ့ ခ်ည္ေႏွာင္ရုံပါပဲ။ နဲနဲ ရုိင္းတဲ့ ႏြားဆုိရင္ သူနဲ ့တန္္တဲ့ ၾကိဳးေတာ့ ၿဖစ္ေအာင္ ဖန္တီးၿပီး ခ်ည္လုိက္ရတာေပါ့။ အဲဒါေၾကာင့္ ၾကိဳးေတြလည္း ႏွစ္လြန္းတင္ၾကဳိး၊ သုံးလြန္းတင္ၾကဳိး စသၿဖင့္ ရွိၾကရေတာ့တာပါ။
သံေယာဇဥ္ဆိုတာလည္း သတၱ၀ါေတြကုိ ဆင္းရဲၿခင္းကေန လြတ္ေၿမာက္မသြားေအာင္ ခ်ည္ထားတက္တဲ့ သေဘာရွိတာမုိ ့ ၾကဳိးနဲ ့ တူပါတယ္။ သူ ့မွာ သာမန္ၾကဳိးေတြထက္ ခ်ည္ေနွာင္နုိင္တဲ့ သတၱိစြမ္းအားကလည္း မနဲပါဘူး။ ကုိယ့္ကုိ အခ်ည္အေႏွာင္ခံထားရတဲ့ ၾကိဳးဟာ ဘယ္နွစ္ေခ်ာင္းနဲ ့ ယက္ထားသလဲ၊ ႏွစ္လြန္းတင္ၾကဳိးလား၊ သုံးလြန္းတင္ၾကိဳးလားဆုိတာ သိရေအာင္ ဘုရားရွင္က ဒီလုိ ခဲြၿခားၿပခဲ့ပါတယ္။
(၁) ေလာကမွာ ငါ့အိမ္၊ ငါ့ေနရာ၊ ငါ့သား၊ ငါ့သမီး၊ ေယာက်္ား၊ မိန္းမစသၿဖင့္ အေခၚအေ၀ၚ အားၿဖင့္သာ ရွိတဲ့ အရာေတြကုိ တကယ္ ရွိတာလုိ ့ ၿမင္ေနမယ္၊ ထင္ေနမယ္ဆုိရင္ အဲဒါဟာ ပထမဆုံးၿဖစ္တဲ့ သံေယာဇဥ္ၾကဳိးတစ္ေခ်ာင္း အခ်ည္အေနွာင္ခံထားရတာပါပဲ။ နဲနဲၿမင့္ၿမင့္ ေၿပာရရင္ေတာ့ ပညတ္နဲ ့၊ ပရမတ္ကုိ ခဲြၿခားၿပီး မၿမင္တက္တာပါပဲ။ တကယ္ေတာ့ ငါ့သား၊ ငါ့သမီး၊ ငါအိမ္၊ ငါ့ေနရာ စတဲ့ အရာေတြဟာ အေပၚယံပဲ ၾကည့္ၿပီးေခၚတဲ့ဟာေတြပါ။ တကယ့္အႏွစ္အားၿဖင့္ေတာ့ ရုပ္နဲ ့နာမ္ နွစ္ခုထဲပါပဲ။ ဒီသံေယာဇဥ္ၾကဳိးကုိ ၿပတ္္ခ်င္တယ္၊ ၿဖတ္ခ်င္တယ္ဆုိရင္ေတာ့ တကယ့္ အႏွစ္ ၿဖစ္တဲ့ ရုပ္နဲ ့ နာမ္ကုိ ပဲ တရားနယ္ပယ္ထဲကေနၿပီးေတာ့ ႐ွဳ့လုိက္ဖုိ ့ပါပဲ။ (ဒိ႒ိ)
(၂) ရတနာသုံးပါး အေပၚမွာ ယုံမွားသံသယ ၀င္ေနမယ္ဆုိရင္လည္း ဒုတိယသံေယာဇဥ္ ၾကဳိးေလးတစ္ေခ်ာင္း ထပ္ခ်ည္ခံထားရတာပါပဲ။ ဘုရားရွိတာ တကယ္မွ ဟုတ္ရဲ့လား၊ တရားက်င့္ရင္ေရာ အဟုတ္တကယ္ ဆင္းရဲၿခင္းမွ လြတ္ေၿမာက္နုိင္ပမလား ဆုိတဲ့ အေတြးမွား၊ သံသယ မွားေတြနဲ ့ ရတနာသုံးပါးရဲ့ အေပၚမွာ သုံးသပ္ေနတာလည္း ဒုတိယသံေယာဇဥ္ၾကဳိးေလး မၿပတ္နုိင္ေသးလုိ ့ပါ။ (၀ိစိကိစၦာ)
(၃) ကုိယ့္အတြက္ ဘာမွ အက်ဳိးမရွိဘဲ အခ်ိန္ကုန္ၿခင္းသာ အဖတ္တင္တဲ့ အက်င့္ကို က်င့္ေနတယ္ဆုိရင္လည္း တတိယေၿမာက္ သံေယာဇဥ္ၾကိဳးေလး ရစ္ပတ္ခ်ည္ေနွာင္ခံေနရတာပါ။ ဘုရားရွင္ လက္ထက္ကလည္း ဒီလုိ မေကာင္းတဲ့ အက်င့္ေတြကို ေကာင္းတဲ့ အက်င့္မွတ္ၿပီးေတာ့ တတိယေၿမာက္ သံေယာဇဥ္ၾကိဳးေလး အခ်ည္အေနွာင္ခံထားရတဲ့သူေတြလည္း မနည္းပါဘူး။ အခုလည္း အိႏၵိယမွာ အမ်ားၾကီး က်န္ေနပါေသးတယ္။ ႏြားလုိက်င့္ေနတဲ့ သူေတြ ရိွသလုိ၊ ေခြးလုိ က်င့္ေနတဲ့ လူေတြကလည္း ရွိေနေသးတာပါပဲ။ တခ်ိဳ ့ဆုိရင္ ဂဂၤါ ၿမစ္ေရနဲ ့ ေရခ်ဳိးရင္ အကုသုိလ္ေတြ ေပ်ာက္တယ္ဆုိၿပီးေတာ့ ဂဂၤါ ေရခ်ဳိးဆိပ္မွာ ခ်ဳိးေနတဲ့ သူေတြလည္း မနဲပါဘူး။
တကယ္တမ္းေတာ့ အကုသုိလ္ဆုိတာ စိတ္မွာၿဖစ္တဲ့ သေဘာတရားေတြပါ။ ကုိယ္ေပၚမွာ ရွိတဲ့ အရာမဟုတ္လုိ ့ သာမန္ေရခ်ဳိးရုံနဲ ့ေတာ့ မေပ်ာက္ပါဘူး။ ဂဂၤါၿမစ္ေရ ခ်ဳိးလုိက္လုိ ့ ေၾကး(ဂ်ီး)ေတာ့ ေၿပာင္ခ်င္ ေၿပာင္သြားမွာေပါ့ေလ။ ဒါေပမယ့္ စိတ္ အညစ္ေၾကးေတာ့ ေၿပာင္မွာမဟုတ္ပါဘူး။ ဒီလိုက်င့္ၾကံေနတဲ့ သူေတြဟာ ကိုယ္က်င့္ေနတဲ့ အက်င့္ကုိ သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာ သုံးပါးနဲ ့ မဆင္ၿခင္၊ မသုံးသပ္ၾကလုိ ့ပါပဲ။
အက်င့္တစ္ခုကုိ က်င့္ေတာ့မယ္ဆုိရင္ ဒီအက်င့္ဟာ သီလဘက္မွာ တုိးတက္မွဳရွိသလား၊ စိတ္ေအးခ်မ္းမွဳ၊ သမာဓိေရာရရဲ့လား၊ ရုပ္၊ နာမ္ တရားေတြကုိ ခဲြၿခားသိတတ္တဲ့ ပညာေတြေရာ တုိးပြား လာသလားဆုိတာ သုံးသပ္ရမွာပါ။ အကယ္၍ အဲဒီ သုံးခ်က္မွ ၿဖစ္မလာဘူးဆုိရင္ အဲဒီအက်င့္ကို စြန္ ့ခြါပစ္ရင္း သံေယာဇဥ္ၾကဳိးေလး တစ္ၾကဳိး ထပ္ၿဖတ္လုိက္ရုံပါပဲ။ (သီလဗၺတ ပရာမာသ)
(၄) ေနာက္တစ္ခုက ကိုယ့္ထက္သာ မနာလုိတာကလည္း သံေယာဇဥ္ပါပဲတဲ့။ လူေတြဟာ ကိုယ့္ၿဖည့္ဆည္းခဲ့တဲ့ ကံ၊ ဥာဏ္၊ ၀ီရိယသုံးပါး မတူၾကတာေၾကာင့္ လက္ရွိ အေၿခအေနရ တစ္ေယာက္နဲ ့ တစ္ေယာက္ ၿဖစ္ပုံၿခင္းလည္း တူညီၾကမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ပတ္၀န္းက်င္မွာ ကုိယ့္ထက္ဆင္းရဲတဲ့ သူ၊ ခ်ဳိ ့တဲ့သူေတြကုိ ၿမင္ရ၊ ေတြ ့ရ နုိင္သလုိ၊ ကုိယ့္ထက္ခ်မ္းသာတဲ့သူ၊ ရာထူးၾကီးတဲ့ သူေတြကိုလည္း ေတြ ့နုိင္တာပါပဲ။ အဲဒီအေပၚမွာ ကုိယ္က မနာလုိတဲ့ စိတ္နဲ ့သြားၿပဳိင္ေနမယ္ဆုိရင္ေတာ့ ေနာက္သံေယာဇဥ္ တစ္ေခ်ာင္းနဲ ့ထပ္ အခ်ည္ခံေနရတာ ေသခ်ာသြားပါၿပီ။ ကုိယ္ဆင္းရဲ၊ စိတ္ဆင္းရဲဖုိ ့သာ ၿပင္ထားၾကေပေတာ့။
ဒီသံေယာဇဥ္ၾကဳိးသာ အခ်ည္ခံေနရင္ေတာ့ အဲဒီသူဟာ သူမ်ားကုိ ဒုကၡေပးဖုိ ့ အခ်ိန္္တုိင္းလုိလုိ စဥ္းစားေနေတာ့မွာပါ။ ကုိယ္မနာလုိ ့တဲ့ သူကုိ ကုိယ္ကုိတုိင္လည္း ဖ်က္ဆီးဖုိ ့ ၾကံစည္ေနသလုိ သူမ်ား ဒုကၡေပးေနတာ ေတြ ့ရရင္လည္း သူ ့စိတ္ထဲမွာ ကြယ္ရာကေန ၿပဳံးၿပဳံးၾကီးပဲ ေက်နပ္ေနမွာ ေသခ်ာပါတယ္။ လူတုိင္းဟာ ကုိယ့္ဘ၀ကုိ ကုိယ္ကုိယ္တုိင္ပဲ လွပေအာင္ ထုဆစ္ၾကရမွာပါ။ ညွိလုိ ့မရတဲ့ ကံတရားကုိ တူညီေအာင္ လုပ္ဖုိ ့ ၾကဳိးစားေနမယ္ဆုိရင္ေတာ့ စိတ္ေမာ၊ ကုိယ္ေမာရုံသာ အဖတ္တင္ပါလုိက္မယ္။ ေကာင္းက်ဳိးဆုိတာကုိလည္း ဘာမွ ေမ်ွာ္လင့္မေနပါနဲ ့ေတာ့။
မိမိရဲ့ ပတ္၀န္းက်င္မွာ ကိုယ့္ထက္သာေနတဲ့ သူတစ္ေယာက္ကုိ မနာလုိ စိတ္နဲ ့ၿမင္မိေနတယ္ ဆုိရင္ အရင္ဆုံး ကိုယ္လုပ္ရမွာက ကိုယ္မနာလုိၿဖစ္ေနတဲ့သူဟာ ေလာကေကာင္းက်ဳိးအတြက္ ဘာေတြ ထုဆစ္ေနသလဲ၊ ဘာေတြၾကဳိးစား ဖန္တီးေပးေနသလဲ ဆုိတာကုိ ၿမင္ေအာင္ၾကည့္ဖုိ ့ ၾကဳိးစားရမွာပါ။ အဲဒီလုိမွ ၿမင္ေအာင္ မၾကည့္နုိင္ဘူးဆုိရင္ေတာ့ သူ ဘာလုပ္လုပ္ မိမိရဲ့ စိတ္ထဲမွာ မေကာင္းတာဘဲ ၿမင္ေနပါလိမ့္မယ္။ သူ ့အေပၚထားတဲ့ ကုိယ့္မနာလုိတဲ့ စိတ္ကလည္း ရပ္တန္ ့သြားမွာ မဟုတ္ပါဘူး။
တကယ္တမ္း ၿပဳိင္ခ်င္တယ္ဆုိရင္ေတာ့ မိမိကုိယ္ကိုယ္ မိမိသာ ၿပဳိင္ရမွာပါ။ မေန ့က “ငါ” နဲ ့၊ ဒီကေန ့ “ငါ” ဘာေတြတုိးတတ္လာသလဲ၊ အမ်ားေကာင္းက်ဳိး ဘာေတြပုိ လုပ္ၿဖစ္ေနသလဲ၊ ဆုိတာကုိ သုံးသပ္ၿပီး မိမိရဲ့ ၾကဳိးစားမွဳကုိ ပုိမိုအားထုပ္ၿဖစ္ေအာင္ လုပ္လုိက္ဖုိ ့ပါပဲ။
ေခတ္သစ္ အဘိဓာန္ ပညာရွင္ေတြလုိ ့ပဲ နာမည္ေပးရမလားေတာ့ မသိဘူး၊ သူတုိ ့အဆုိကေတာ့ ဣႆာ ကုိ အိတ္သာလုိ ့ ၿမန္မာမွဳၿပဳၿပီးေတာ့ အဓိပၸါယ္ကို ဒီလုိ ဖြင့္ဆုိထားတာပါ။ မွတ္လုိက္ဦး။ ကုိယ့္အိတ္ထက္ သူမ်ားအိတ္က သာလုိ ့ မနာလုိ ၿဖစ္ခဲ့ရင္ အဲဒါ အိတ္သာၿဖစ္ေနတာပဲတဲ့။ မွတ္မွတ္ အကုန္မွတ္၊ မေသမခ်င္းမွတ္၊ ေသရင္လည္း ေနာက္ဘ၀မွာ ဆက္မွတ္။ ၿဖစ္တတ္ၾကလြန္းလုိ ့။ (ဣႆာ)
(၅) သံေယာဇဥ္ ေနာက္တစ္ၾကဳိးကုိလည္း ထပ္မွတ္ပါအုံး။ ကုိယ္ဆီမွာရွိတဲ့ အသိကုိ ကိုယ္သိသလုိ၊ ကိုယ္တတ္သလုိ သူမ်ားကုိ မွ်ေ၀ မေပးခ်င္တာ၊ ကိုယ့္ ပစၥည္းကုိ ၀န္တုိတတ္တဲ့ စိတ္ဟာလည္း သံေယာဇဥ္ၾကဳိး ေနာက္တစ္ေခ်ာင္းနဲ ့ ထပ္အခ်ည္ခံေနရတာပါပဲ။ ကိုယ့္ပစၥည္းနဲ ့ကို အကုသုိလ္ရေစတဲ့ သံေယာဇဥ္ အမ်ဳိးစားပါ။ (မစၦရိယ)
(၆) ေခ်ာတာ၊ လွတာ၊ ႏွစ္သက္စရာေကာင္းတဲ့ အရာေတြကို လုိခ်င္ေတာင့္တတတ္တဲ့ စိတ္ဟာလည္း သံေယာဇဥ္ ၿဖစ္ေနလို ့ပါပဲ။ လိုခ်င္တာ၊ ခ်စ္ခင္တာ၊ သတိရတာေတြဟာ တကယ္တမ္းၾကေတာ့ ဆင္းရဲမွဳေတြေပးတဲ့ သံေယာဇဥ္ အမ်ဳိးအစား တစ္ခုပါ။ ခ်မ္းသာမွဳကုိ မေပးပါဘူး။ ၾကဳံေတြ ့လာတဲ့ ကာမဂုဏ္ အာရုံေတြကုိ မကပ္ၿငိ၊ မတြယ္တာဘဲနဲ ့ မွ်မွ်တတ ေနတတ္ဖုိ ့ပါပဲ။ (ကာမရာဂ)
(၇) ေနာက္တစ္ခုက အေပၚက သံေယာဇဥ္နဲ ့ ေၿပာင္းၿပန္သေဘာေလးပါ။ စိတ္တုိင္းမက်တာ၊ စိတ္ဆုိးတာေတြ ရင္ထဲမွာ ၿဖစ္ေနရင္လည္း သံေယာဇဥ္ၾကဳိးတစ္ၾကဳိး အခ်ည္ခံေရၿပီလုိ႔့ မွတ္လုိက္ပါ။ လိုခ်င္တာ၊ ၊ ႏွစ္သက္တာေတြကုိ မရလုိ ့၊ ရလာရင္လည္း စိတ္တုိင္းမက်ဘူး ၿဖစ္ေန တာဟာ သံေယာဇဥ္ပါပဲ။ လိုရင္းကေတာ့ ကိုယ့္ေဒါသနဲ ့ ခ်ည္ေႏွာင္ခံရတဲ့ သံေယာဇဥ္ အမ်ဳိးအစားပါ။ (ပဋိဃ)
(၈) ကိုယ့္ဘ၀ေလးကုိ ကုိယ္ႏွစ္သက္ေနတာဟာလည္း သံေယာဇဥ္ပါပဲ။ ခ်မ္းသာတဲ့ သူကလည္း ခ်မ္းသာတဲ့ အေလ်ာက္၊ ဆင္းရဲတဲ့သူကလည္း ဆင္းရဲတဲ့ အေလ်ာက္ ကုိယ့္ ဘ၀ေလးကုိ ကုိယ္ႏွစ္ သက္ ေက်နပ္ေနၾကတာပါ။ ဘ၀ဆုိတာ တကယ္ေတာ ့ဘာမွ ႏွစ္သက္စရာ မရွိပါဘူး။ အိုရတာ၊ နာရတာ၊ ေသရတာေတြဟာ ဒုကၡၾကီးပါပဲေလ။ မတြယ္တာ၊ မကပ္ၿငိပဲနဲ ့ သံေယာဇဥ္ၾကဳိးတစ္ၾကဳိး တတ္နုိင္သေလာက္ ေၿဖေလ်ာ့ေပးဖုိ ့ပဲ ၾကဳိးစားရမွာပါ။ (ဘ၀)
(၉) ဘယ္ေနရာမဆုိ၊ ငါပါမွ ၿပီးမယ္၊ ငါရွိမွ ၿဖစ္မယ္ဆုိတဲ့ ေထာင္လႊားတတ္တဲ့ စိတ္ဟာလည္း မာန သံေယာဇဥ္ၾကဳိးနဲ ့ အခ်ည္ခံေနရတာပါ။ ပစၥည္း ဥစၥာ ရာထူး ဂုဏ္ ပညာေတြနဲ ့ အရာအရာမွာ မာန္တတ္္ေနသူဟာ သံေယာဇဥ္တစ္ပါး ၿဖစ္ေနတာပါပဲ။ လူတိုင္း အခ်ည္ခံထားေနရပါတယ္။ (မာန)
(၁၀) ေမာဟ သံေယာဇဥ္ၾကဳိးကလည္း မိမိတုိ ့အခ်ည္ခံေနရတဲ့ ၾကဳိးတစ္ေခ်ာင္းပါပဲ။ သစၥာေလးပါး တရားကုိ မသိ၊ မၿမင္ေအာင္ ဖုံးလႊမ္းကာကြယ္တတ္တဲ့ သေဘာပါ။ အမွန္တရားကုိ ကာကြယ္ထား တာမုိ ့ ၿဖတ္နုိင္ေအာင္ ၾကဳိးစားရမွာပါ။ (အ၀ိဇၨာ)
သံေယာဇဥ္ၾကိဳးၾကီး က်စ္လာတာ ေတာ္ေတာ္ ထူသြားပါၿပီ။ ေတာ္ေတာ္ ခိုင္မာတဲ့ ၾကိဳးၾကီးလည္း ၿဖစ္သြားပါၿပီ။ အခ်ည္ခံရတဲ့ သူေတြလည္း မၿပတ္နုိင္တဲ့ သံေယာဇဥ္ၾကဳိးတန္းလန္းနဲ ့သံသရာမွာ အေမ်ာၾကီးသာ၊ ေမ်ာၾကေပေရာ။
တကယ္ေတာ့ သံေယာဇဥ္ ရွိတယ္ဆုိတာ ခ်စ္တဲ့သူ၊ ခင္တဲ့သူေလာက္ပဲ ၿဖစ္တဲ့ သေဘာလုိ ့ ထင္ထားၾကတာ မ်ားပါတယ္။ ကပ္ၿငိတြယ္တာတတ္တဲ့ သံေယာဇဥ္ၾကဳိးေတြကုိ ၾကည့္လုိက္ရင္ ခ်စ္တဲ့ သူေရာ၊ မုန္းတဲ့ သူေရာ အားလုံေပၚမွာ ၿဖစ္နုိင္တာကုိ ေတြ ့ရမွာပါ။ အာရုံတစ္ခုခုကုိ သံေယာဇဥ္ၿဖစ္လာၿပီ၊ ဆုိရင္ ၿဖစ္တဲ့ စိတ္အေပၚမွာ ပဲ သံေယာဇဥ္ၾကဳိးကုိ ေၿဖေလ်ာ့ဖုိ ့၊ ၿဖတ္ေတာက္ဖုိ ့ ၾကဳိးစားရမွာပါ။
သား၊ သမီး၊ မိဘ၊ ကုိယ္ခ်စ္ေနတဲ့သူ၊ ကုိယ္မုန္းေနတဲ့သူ၊ အေပၚမွာ ၿဖစ္တဲ့ ကုိယ့္သံေယာဇဥ္စိတ္ ကုိသာ ၿဖတ္ဖုိ ့၊ ေလ်ာ့ဖုိ ့၊ လုိရင္းပါပဲ။ သံေယာဇဥ္ၿဖစ္ေနတဲ့ အဲဒီသူေတြကုိ ၿဖတ္စရာမလိုပါဘူး။ သံေယာဇဥ္ ၿဖစ္စရာ အာရုံတစ္ခုခု ၾကဳံေတြ ့လာၿပီဆုိရင္ အဲဒီအာရုံေပၚမွာ သာယာတဲ့စိတ္၊ ေက်နပ္ တဲ့စိတ္ မၿဖစ္ေအာင္ ထိန္းဖုိ ့လုိ ့သလုိ၊ မေက်နပ္တဲ့စိတ္၊ ေဒါသမၿဖစ္မိေအာင္လည္း မိမိရဲ့ စိတ္ကုိ ထိန္းလုိက္ရင္း သံေယာဇဥ္ ၾကဳိးေလးေတြကုိ လုံးလုံး အၿပတ္မၿဖတ္နုိင္ေတာင္ တတ္နုိင္သေလာက္ ေၿဖေလ်ာ့ေပးဖုိ ့ပါပဲေလ။
ငယ္ငယ္က အိမ္မွာ သာမန္ႏြားေတြထက္စာရင္ နဲနဲရုိင္းတဲ့ ႏြားၾကီးတစ္ေကာင္ရွိပါတယ္။ တစ္ေန ့မွာ အဲဒီႏြားၾကီးကုိ ခ်ည္ဖုိ ့ဆုိၿပီး အဘုိးက သာမန္ႏြားခ်ည္ၾကဳိးနဲ ့မတူတဲ့ ႏြားခ်ည္ ၾကိဳးကုိ အပီအၿပင္ က်စ္ေနေတာ့တာပါ။ မိမိလည္း အဘုိးကုိ စပ္စုလုိက္ၿပန္ပါတယ္။ အဲဒီၾကဳိးက ဘာလုပ္ဖုိ ့ လဲ အဘုိးကုိ ေမးေတာ့ သူက “ႏြားၾကီးက နဲနဲ ရုိင္းေနလုိ ့ လြတ္ထြက္မသြားေအာင္ အေသခ်ာ ခ်ည္ဖုိ ့ ဂရုတစုိက္ က်စ္ေနတာကြ” တဲ့။ ေအာ္ ႏြားၾကီး လြတ္ထြက္မသြားေအာင္ဆုိပါလား။ အဘုိးရဲ့ စကားကုိလည္း ၿပန္ၾကားေယာင္မိၿပန္ၿပီ။
ေလာကမွာ လူသားနဲ ့ သံေယာဇဥ္၊ သံေယာဇဥ္နဲ ့ လူသား မကင္းၾကပါဘူး။ သတၱ၀ါေတြကုိ ဆင္းရဲၿခင္းေတြမွ လြတ္ထြက္မသြားေအာင္ ခ်ည္ထားတာက သံေယာဇဥ္ၾကဳိးေလးပါ။ သြပ္ၾကိဳး၊ နုိင္လြန္ၾကဳိး၊ သံမဏိၾကဳိးစတဲ့ သာမန္ၾကိဳးေလးေတြ ၿမင္ေနရေပမယ့္ အဲဒီ သံေယာဇဥ္ၾကဳိးေလးကေတာ့ ၿမင္လုိ ့ ရနုိင္တဲ့ အရာမဟုတ္ပါဘူး။ သာမန္ၾကဳိးေတြကို တစ္ခုခုနဲ ့ၿဖတ္ဖုိ ့ လြယ္ေပမယ့္ သံေယာဇဥ္ ၾကဳိးေလးကေတာ့ ၿပတ္ေအာင္ ၿဖတ္ဖုိ ့ လြယ္ကူတဲ့ ကိစၥ မဟုတ္ပါ။ သတိမထားမိရင္ ခ်ည္ထားလုိ ့ ခ်ည္ထားမွန္းေတာင္ မသိတဲ့ အၿဖစ္သနစ္ရယ္ပါ။
မိမိတုိ ့မွာ ၿဖစ္ေနၾကတဲ့ ပူေလာင္မွဳ၊ စုိးရိမ္မွဳ၊ ငုိေၾကြးမွဳေတြနဲ ့ တသီးတၿခားဆီ ၿဖစ္မသြားရေအာင္ ခ်ည္ထားေပးတာက သံေယာဇဥ္ၾကိဳးေတြပါပဲ။ လူေတြဟာ ဒီသံေယာဇဥ္ၾကိဳးေတြ အခ်ည္အေႏွာင္ခံထားရေတာ့ ဘာလုပ္လုပ္ မလြတ္လပ္ၾကေတာ့ပါဘူး။ မွားေနပါလ်က္နဲ ့ ဒီသံေယာဇဥ္ေၾကာင့္ အမွားကုိလည္း အမွန္လုပ္ၿပီး ဖုံးကာပစ္တတ္ၾကပါတယ္။ သံေယာဇဥ္ၾကဳိး မ်ားမ်ား အခ်ည္ခံရေလ အမွန္တရားဆုိတာ ကြယ္ေပ်ာက္ေလပါပဲ။
ေလာကမွာ သြပ္ၾကဳိး၊ နုိင္လြန္ၾကဳိး၊ သံၾကဳိးစတဲ့ သာမန္ၾကိဳးေတြဆုိတာ ေပါမွေပါ။ အဲဒီၾကိဳးေတြ ဘာလုပ္ဖုိ ့လဲ ဆုိတာ ေမးစရာေတာင္ လုိမယ္မထင္ပါဘူး။ သူ ့ေနရာနဲ ့သူ အသုံးခ် ခ်ည္ေနွာင္ဖုိ ့ပဲ မဟုတ္လား။ ခ်ည္ေႏွာင္ခံရမယ့္ အရာ၀တၳဳ အရြယ္အစား အလုိက္ အဲဒီၾကဳိးေတြကုိ အသုံးခ်ဖုိ ့ပါ။ ဥပမာ ႏြားဆုိရင္ပဲၾကည့္။ ရုိးရုိး ႏြားဆုိရင္ သာမန္ ႏြာခ်ည္းၾကဳိးနဲ ့ ခ်ည္ေႏွာင္ရုံပါပဲ။ နဲနဲ ရုိင္းတဲ့ ႏြားဆုိရင္ သူနဲ ့တန္္တဲ့ ၾကိဳးေတာ့ ၿဖစ္ေအာင္ ဖန္တီးၿပီး ခ်ည္လုိက္ရတာေပါ့။ အဲဒါေၾကာင့္ ၾကိဳးေတြလည္း ႏွစ္လြန္းတင္ၾကဳိး၊ သုံးလြန္းတင္ၾကဳိး စသၿဖင့္ ရွိၾကရေတာ့တာပါ။
သံေယာဇဥ္ဆိုတာလည္း သတၱ၀ါေတြကုိ ဆင္းရဲၿခင္းကေန လြတ္ေၿမာက္မသြားေအာင္ ခ်ည္ထားတက္တဲ့ သေဘာရွိတာမုိ ့ ၾကဳိးနဲ ့ တူပါတယ္။ သူ ့မွာ သာမန္ၾကဳိးေတြထက္ ခ်ည္ေနွာင္နုိင္တဲ့ သတၱိစြမ္းအားကလည္း မနဲပါဘူး။ ကုိယ့္ကုိ အခ်ည္အေႏွာင္ခံထားရတဲ့ ၾကိဳးဟာ ဘယ္နွစ္ေခ်ာင္းနဲ ့ ယက္ထားသလဲ၊ ႏွစ္လြန္းတင္ၾကဳိးလား၊ သုံးလြန္းတင္ၾကိဳးလားဆုိတာ သိရေအာင္ ဘုရားရွင္က ဒီလုိ ခဲြၿခားၿပခဲ့ပါတယ္။
(၁) ေလာကမွာ ငါ့အိမ္၊ ငါ့ေနရာ၊ ငါ့သား၊ ငါ့သမီး၊ ေယာက်္ား၊ မိန္းမစသၿဖင့္ အေခၚအေ၀ၚ အားၿဖင့္သာ ရွိတဲ့ အရာေတြကုိ တကယ္ ရွိတာလုိ ့ ၿမင္ေနမယ္၊ ထင္ေနမယ္ဆုိရင္ အဲဒါဟာ ပထမဆုံးၿဖစ္တဲ့ သံေယာဇဥ္ၾကဳိးတစ္ေခ်ာင္း အခ်ည္အေနွာင္ခံထားရတာပါပဲ။ နဲနဲၿမင့္ၿမင့္ ေၿပာရရင္ေတာ့ ပညတ္နဲ ့၊ ပရမတ္ကုိ ခဲြၿခားၿပီး မၿမင္တက္တာပါပဲ။ တကယ္ေတာ့ ငါ့သား၊ ငါ့သမီး၊ ငါအိမ္၊ ငါ့ေနရာ စတဲ့ အရာေတြဟာ အေပၚယံပဲ ၾကည့္ၿပီးေခၚတဲ့ဟာေတြပါ။ တကယ့္အႏွစ္အားၿဖင့္ေတာ့ ရုပ္နဲ ့နာမ္ နွစ္ခုထဲပါပဲ။ ဒီသံေယာဇဥ္ၾကဳိးကုိ ၿပတ္္ခ်င္တယ္၊ ၿဖတ္ခ်င္တယ္ဆုိရင္ေတာ့ တကယ့္ အႏွစ္ ၿဖစ္တဲ့ ရုပ္နဲ ့ နာမ္ကုိ ပဲ တရားနယ္ပယ္ထဲကေနၿပီးေတာ့ ႐ွဳ့လုိက္ဖုိ ့ပါပဲ။ (ဒိ႒ိ)
(၂) ရတနာသုံးပါး အေပၚမွာ ယုံမွားသံသယ ၀င္ေနမယ္ဆုိရင္လည္း ဒုတိယသံေယာဇဥ္ ၾကဳိးေလးတစ္ေခ်ာင္း ထပ္ခ်ည္ခံထားရတာပါပဲ။ ဘုရားရွိတာ တကယ္မွ ဟုတ္ရဲ့လား၊ တရားက်င့္ရင္ေရာ အဟုတ္တကယ္ ဆင္းရဲၿခင္းမွ လြတ္ေၿမာက္နုိင္ပမလား ဆုိတဲ့ အေတြးမွား၊ သံသယ မွားေတြနဲ ့ ရတနာသုံးပါးရဲ့ အေပၚမွာ သုံးသပ္ေနတာလည္း ဒုတိယသံေယာဇဥ္ၾကဳိးေလး မၿပတ္နုိင္ေသးလုိ ့ပါ။ (၀ိစိကိစၦာ)
(၃) ကုိယ့္အတြက္ ဘာမွ အက်ဳိးမရွိဘဲ အခ်ိန္ကုန္ၿခင္းသာ အဖတ္တင္တဲ့ အက်င့္ကို က်င့္ေနတယ္ဆုိရင္လည္း တတိယေၿမာက္ သံေယာဇဥ္ၾကိဳးေလး ရစ္ပတ္ခ်ည္ေနွာင္ခံေနရတာပါ။ ဘုရားရွင္ လက္ထက္ကလည္း ဒီလုိ မေကာင္းတဲ့ အက်င့္ေတြကို ေကာင္းတဲ့ အက်င့္မွတ္ၿပီးေတာ့ တတိယေၿမာက္ သံေယာဇဥ္ၾကိဳးေလး အခ်ည္အေနွာင္ခံထားရတဲ့သူေတြလည္း မနည္းပါဘူး။ အခုလည္း အိႏၵိယမွာ အမ်ားၾကီး က်န္ေနပါေသးတယ္။ ႏြားလုိက်င့္ေနတဲ့ သူေတြ ရိွသလုိ၊ ေခြးလုိ က်င့္ေနတဲ့ လူေတြကလည္း ရွိေနေသးတာပါပဲ။ တခ်ိဳ ့ဆုိရင္ ဂဂၤါ ၿမစ္ေရနဲ ့ ေရခ်ဳိးရင္ အကုသုိလ္ေတြ ေပ်ာက္တယ္ဆုိၿပီးေတာ့ ဂဂၤါ ေရခ်ဳိးဆိပ္မွာ ခ်ဳိးေနတဲ့ သူေတြလည္း မနဲပါဘူး။
တကယ္တမ္းေတာ့ အကုသုိလ္ဆုိတာ စိတ္မွာၿဖစ္တဲ့ သေဘာတရားေတြပါ။ ကုိယ္ေပၚမွာ ရွိတဲ့ အရာမဟုတ္လုိ ့ သာမန္ေရခ်ဳိးရုံနဲ ့ေတာ့ မေပ်ာက္ပါဘူး။ ဂဂၤါၿမစ္ေရ ခ်ဳိးလုိက္လုိ ့ ေၾကး(ဂ်ီး)ေတာ့ ေၿပာင္ခ်င္ ေၿပာင္သြားမွာေပါ့ေလ။ ဒါေပမယ့္ စိတ္ အညစ္ေၾကးေတာ့ ေၿပာင္မွာမဟုတ္ပါဘူး။ ဒီလိုက်င့္ၾကံေနတဲ့ သူေတြဟာ ကိုယ္က်င့္ေနတဲ့ အက်င့္ကုိ သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာ သုံးပါးနဲ ့ မဆင္ၿခင္၊ မသုံးသပ္ၾကလုိ ့ပါပဲ။
အက်င့္တစ္ခုကုိ က်င့္ေတာ့မယ္ဆုိရင္ ဒီအက်င့္ဟာ သီလဘက္မွာ တုိးတက္မွဳရွိသလား၊ စိတ္ေအးခ်မ္းမွဳ၊ သမာဓိေရာရရဲ့လား၊ ရုပ္၊ နာမ္ တရားေတြကုိ ခဲြၿခားသိတတ္တဲ့ ပညာေတြေရာ တုိးပြား လာသလားဆုိတာ သုံးသပ္ရမွာပါ။ အကယ္၍ အဲဒီ သုံးခ်က္မွ ၿဖစ္မလာဘူးဆုိရင္ အဲဒီအက်င့္ကို စြန္ ့ခြါပစ္ရင္း သံေယာဇဥ္ၾကဳိးေလး တစ္ၾကဳိး ထပ္ၿဖတ္လုိက္ရုံပါပဲ။ (သီလဗၺတ ပရာမာသ)
(၄) ေနာက္တစ္ခုက ကိုယ့္ထက္သာ မနာလုိတာကလည္း သံေယာဇဥ္ပါပဲတဲ့။ လူေတြဟာ ကိုယ့္ၿဖည့္ဆည္းခဲ့တဲ့ ကံ၊ ဥာဏ္၊ ၀ီရိယသုံးပါး မတူၾကတာေၾကာင့္ လက္ရွိ အေၿခအေနရ တစ္ေယာက္နဲ ့ တစ္ေယာက္ ၿဖစ္ပုံၿခင္းလည္း တူညီၾကမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ပတ္၀န္းက်င္မွာ ကုိယ့္ထက္ဆင္းရဲတဲ့ သူ၊ ခ်ဳိ ့တဲ့သူေတြကုိ ၿမင္ရ၊ ေတြ ့ရ နုိင္သလုိ၊ ကုိယ့္ထက္ခ်မ္းသာတဲ့သူ၊ ရာထူးၾကီးတဲ့ သူေတြကိုလည္း ေတြ ့နုိင္တာပါပဲ။ အဲဒီအေပၚမွာ ကုိယ္က မနာလုိတဲ့ စိတ္နဲ ့သြားၿပဳိင္ေနမယ္ဆုိရင္ေတာ့ ေနာက္သံေယာဇဥ္ တစ္ေခ်ာင္းနဲ ့ထပ္ အခ်ည္ခံေနရတာ ေသခ်ာသြားပါၿပီ။ ကုိယ္ဆင္းရဲ၊ စိတ္ဆင္းရဲဖုိ ့သာ ၿပင္ထားၾကေပေတာ့။
ဒီသံေယာဇဥ္ၾကဳိးသာ အခ်ည္ခံေနရင္ေတာ့ အဲဒီသူဟာ သူမ်ားကုိ ဒုကၡေပးဖုိ ့ အခ်ိန္္တုိင္းလုိလုိ စဥ္းစားေနေတာ့မွာပါ။ ကုိယ္မနာလုိ ့တဲ့ သူကုိ ကုိယ္ကုိတုိင္လည္း ဖ်က္ဆီးဖုိ ့ ၾကံစည္ေနသလုိ သူမ်ား ဒုကၡေပးေနတာ ေတြ ့ရရင္လည္း သူ ့စိတ္ထဲမွာ ကြယ္ရာကေန ၿပဳံးၿပဳံးၾကီးပဲ ေက်နပ္ေနမွာ ေသခ်ာပါတယ္။ လူတုိင္းဟာ ကုိယ့္ဘ၀ကုိ ကုိယ္ကုိယ္တုိင္ပဲ လွပေအာင္ ထုဆစ္ၾကရမွာပါ။ ညွိလုိ ့မရတဲ့ ကံတရားကုိ တူညီေအာင္ လုပ္ဖုိ ့ ၾကဳိးစားေနမယ္ဆုိရင္ေတာ့ စိတ္ေမာ၊ ကုိယ္ေမာရုံသာ အဖတ္တင္ပါလုိက္မယ္။ ေကာင္းက်ဳိးဆုိတာကုိလည္း ဘာမွ ေမ်ွာ္လင့္မေနပါနဲ ့ေတာ့။
မိမိရဲ့ ပတ္၀န္းက်င္မွာ ကိုယ့္ထက္သာေနတဲ့ သူတစ္ေယာက္ကုိ မနာလုိ စိတ္နဲ ့ၿမင္မိေနတယ္ ဆုိရင္ အရင္ဆုံး ကိုယ္လုပ္ရမွာက ကိုယ္မနာလုိၿဖစ္ေနတဲ့သူဟာ ေလာကေကာင္းက်ဳိးအတြက္ ဘာေတြ ထုဆစ္ေနသလဲ၊ ဘာေတြၾကဳိးစား ဖန္တီးေပးေနသလဲ ဆုိတာကုိ ၿမင္ေအာင္ၾကည့္ဖုိ ့ ၾကဳိးစားရမွာပါ။ အဲဒီလုိမွ ၿမင္ေအာင္ မၾကည့္နုိင္ဘူးဆုိရင္ေတာ့ သူ ဘာလုပ္လုပ္ မိမိရဲ့ စိတ္ထဲမွာ မေကာင္းတာဘဲ ၿမင္ေနပါလိမ့္မယ္။ သူ ့အေပၚထားတဲ့ ကုိယ့္မနာလုိတဲ့ စိတ္ကလည္း ရပ္တန္ ့သြားမွာ မဟုတ္ပါဘူး။
တကယ္တမ္း ၿပဳိင္ခ်င္တယ္ဆုိရင္ေတာ့ မိမိကုိယ္ကိုယ္ မိမိသာ ၿပဳိင္ရမွာပါ။ မေန ့က “ငါ” နဲ ့၊ ဒီကေန ့ “ငါ” ဘာေတြတုိးတတ္လာသလဲ၊ အမ်ားေကာင္းက်ဳိး ဘာေတြပုိ လုပ္ၿဖစ္ေနသလဲ၊ ဆုိတာကုိ သုံးသပ္ၿပီး မိမိရဲ့ ၾကဳိးစားမွဳကုိ ပုိမိုအားထုပ္ၿဖစ္ေအာင္ လုပ္လုိက္ဖုိ ့ပါပဲ။
ေခတ္သစ္ အဘိဓာန္ ပညာရွင္ေတြလုိ ့ပဲ နာမည္ေပးရမလားေတာ့ မသိဘူး၊ သူတုိ ့အဆုိကေတာ့ ဣႆာ ကုိ အိတ္သာလုိ ့ ၿမန္မာမွဳၿပဳၿပီးေတာ့ အဓိပၸါယ္ကို ဒီလုိ ဖြင့္ဆုိထားတာပါ။ မွတ္လုိက္ဦး။ ကုိယ့္အိတ္ထက္ သူမ်ားအိတ္က သာလုိ ့ မနာလုိ ၿဖစ္ခဲ့ရင္ အဲဒါ အိတ္သာၿဖစ္ေနတာပဲတဲ့။ မွတ္မွတ္ အကုန္မွတ္၊ မေသမခ်င္းမွတ္၊ ေသရင္လည္း ေနာက္ဘ၀မွာ ဆက္မွတ္။ ၿဖစ္တတ္ၾကလြန္းလုိ ့။ (ဣႆာ)
(၅) သံေယာဇဥ္ ေနာက္တစ္ၾကဳိးကုိလည္း ထပ္မွတ္ပါအုံး။ ကုိယ္ဆီမွာရွိတဲ့ အသိကုိ ကိုယ္သိသလုိ၊ ကိုယ္တတ္သလုိ သူမ်ားကုိ မွ်ေ၀ မေပးခ်င္တာ၊ ကိုယ့္ ပစၥည္းကုိ ၀န္တုိတတ္တဲ့ စိတ္ဟာလည္း သံေယာဇဥ္ၾကဳိး ေနာက္တစ္ေခ်ာင္းနဲ ့ ထပ္အခ်ည္ခံေနရတာပါပဲ။ ကိုယ့္ပစၥည္းနဲ ့ကို အကုသုိလ္ရေစတဲ့ သံေယာဇဥ္ အမ်ဳိးစားပါ။ (မစၦရိယ)
(၆) ေခ်ာတာ၊ လွတာ၊ ႏွစ္သက္စရာေကာင္းတဲ့ အရာေတြကို လုိခ်င္ေတာင့္တတတ္တဲ့ စိတ္ဟာလည္း သံေယာဇဥ္ ၿဖစ္ေနလို ့ပါပဲ။ လိုခ်င္တာ၊ ခ်စ္ခင္တာ၊ သတိရတာေတြဟာ တကယ္တမ္းၾကေတာ့ ဆင္းရဲမွဳေတြေပးတဲ့ သံေယာဇဥ္ အမ်ဳိးအစား တစ္ခုပါ။ ခ်မ္းသာမွဳကုိ မေပးပါဘူး။ ၾကဳံေတြ ့လာတဲ့ ကာမဂုဏ္ အာရုံေတြကုိ မကပ္ၿငိ၊ မတြယ္တာဘဲနဲ ့ မွ်မွ်တတ ေနတတ္ဖုိ ့ပါပဲ။ (ကာမရာဂ)
(၇) ေနာက္တစ္ခုက အေပၚက သံေယာဇဥ္နဲ ့ ေၿပာင္းၿပန္သေဘာေလးပါ။ စိတ္တုိင္းမက်တာ၊ စိတ္ဆုိးတာေတြ ရင္ထဲမွာ ၿဖစ္ေနရင္လည္း သံေယာဇဥ္ၾကဳိးတစ္ၾကဳိး အခ်ည္ခံေရၿပီလုိ႔့ မွတ္လုိက္ပါ။ လိုခ်င္တာ၊ ၊ ႏွစ္သက္တာေတြကုိ မရလုိ ့၊ ရလာရင္လည္း စိတ္တုိင္းမက်ဘူး ၿဖစ္ေန တာဟာ သံေယာဇဥ္ပါပဲ။ လိုရင္းကေတာ့ ကိုယ့္ေဒါသနဲ ့ ခ်ည္ေႏွာင္ခံရတဲ့ သံေယာဇဥ္ အမ်ဳိးအစားပါ။ (ပဋိဃ)
(၈) ကိုယ့္ဘ၀ေလးကုိ ကုိယ္ႏွစ္သက္ေနတာဟာလည္း သံေယာဇဥ္ပါပဲ။ ခ်မ္းသာတဲ့ သူကလည္း ခ်မ္းသာတဲ့ အေလ်ာက္၊ ဆင္းရဲတဲ့သူကလည္း ဆင္းရဲတဲ့ အေလ်ာက္ ကုိယ့္ ဘ၀ေလးကုိ ကုိယ္ႏွစ္ သက္ ေက်နပ္ေနၾကတာပါ။ ဘ၀ဆုိတာ တကယ္ေတာ ့ဘာမွ ႏွစ္သက္စရာ မရွိပါဘူး။ အိုရတာ၊ နာရတာ၊ ေသရတာေတြဟာ ဒုကၡၾကီးပါပဲေလ။ မတြယ္တာ၊ မကပ္ၿငိပဲနဲ ့ သံေယာဇဥ္ၾကဳိးတစ္ၾကဳိး တတ္နုိင္သေလာက္ ေၿဖေလ်ာ့ေပးဖုိ ့ပဲ ၾကဳိးစားရမွာပါ။ (ဘ၀)
(၉) ဘယ္ေနရာမဆုိ၊ ငါပါမွ ၿပီးမယ္၊ ငါရွိမွ ၿဖစ္မယ္ဆုိတဲ့ ေထာင္လႊားတတ္တဲ့ စိတ္ဟာလည္း မာန သံေယာဇဥ္ၾကဳိးနဲ ့ အခ်ည္ခံေနရတာပါ။ ပစၥည္း ဥစၥာ ရာထူး ဂုဏ္ ပညာေတြနဲ ့ အရာအရာမွာ မာန္တတ္္ေနသူဟာ သံေယာဇဥ္တစ္ပါး ၿဖစ္ေနတာပါပဲ။ လူတိုင္း အခ်ည္ခံထားေနရပါတယ္။ (မာန)
(၁၀) ေမာဟ သံေယာဇဥ္ၾကဳိးကလည္း မိမိတုိ ့အခ်ည္ခံေနရတဲ့ ၾကဳိးတစ္ေခ်ာင္းပါပဲ။ သစၥာေလးပါး တရားကုိ မသိ၊ မၿမင္ေအာင္ ဖုံးလႊမ္းကာကြယ္တတ္တဲ့ သေဘာပါ။ အမွန္တရားကုိ ကာကြယ္ထား တာမုိ ့ ၿဖတ္နုိင္ေအာင္ ၾကဳိးစားရမွာပါ။ (အ၀ိဇၨာ)
သံေယာဇဥ္ၾကိဳးၾကီး က်စ္လာတာ ေတာ္ေတာ္ ထူသြားပါၿပီ။ ေတာ္ေတာ္ ခိုင္မာတဲ့ ၾကိဳးၾကီးလည္း ၿဖစ္သြားပါၿပီ။ အခ်ည္ခံရတဲ့ သူေတြလည္း မၿပတ္နုိင္တဲ့ သံေယာဇဥ္ၾကဳိးတန္းလန္းနဲ ့သံသရာမွာ အေမ်ာၾကီးသာ၊ ေမ်ာၾကေပေရာ။
တကယ္ေတာ့ သံေယာဇဥ္ ရွိတယ္ဆုိတာ ခ်စ္တဲ့သူ၊ ခင္တဲ့သူေလာက္ပဲ ၿဖစ္တဲ့ သေဘာလုိ ့ ထင္ထားၾကတာ မ်ားပါတယ္။ ကပ္ၿငိတြယ္တာတတ္တဲ့ သံေယာဇဥ္ၾကဳိးေတြကုိ ၾကည့္လုိက္ရင္ ခ်စ္တဲ့ သူေရာ၊ မုန္းတဲ့ သူေရာ အားလုံေပၚမွာ ၿဖစ္နုိင္တာကုိ ေတြ ့ရမွာပါ။ အာရုံတစ္ခုခုကုိ သံေယာဇဥ္ၿဖစ္လာၿပီ၊ ဆုိရင္ ၿဖစ္တဲ့ စိတ္အေပၚမွာ ပဲ သံေယာဇဥ္ၾကဳိးကုိ ေၿဖေလ်ာ့ဖုိ ့၊ ၿဖတ္ေတာက္ဖုိ ့ ၾကဳိးစားရမွာပါ။
သား၊ သမီး၊ မိဘ၊ ကုိယ္ခ်စ္ေနတဲ့သူ၊ ကုိယ္မုန္းေနတဲ့သူ၊ အေပၚမွာ ၿဖစ္တဲ့ ကုိယ့္သံေယာဇဥ္စိတ္ ကုိသာ ၿဖတ္ဖုိ ့၊ ေလ်ာ့ဖုိ ့၊ လုိရင္းပါပဲ။ သံေယာဇဥ္ၿဖစ္ေနတဲ့ အဲဒီသူေတြကုိ ၿဖတ္စရာမလိုပါဘူး။ သံေယာဇဥ္ ၿဖစ္စရာ အာရုံတစ္ခုခု ၾကဳံေတြ ့လာၿပီဆုိရင္ အဲဒီအာရုံေပၚမွာ သာယာတဲ့စိတ္၊ ေက်နပ္ တဲ့စိတ္ မၿဖစ္ေအာင္ ထိန္းဖုိ ့လုိ ့သလုိ၊ မေက်နပ္တဲ့စိတ္၊ ေဒါသမၿဖစ္မိေအာင္လည္း မိမိရဲ့ စိတ္ကုိ ထိန္းလုိက္ရင္း သံေယာဇဥ္ ၾကဳိးေလးေတြကုိ လုံးလုံး အၿပတ္မၿဖတ္နုိင္ေတာင္ တတ္နုိင္သေလာက္ ေၿဖေလ်ာ့ေပးဖုိ ့ပါပဲေလ။
