သမိုင္းေက်ာက္စာက ေျပာေသာ ဘုရင္အေသာက၏ပံုရိပ္ တစ္စိပ္တစ္ေဒသ
(နိဂုံးပုိင္း)
ဗုဒၶစာေပ၌ ဘာသာတရားႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ သည္းခံစိတ္ဓာတ္ကို
ဗုဒၶကိုယ္ေတာ္တိုင္ တည့္သာဝကမ်ားအား ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ျပီးျဖစ္သည္။ မဇၥ်ိမနိကယ္ ဥပါလိသုတ္တြင္
နာလႏၵာျမိဳ႕သား အထင္ကရ သူေဌးၾကီး ဥပါလိသည္ နိဂ႑နာဋပုတၱေခၚ (မဟာဝီရ) အျခားဂိုဏ္းဆရာၾကီး၏
တပည့္တစ္ဦးျဖစ္သည္။ မဟာဝီရ၏ တပည့္ျဖစ္သူ သူေဌးၾကီး ဥပါလိသည္ ျမတ္ဗုဒၶ၏ တပည့္သာဝကတစ္ဦး
ေျပာင္းလဲျဖစ္လိုေၾကာင္း ျမတ္ဗုဒၶအား ေလွ်ာက္ထားလာသည္ကို ပါဠိေတာ္၌ ဤကဲ့သို႔မွတ္တမ္းတင္ထားသည္။
ရွင္ေတာ္ဗုဒၶက ဥပါလိသူၾကြယ္အား ျမတ္ဗုဒၶ၏ တပည့္တစ္ဦး(ဗုဒၶဝါဒီ)
ျဖစ္လာျပီးေနာက္ပိုင္းမွာပင္ ယခင္ဆရာေဟာင္း နိဂ႑တို႔အား လိုအပ္သည့္ ပစၥည္းမ်ားျဖင့္
ဆက္လက္ေထာက္ပံ့မွဳမ်ားကို ဆက္လက္ျပဳလုပ္ရန္ တိုက္တြန္းေတာ္မူခဲ့သည္။ ဘုရင္အေသာကသည္
ဘာသာေရးႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ အလားတူ သည္းခံနားလည္မွဳကို နက္ရွိဳင္းစြာ ခံယူထားသည္မွာ သူ၏
ေက်ာက္စာမွတ္တမ္းမ်ားက သက္ေသျပေနၾကာင္း ေသခ်ာေပသည္။
ဘုရင္အေသာကသည္ မိမိတိုင္းသားျပည္သူမ်ား ကိုယ္က်င့္တရားေကာင္းမြန္
တိုးတက္ေရး အတြက္ နည္းမ်ိဳးစံု အသံုးျပဳခဲ့သည္။ ေက်ာက္စာအမွတ္ (၇) အရ ဘာသာတရားအဆံုးအမမ်ားကို
သင္ၾကားျပီး လက္ေတြ႔အသံုးခ်မွဳမ်ားကို ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ မင္းၾကီးသည္ ဗုဒၶဝါဒီ၊ဂ်ိန္းဝါဒီ၊
အာဇီဝကႏွင့္ အျခားဘာသာဝါဒီမ်ား ျဖစ္ၾကသည့္ ရဟန္းရွင္လူ ျပည္သူမ်ားအၾကား မိမိ၏ေမတၱာေရွ႕သြားျပဳသည့္
သင္ၾကားခ်က္မ်ားကို ျပန္႔ပြားေစရန္ ဓမၼမဟာမတၱ (တရားေရး ရာဝန္ၾကီး)မ်ားႏွင့္
ရာထူးအဆင့္အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိသည့္ အရာရွိမ်ားကို ခန္႔ထားသည္။ ျပည္သူမ်ား၏ ကိုယ္က်င့္တရား
စာရိတၱေရးရာ ေကာင္းမြန္မွဳအတြက္ ရည္ရြယ္သည့္ ယင္းဓမၼမဟာမတၱဌာန (တရားေရးရာဝန္ၾကီးဌာန)သည္
အေသာကမင္းၾကီး၏ ကိုယ္ပိုင္ဆန္သည့္ ဆန္းသစ္တီထြင္မွဳလံုးဝ ျဖစ္ေပသည္။
အေသာကမင္းၾကီးသည္ ေရွးေခတ္ဘုရင္မ်ား လုပ္ေလ့လုပ္ထရွိခဲ့သည့္
ေတာကစားထြက္ျခင္းႏွင့္ အပန္းေျဖခရီး ထြက္ျခင္းတို႔အစား တိုင္းသားျပည္သူမ်ားအား အၾကံဥာဏ္
ေပးရန္ ႏွင့္ ဗုဒၶဝင္ေနရာမ်ားကို ဖူးေမွ်ာ္ရန္ ဘုရားဖူးခရီးထြက္ျခင္း မ်ားျပဳလုပ္ခဲ့ပံုမ်ားကုိ ေက်ာက္စာ အမွတ္(၈) အရ
သိရသည္။ ေက်ာက္စာအမွတ္ (၃)တြင္ မင္းၾကီးသည္ သူကိုယ္တိုင္ ဘုရားဖူးခရီး ထြက္သည္သာမက
အဆင့္ျမင့္အရာရွိမ်ားအားလည္း တာဝန္တစ္ရပ္အေနနဲ႔ မိမိ၏စံနမူနာကို ယူၾကရန္ (ဘုရားဖူးခရီးထြက္ရန္)
လမ္းညႊန္ခဲ့သည္။
တိုင္းသူျပည္သားမ်ား ဘာသာတရား အသိစိတ္ဓာတ္မ်ား
ျပည့္ဝလာေစရန္ ကိုယ္က်င့္ ေကာင္းမြန္သည့္ ဘဝသို႔ နိုးၾကားလာေစရန္ ဘုရင္အေသာကသည္ (ဗုဒၶဝါဒီျဖစ္လာျပီးေနာက္)
ဘိုးေဘးစဥ္ဆက္မ်ားကကဲ့သို႔ စစ္မက္ေရးရာ အင္အားျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ျခင္းအစား ဆင္ေျပာင္ကသည့္
နတ္ရထားမ်ား၌ နတ္သား နတ္သမီးရုပ္ပံု ခင္းက်င္းျပသမွဳမ်ား၊ (ဗုဒၶဝင္) သရုပ္ေဖာ္မွဳမ်ားပါဝင္သည့္
ႏွစ္သက္ဖြယ္ နတ္ေလာက အသြင္အျပင္မ်ားျဖင့္ ျပည္သူအေပါင္းအား ဆြဲေဆာင္စည္းရံုးလုပ္ေဆာင္ခဲ့ပံုမ်ားကို
ေက်ာက္စာအမွတ္ (၃)တြင္ ေဖာ္ျပထားသည္။ Bhabru Edict (ဘာျဗဳ) ေက်ာက္စာအမွတ္(၄) ၌ ေဖာ္ျပခ်က္အရ
ဗုဒၶက်မ္းစာမ်ားကို ေဟာၾကားျခင္းကိုပင္ ဘာသာေရးဆိုင္ရာ ပြဲလမ္းသဘင္မ်ားျဖင့္ ေဆာက္ရြက္ခဲ့ပံုရသည္။
Bhabru Edict (ဘာျဗဳ) ေက်ာက္စာႏွင့္ မိဂဒါဝုန္၊
ေကာသမၺီ၊ ဆန္ခ်ီေစတီ ရွိရာအရပ္တို႔၌ ေတြ႔ရသည့္ ေက်ာက္စာတိုင္တို႔၌ ေဖာ္ျပခ်က္အရ ယခုအခ်ိန္တြင္
ဗုဒၶဝါဒသည္ ဘုရင္အေသာက၏ အဓိကကိစၥျဖစ္လာသည္။ အေသာကသည္ ဗုဒၶဝါဒကို အိႏၵိယ၏ နိုင္ငံေတာ္ဘာသာ
ျဖစ္ေစခဲ့သည္ ပထမဆံုးေသာ ဘုရင္ျဖစ္ေပသည္။ မိဂဒါဝုန္၊ ေကာသမၺီ၊ ဆန္ခ်ီေစတီ ရွိရာအရပ္တို႔၌
ေတြ႔ရသည့္ ေက်ာက္စာတိုင္တို႔၌ ေဖာ္ျပခ်က္အရ သံဃာအသင္းကြဲမွဳကို ျဖစ္ေပၚေစသည့္ ဘိကၡဳ
ဘိကၡဳနီမမ်ားကုိ လူဝတ္လဲရမည္ျဖစ္ျပီး ဘုန္းၾကီးေက်ာင္းမ်ား၌ ဆက္လက္ေနထိုင္ခြင့္မျပဳရန္
အမိန္႔ထုတ္ျပန္ထားသည္။ ဤသို႔ျဖင့္ အေသာကမင္းၾကီးသည္ ဗုဒၶဝါဒ၏ ေလာကီေရး ေဆာင္ရြက္မွဳကို
လက္ခံလွ်က္ ဗုဒၶဝါဒ ဗုဒၶဘာသာ ေကာင္းက်ိဳးအတြက္ သက္ဝင္လွဳပ္ရွားသည့္ စိတ္ဝင္စားမွဳကို
ရယူခဲ့သည္။
သက္ရွိလူႏွင့္ တိရစၦန္မ်ားအတြက္ လိုအပ္သည့္ ေဆးခန္းမ်ားတည္ေထာင္ျခင္း၊
လမ္းေဘးမ်ား၌ ေရတြင္းေရကန္မ်ားတူေဖာ္ေစျခင္း၊ သစ္ပင္စိုက္ပ်ိဳးေစျခင္း စသည့္ ၾကီးမားက်ယ္ျပန္႔သည့္
လူမွဳေရး ေကာင္းက်ိဳးေဆာင္ရြက္မွဳမ်ားသည္ ဘာသာတရားေလးစားျပီး စာရိတၱ နက္ရွိဳင္းသူ ဘုရင္အေသာက၏
စိတ္ကို အားရေက်နပ္မွဳ မျဖစ္ေစနိုင္ေသးေပ။ ျပဳျပီးသမွ် လူမွဳေရး ေကာင္းက်ိဳးေဆာင္ရြက္မွဳမ်ားသည္
မတည္ျမဲဘဲ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အကူညီေထာက္ပံသာျဖစ္ျပီး ယင္းလွဴဒါန္းေထာက္ပံမွဳမ်ား (ေရတြင္းေပါင္း
ရွစ္ေသာင္းေလးေထာင္ ေရကန္ေပါင္း ရွစ္ေသာင္း ေလးေထာင္ ေစတီေပါင္း ရွစ္ေသာင္းေလးေထာင္)စသည္မ်ားမွာ
ေလာကုတၱရာဓမၼေရးရာႏွင့္ ႏွိုင္းယွဥ္ပါက မဆိုစေလာက္သာ ျဖစ္သည္။
မင္းၾကီးအေနျဖင့္ ဓမၼဒါနႏွင့္တူေသာ ဒါနမရွိဟု
ျပင္းျပစြာခံစားနားလည္ထားသည္။ (ေက်ာက္စာအမွတ္ (၁၁) နာ သတိ ဧတာရိသံ ဒါနံ၊ ယာရိသံ ဓမၼဒါနံ)
ႏွင့္ သဗၺဒါနံ ဓမၼဒါနံ ဇိနာတိ- ဓမၼပဒ ဂါထာ ၂၁)။ ။ ထို႔ျပင္ အရွင္မဟာေမာဂၢလိပုတၱတိႆ
မဟာေထရ္ျမတ္၏ သြန္သင္ခ်က္မ်ားေၾကာင့္ ဘုရင္မင္းၾကီးသည္ စစ္မွန္သည့္ သာသနဒါယာဒ (သာသနေမြခံ)
ျဖစ္ေစရန္ မိမိ၏ ရင္ႏွစ္သည္းခ်ာ သားေတာ္ မဟိႏၵမင္းသားႏွင့္ သမီးေတာ္ သဃၤမိတၱာ မင္းသမီးကိုတို႔
သာသနေဘာင္သြတ္သြင္းခဲ့ေလသည္။ ။ အေသာက မင္းၾကီးသည္ ျမတ္ဗုဒၶဓမၼျပန္႔ပြားေရး ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္
ယခင္က မၾကားဖူး မရွိခဲ့ဖူးေသးသည့္ (န ဘူတျပဳဗၺ) (ပါဠိ-န ဘူတ ပုဗၺံ) ဓမၼမဟာမၾတ ေခၚသည့္
သာသနာျပဳဌာနသစ္တစ္ခု ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္ကို ေက်ာက္စာအမွတ္ (၅) တြင္ အတိအလင္း ေဖာ္ျပထားသည္။
ယင္းေက်ာက္စာအမွတ္ (၅) ၌ ဓမၼမဟာမၾတမ်ားကို ဓမၼတည္တံ့ ျပန္႔ပြားေရးႏွင့္ ဘာသာတရားကို
ခ်စ္ျမတ္နိုးသူမ်ား၏ ေကာင္းက်ိဳးခ်မ္းသာေရးအတြက္ ဘာသာေရးဂိုဏ္းဂဏအသီးသီး၌ ခန္႔ထားေၾကာင္း
ျပဆိုထားသည္။
အဆိုပါ ဓမၼမဟာမၾတ(တရားေရးရာအမတ္ၾကီး) မ်ားကို
ေယာနက၊ ကေမၺာဇ၊ ဂႏၶာရႏွင့္ မင္းၾကီး၏ အေနာက္ဖက္နယ္ျခားေဒသရွိ အျခားလူမ်ိဳးမ်ားအၾကား
ခန္႔အပ္ထားသည္။ ဓမၼကို လိုက္နာက်င့္သံုးသူမ်ား၏ ေကာင္းက်ိဳးခ်မ္းသာႏွင့္ ဆင္းရဲမြဲေတျခင္းမ်ားမွ
လြတ္ေျမာက္ျခင္းတို႔ အတြက္ ယင္းအမတ္မ်ားကို စစ္သားမ်ား၊ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ား၊ ျဗဟၼဏဘာသာ
ဂိုဏ္းကြဲမ်ား၊ ဂဟပတိမ်ား၊ ခိုကိုးရာမဲ့သူမ်ား၊ အိုမင္းမစြမ္းသူမ်ား သက္ၾကီးရြယ္အိုမ်ားအၾကား၌
ခန္႔အပ္ထား ေလသည္။ ထိုအမတ္မ်ားသည္ အက်ဥ္းသား ျဖစ္မွဳဆန္႔က်င္ေရး ေဆာင္ရြက္ရန္၊ ေမြးကင္းစကေလး
မ်ားစြာရွိသူမ်ား သို႔မဟုတ္ အသက္အရြယ္ေၾကာင့္ ကံမေကာင္း အေၾကာင္းမလွဘဲ ဆင္းရဲဒုကၡေရာက္ေနသူမ်ားအား
လြတ္လပ္ခြင့္ (လြတ္ျငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္) ေပးျခင္းတို႔အတြက္လည္း လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာအျပည့္အဝ
ရွိသည္။
ေက်ာက္စာအမွတ္ (၁၃) တြင္ "အဓိက ေအာင္ျမင္မွဳဟု
မင္းတရားၾကီးက ယူဆျပီး သူ၏အင္ပါယာ အတြင္းအျပင္ရွိ လူအေပါင္းတို႔အား ၾကိမ္ဖန္မ်ားစြာ
ေအာင္ျမင္ျပီးျဖစ္သည့္ ဓမၼဝိဇယေခၚ တရားျဖင့္ ေအာင္ျမင္မွဳၾကီးအေၾကာင္းကို ေဖာ္ျပထားသည္။
အေသာကမင္းၾကီး၏ ဓမၼဝိဇယသည္ ဆီးရီးယားဘုရင္ အႏၱီယိုခ်ပ္စ္(Antiochus)၊ အီဂ်စ္ဘုရင္ ပတိုေလမီ(Ptolemy)၊
မက္ဆီဒန္ ဘုရင္ အႏၱီဂိုနပ္စ္(Antigonus of Macedon)၊ အိုင္ရီနီ ဘုရင္ မဂါ့စ္ (Magas
of Eyrene)၊ အီပီရပ္စ္ ဘုရင္ အလက္ဇႏၵား (Alexander of Epirus) ဘုရင္မ်ားႏွင့္ ေစာဠ၊
ပန္ဒ်ာ(ပန္ဂ်ပ္) (Pandyas) မွသည္ တမၺပဏၰိေခၚ သီဟိုဠ္(သီရိလကာၤာ)နိုင္ငံမ်ားအထိပင္ က်ယ္ျပန္႔ခဲ့သည္။
မင္းၾကီးက ဆက္လက္ ေဖာ္ျပသည္မွာ " ေနရာတိုင္း၌ လူအမ်ားသည္ မင္းတရားၾကီး၏ ဘာသာတရား
သြန္သင္ဆံုးမမွဳကို လိုက္နာက်င့္သံုးလ်က္ရွိ၏။
အေသာကမင္းၾကီးလက္ထက္တြင္ သံဃာေတာ္မ်ားအတြင္း မလိုလားအပ္သည့္
အက်င့္ပ်က္မွဳမ်ား ျဖစ္ေပၚလာမွဳေၾကာင့္ သံဃာေတ္မ်ား ညီညြတ္မွဳႏွင့္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးကို
အေႏွာက္ယွက္မ်ား ျဖစ္ေစသည္။ ေထရဝါဒက လက္ခံထားသည့္ ယူဆခ်က္မ်ား က်င့္စဥ္မ်ားႏွင့္ ဆန္႔က်င္သည့္
ဂိုဏ္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ ယင္းအေျခအေနသည္ အေသာကဘုရင္အား ပါဋလိပုတ္ ္ျမိဳ႕ေတာ္၌
တတိယသဂၤါယနာတင္ရန္ တြန္းအားေပးခဲ့သည္။ (ဝိဌ၁၊ ၄၅၊ မဟာဝံသ ၅၊ ၂၂၈ ဂါထာ)။
ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ပိဋကတ္သံုးပံုကို စင္ၾကယ္ေစရန္ႏွင့္
အဓမၼဝါဒီမ်ားကို သုတ္သင္ရန္ရန္ျဖစ္ျပီး အေသာက၏ အဓိကစိုးရိမ္မွဳမွာ မည္သည့္ ေတြးေခၚေျမာ္ျမင္မွဳ
သို႔မဟုတ္ ဘာသာဝါဒေရးရာ တရားဓမၼထက္မဆို နိုင္ငံေတာ္က တည္ေဆာက္ထားသည့္ ဘာသာေရး အေဆာက္အအံုက
ပိုျပီးအဓိက ျဖစ္သည္ (Sir John Marahall: The Monument of Sanchi, P -22)။ ။ ေထရဝါဒ
အသိုက္အျမံဳကို ျငင္းဆိုသူမ်ားသည္ ရာဇျဂိဳဟ္ျမိဳ႕အနီး နာလႏၵာျမိဳ႕၌ စင္ျပိဳင္ သီးျခားသဂၤါယနာတစ္ခု
တင္ၾကေလသည္။ ဤသည္မွာ မဟာယာနအုပ္စု အသစ ္စတင္ျဖစ္ေပၚလာျခင္းျဖစ္ေပေတာ့သည္။ ယင္းအုပ္စုအသစ္မွ
ယင္းတို႔၏ ကိုယ္ပိုင္ က်မ္းဂန္မ်ားကို ေရးသားလွ်က္ ဂိုဏ္းကိုးဂိုဏ္း စတင္ျဖစ္ေပၚခဲ့ေလသည္။
(နိကာယသဂၤဟ၊ စာ ၇-၈)။ ။
မိဂဒါဝုန္၊ ေကာသမၺီႏွင့္ ဆန္ခ်ီ ေက်ာက္စာမ်ားတြင္
အေသာကမင္းၾကီးသည္ သံဃာစည္းလံုး ညီညြတ္မွဳႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေက်ာက္စာတိုင္တို႔ျဖင့္ တိက်သည့္
အမိန္႔အာဏာမ်ား၊ သံဃာ သင္းကြဲမွဳကို ျဖစ္ေပၚေစသူ ရဟန္းမည္သူမဆို လူထြက္ရမည္ျဖစ္ျပီး
ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္းမွ ထြက္ခြာသြားရမည္ဟု ထုတ္ျပန္ထားသည္အထိ အလြန္စိုးရိမ္သည္။ ေယဘုယ်ယူဆခ်က္အရ
အေသာကမင္းၾကီး၏ အေထာက္အပံ့ျဖင့္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ ပိဋကတ္ေတာ္ တတိယပါဋလိပုတၱ သဂၤါယနာကို
ျဖစ္ေပၚေစသည့္ ပါဠိအစဥ္လာ၏ စစ္မွန္မွဳကို အတည္ျပဳသည္။ (Barua: Inscriptions of Asoka, II, p. 379) ။ ။
တတိယသဂၤါယနာတင္ျပီး ယင္းသဂၤါယနာ၏ သံဃာ့ဥေသွ်ာင္
အေျမွာ္အျမင္ၾကီးမားေတာ္မူသည့္ အရွင္မဟာေမာဂၢလိပုတၱတိႆမဟာေထရ္၏ လမ္းညႊန္မွဳျဖင့္ ျမတ္ဗုဒၶသာသနာ
အရွည္ခံ့တည္တံ့ ျပန္႔ပြားေရးအတြက္ ကိုးတိုင္း ကိုးနိုင္ငံတို႔သို႔ သာသနာျပဳအာဇာနည္အရွင္ျမတ္မ်ားကို
ေစလႊတ္ေတာ္မူခဲ့သည္။(ဝိ-ဌ ၁၊ ၄၇၊ မဟာဝံသ ၇၊ ၁ ဂါထာ)။ ။ အေသာကမင္းၾကီး၏ သားေတာ္ အရွင္မဟာမဟိႏၵမေထရ္ျမတ္သည္
(သီရိလကၤာ) သီဟိုဟ္ကၽြန္း၌ ဗုဒၶသာသနာ တည္တံ့ေရး အတြက္ တာဝန္ေပးျခင္းခံရသည္။ အိႏၵိယမွ မင္းၾကီးသာသနာျပဳေစလႊတ္မူခဲ့ေသာ ဗုဒၶသာသနာျပဳ ကိုးဖြဲ႕လံုး သြားေလရာရာ
နိုင္ငံ ေဒသတိုင္း၌ ေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။ ေယာနကဓမၼရကၡိတ မေထရ္ကဲ့သို႔ေသာ ဂရိလူမ်ိဳးမ်ားပင္
ဗုဒၶဝါဒီရဟန္းေတာ္မ်ား ျဖစ္သြားၾကသည္။
ဤသို႔အားျဖင့္ အသာကမင္းၾကီးသည္ သူ၏ ဓမၼဝိဇယနိုင္ငံေတာ္
အတြက္ ေလာကီေလာကုတၱရာ ႏွစ္ျဖာေသာ တိုးတက္ေသာစီမံကိန္းမ်ားျဖင့္ ပီျပင္စြာ အေကာင္ထည္ေဖာ္နိုင္ခဲ့ေသာေၾကာင့္
ေနွာင္းလူတို႔ အတြက္ အလြန္ပင္ စံနမူနာ အတုယူေလးစားထိုက္ပါေၾကာင္း တင္ျပအပ္ပါသည္။
မွတ္ခ်က္။ ။ သီရိလကၤာဆရာေတာ္ ပညာရွင္ၾကီး ဝါလ္ပိုလာ
ရာဟုလာ၏ ပါရဂူေဒါက္တာဘြဲ႔အတြက္ တင္သြင္းခဲ့သည့္ History of Buddhism in Cylon
written by Wapola Rahula (သီရိလကၤာ ဗုဒၶဘာသာသမိုင္း စာအုပ္မွ ေကာက္ႏွတ္ေဖာ္ျပအပ္ပါသည္။
။
မွတ္ခ်က္။ ။ ေမ့သားလွ ဆုိဒ္မွကူးယူေဖာ္ျပထားပါသည္။
