\
လူမႈေရးႏွင့္ ပညာေရး ပလက္ေဖာင္း
ေန႔စဥ္ဘဝကုိ ျဖတ္သန္းေနၾကေသာ လူသားတုိ႔၏ ပလက္ေဖာင္းတြင္ အတက္မ်ဳိးစုံ
တက္သိနားလည္ၾကသည့္ ပညာရွင္ လူငယ္မ်ားစြာ ရွိေနၾကမည္မွာ အမွန္ပင္ ျဖစ္ပါတယ္။ သုိ႔ေသာ္
စာေရးသူ အေနျဖင့္ လူမႈေရးႏွင့္ ပညာေရး က႑တစ္ခုကုိ ေဆြးေႏြး တင္ျပေပးခ်င္ပါတယ္။
ယေန႔ကမၻာၾကီးမွာ တုိးတက္ေနသည့္ အရာရာတုိင္းသည္ (Social and Education) လူမႈေရးႏွင့္ ပညာေရးေတြကတဆင့္ (Development) တုိးတက္လာျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေနၾကာေစ့ အခြန္ခြါသေလာက္ မလြယ္ကူတဲ့ ပညာေရးႏွင့္ လူမႈေရးဝန္းက်င္မွာ တင္ျပစရာေတြ အမ်ားၾကီး ျဖစ္ေနပါတယ္။ စာေရးသူအေနနဲ႔ျဖင့္ ကုိယ္ သိသေလာက္ အေၾကာင္းအရာေလးေတြ ဆြဲထုတ္ျပီး တင္ျပလုိက္ပါတယ္။
ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ မ်ဳိးဆက္သစ္ (New Generation) လူငယ္ေတြ တစ္ေခတ္ျပီး တစ္ေခတ္ သကၠရာဇ္ေတြ ကုန္ဆုံးသြားေပမဲ့ တုန္႔ျပန္မရွိ ပါးစပ္ပိတ္ နားေထာင္ရတဲ့ ပညာေရးႏွင့္ ပြင့္လင္းမႈ မရွိတဲ့ လူမႈေရး ဝန္းက်င္ထဲ က်င္လည္ခဲ့ရတာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ၾကာျမင့္ခဲ့ရသည္မွာ အားလုံးက အသိပင္ျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒီလုိ ေနခဲ့ရတဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္ အတုိင္းတာကုိ ၾကည့္မယ္ဆုိလွ်င္ လူငယ္ေတြအေနနဲ႔ ပညာေရး အခြင့္လမ္းေတြ နည္းလြန္းေနခဲ့ရပါတယ္။ သူတုိ႔အားလုံး လြတ္လပ္ေသာ ပညာသင္ၾကားျခင္းေတြ ဆုံးရႈံးသလုိ ျဖစ္ေနခဲ့ၾကပါတယ္။
ယေန႔ တုိးတက္လာသည့္ ႏုိင္ငံ တစ္ႏုိင္ငံရဲ႕ အသက္ေသြးေၾကာသည္ လူမႈေရးႏွင့္ ပညာေရး ေပါင္းစည္းထားျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ မစၥတာလီရဲ႕ စကၤာပူလုိ ႏုိင္ငံကုိ ၾကည့္လွ်င္ ပုိ၍ သိသာသလုိ ေတာင္ကုိရီးယားလုိ ႏုိင္ငံမ်ဳိးက ဒီေန႔ ျမန္မာ့ တီဗီြေတြေပၚမွာ ေခတ္စားေနတဲ့ (Social Films or movies) ေတြကုိ ၾကည့္လွ်င္ သိသာ ထင္ရွားပါတယ္။ သူတုိ႔ႏုိင္ငံေတြမွာ အေျခခံ ေဖာင္းေဒးရွင္း(န္) က ႏုိင္ငံ တစ္ႏုိင္ငံရဲ႕ လူမ်ဳိးေပါင္းစုံ ညီညြတ္ေရး အုတ္ျမစ္ျဖစ္တဲ့ လူမႈေရးႏွင့္ က်ယ္ျပန္႔ေသာ ပညာေရးေတြပင္ျဖစ္ပါတယ္။
ပထမဦးဆုံး လူမႈေရးဆုိတာကေတာ့ (Social means concerning or belonging to the way of life and welfare of people in community) အဖြဲ႔အစည္းဆုိင္ေသာ အသုိင္းဝုိင္းအတြင္းက ဘ၀ေနနည္း ထုိင္နည္း တရာမွ်တျခင္းေတြ (Daily Social Problems) ေန႔စဥ္ လူမႈေရး ျပႆနာေတြ (Concerning the system by which such a community is organized) လူေတြ စုေဝးဖြဲ႔စည္ထားသည့္ စနစ္ႏွင့္သက္ပတ္မႈေတြ (Social Class) လူမႈအဆင့္အတန္းေတြ (living in communities) အဖြဲ႔အစည္းျဖင့္ ေနထုိင္မႈေတြ (A Social club) လူမႈေရး အသင္းေတြႏွင့္ ဘယ္လုိ အသုိင္းဝုိင္းႏွင့္ ေတြ႔ဆုံေနပါေစ အံဝင္ ခြင္က် ဆက္ဆံႏုိင္တာကုိ လူမႈေရးလုိ႔ ေခၚပါတယ္။ လူသားအားလုံးတုိ႔သည္ (Human beings are social beings) လူမႈေရး အသုိင္းဝုိင္းထဲက လူေတြျဖစ္ၾကပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ အားလုံးကလည္း (That is, each one of us lives in a condition of interdependence within society.) လူမႈေရးဆုိင္ရာ အသိုင္းဝုိင္းအတြင္းက အေျခအေနတစ္ခု အေနနဲ႔ မျဖစ္မေန ေနၾကပါရတယ္။
ဥပမာ တစ္ခု အေနနဲ႔ ေျပာရလွ်င္ အေမရိကန္ သမၼတၾကီး လင္ကြန္းေျပာခဲ့သည့္ စကားေလးတစ္ခု ရွိပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ "ရုံးခန္းထဲက ေလညွင္းခံ ပန္ကာ ေအာက္မွာ ခ်ည္း ထုိင္မေနနဲ႔၊ အျပင္ထြက္ျပီး လူေတြၾကားမွာ အမွန္တရားကုိ ရွာပါ။ လူေတြ အေၾကာင္း သိေအာင္ ၾကီဳးစားပါ။ အဲဒါမွ မိမိဌာနႏွင့္ ႏိုင္ငံအတြင္း ဘာေတြျဖစ္ေနသလဲဆုိတဲ့ အေၾကာင္းကုိ အမွန္အတုိင္း သိႏုိင္ပါတယ္။ ဒါဟာ တစ္ခုတည္းေသာ နည္းလမ္း ျဖစ္တယ္။"
လူမႈေရး နယ္ပယ္မွာ ကုိယ္က ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္လာလ်င္ ကုိယ္ ထုိင္ေနသည့္ ရုံးခန္းအတြင္းမွာ ဇိမ့္ခံမေနသင့္ပါ။ ေခါင္းေဆာင္ တစ္ေယာက္ျဖစ္လာသည့္အတုိင္း ကုိယ့္ ဝန္းက်င္ႏွင့္ ျပင္ပေလာက လူေတြၾကားမွာ အမွန္တရားကုိ ရွာေဖြျပီးမွ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ေပးပါ။ လုိအပ္ေနသည့္ လူေတြ အေၾကာင္း သိေအာင္ ႀကိဳးစားေပးပါ။ အဲဒီက ရလာသည့္ အေျဖဟာ မိမိဌာနႏွင့္ ႏုိင္ငံအတြင္း ဘာေတြျဖစ္ေနသလဲဆုိတဲ့ အေၾကာင္းအရာကုိ အမွန္အတုိင္း သိလာမည္ ျဖစ္တယ္။ ထုိအရာေတြသည္ ေရြးခ်ယ္မႈ မွန္ကန္ေသာ အေကာင္းဆုံး နည္းလမ္းေကာင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြဟာ လူမႈေရးႏွင့္ ပညာေရးေတြမွာ မရွိမျဖစ္ လုိအပ္လာသည့္ အခ်က္အလက္ေတြပင္ ျဖစ္ပါတယ္။
ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ အေနနဲ႔ လူမႈေရးႏွင့္ ပညာေရးတုိ႔ လမ္းေၾကာင္းေပၚတက္လာလုိ႔ ကုိယ္ပုိင္ အသိပညာ အတက္ပညာ၏ အလင္းေရာင္ ေတာက္ပလာသည့္ အခါ လူမႈေရး အသုိင္းဝုိင္းထဲ မျဖစ္မေန ဝင္ေရာက္ပါတယ္။ ကုိယ့္ မာန္မာနေတြကုိ တတ္ႏုိင္လွ်င္ အနိမ့္ဆုံး သုည ေလ်ာ့ခ်ျပီး လူမႈေရး နယ္ပယ္မွာ ပညာေရးဆုိင္ရာ လုပ္ငန္းေတြကုိ လုပ္ေဆာင္ပါမွ တုိးတက္လာမည္ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ ပညာ မာန္မာန အသုိင္းဝုိင္း မာန္မာန စည္းစိမ္ မာန္မာန စသည္ေတြကုိ ကုိယ္ သင္ခဲ့ဖူးသည့္ လူ႔ယဥ္ေက်းေတြ၏ အိပ္ယာထက္မွာ သျဂႋဳဟ္လုိက္တာ အေကာင္းဆုံးျဖစ္ပါတယ္။ ကုိယ္က လူမႈေရးႏွင့္ ပညာေရး နယ္ပယ္မွာ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္လာလွ်င္လည္း လူတစ္ေယာက္ကုိ အမိန္႔ေပး ေစခုိင္းေနျခင္းထက္ သူ႔ရဲ႕ ထင္ျမင္ခ်က္ကုိ ယူျပီး လုပ္ေဆာင္လွ်င္ ပုိမုိထိေရာက္ေသာ တုိးတက္မႈ တစ္ခုပင္ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေတြကုိ ႏႈိင္းယွဥ္ သုံးသပ္ၾကည့္လုိက္ေတာ့ လူမႈေရး ဝန္းက်င္မွာ ပညာႏွင့္ပတ္သက္၍ ျမတ္စြာဗုဒၶသည္ ေအာက္ပါ မွတ္သားဘြယ္ရာ စကားရပ္မ်ားကို မိန္႔ၾကားေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
ပညာသမာ အာဘာ နတၳိ (သံ၊၁၊၆၊ပါ)
ေလာက၌ ပညာႏွင့္တူေသာ အလင္းေရာင္ မရွိ။
ပညာ နရာနံ ရတနံ (သံ၊၁၊၃၃၊ပါ)
ပညာသည္ လူတို႕အတြက္ တန္ဘိုးမျဖတ္ႏိုင္ေသာ ရတနာေရႊအိုး။
စတၱာေရာေမ ဘိကၡေဝ ၾသဘာသာ။ ကတေမ စတၱာေရာ၊ စေႏၵာဘာေသာ သူရိေယာဘာေသာ အေဂၢါဘာေသာ ပေညာဘာေသာ။ ဣေမ ေခါ ဘိကၡေဝ စတၱာေရာ ၾသဘာသာ။ ဧတဒဂၢံ ဘိကၡေဝ ဣေမသံ စတုႏၷံ ၾသဘာသာနံ ယဒိဒံ ပေညာဘာေသာ။ (အံ၊၁၊၄၅၇။)
ပရိသတ္ေလးပါး အုိ ခ်စ္သားတုိ႔... အလင္းေရာင္တို႔သည္ ဤေလးမ်ဳိးတို႔တည္း။ အဘယ္ေလးမ်ဳိးတို႔နည္းဟူမူ --- လ အလင္းေရာင္၊ ေနအလင္းေရာင္၊ မီးအလင္းေရာင္၊ ပညာအလင္းေရာင္တို႔တည္း။ ပရိသတ္ေလးပါး အုိ ခ်စ္သားတို႔ ...အလင္းေရာင္တို႔သည္ ဤေလးမ်ဳိးတို႔တည္း။ ခ်စ္သားတို႔ ...ဤအလင္းေရာင္ ေလးမ်ဳိးတို႔တြင္ ပညာအလင္းေရာင္သည္ အျမတ္ဆုံး ျဖစ္ေပ၏။ (အံ၊၁၊၄၅၇။)
လူသားအားလုံး၏ မရွိမျဖစ္ လုိအပ္သည္ ပညာဆုိတာ ဘယ္ေလာက္ အေရးၾကီးသလဲဆုိတာကုိ ျမတ္ဗုဒၶက ေဟာေဖာ္ညြန္ျပ တိတိက်က် ေဖာ္ျပထားခဲ့ျပီး ျဖစ္ပါတယ္။ လူမႈေရးဆုိင္ရာေတြကုိ တက္သိ နားလည္ႏုိင္ေသာ ပညာေရး ျဖစ္မည့္ (By firmly stating that philosophical exploration of Engaged knowledge) အေျခခံ ခုိင္မာသည့္ အသိဥာဏ္က ေတြးေခၚ ေပါက္ဖြားေပးႏုိင္မွသာလွ်င္ ျဖစ္ပါတယ္။
အရင္တုန္းက မ်ဳိးဆက္ တစ္ခု (One Generation) ေခတ္ စနစ္အစြဲေတြ ရွိခဲ့ၾကတယ္။ အခုေခတ္ လူငယ္ေတြမွာေတာ့ ဘယ္အရာက လက္ေတြ႔က်လဲဆုိတာ စဥ္းစားလာၾကတယ္။ တေျဖးေျဖးReading informative books, General Knowledge, Creative Thinking, Skill, Power of work, Workability, Technology Creative and I.T Creative power နည္းပညာတီထြင္ ဖန္တီးမႈေတြ လုပ္ႏိုင္ဖို႔ေတြ အေရးႀကီးလာၾကတယ္။ ပညာေရးမွာလဲ တစ္ခုတည္းကို တတ္ေျမာက္ထားရုံနဲ႔ မလုံေလာက္ေတာ့ဘဲ ပညာစုံကို အသက္မေသမခ်င္း သင္ၾကားသြားမွသာ လုံေလာက္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေကာင္းမြန္တဲ့ ေျပာင္းလဲမႈေတြအတြက္ ေျပာင္းခ်င္တဲ့ ဆႏၵ ေျပာင္းလဲရန္ အင္အား ေျပာင္းလဲရန္ နည္းစနစ္ မဟာဗ်ဴဟာတို႔ လိုအပ္လာပါတယ္။ လုိအပ္သည့္အတုိင္းလည္း နည္းမွန္ လမ္းမွန္ျဖင့္ ပညာေရးေတြကုိ လုပ္ေဆာင္ႏုိင္ဖုိ႔ အေရးၾကီးလာပါတယ္။
ဘာေၾကာင့္လည္းဆုိေတာ့ လူမႈဝန္းက်င္ အသုိင္းဝုိင္းမွာ ပညာေရးျမင့္မွ လူမ်ဳိးျမင့္မည္။ လူမ်ဳိးတင့္မွ ကုိယ့္ တုိင္းျပည္ တုိးတက္မည္မွာ အမွန္ပင္ ျဖစ္ပါတယ္။ ပညာေရးသည္ တုိင္းျပည္ႏွင့္ လူမ်ဳိးတုိ႔၏ အသက္ေသြးေၾကာပင္ ျဖစ္ေပသည္။ ပညာေရး ထြန္းကားမွ တုိင္းျပည္ သာယာဝေျပာ ထြန္းကားမည္။ ပညာေရးသည္ မ်ဳိးဆက္သစ္ လူငယ္တုိ႔ ပုိင္ဆုိင္ေသာ ရတနာမ်ဳိးစုံ စီျခယ္ထားေသာ ခမ္းနားထည္ဝါေသာ အလွႏွင့္ တူညီပါတယ္။ တန္ဘုိးၾကီးလွေသာ ေခတ္အဆက္ဆက္က စာေပ ပညာရပ္ဆုိင္ရာ အားလုံးကုိ မ်ဳိးဆက္သစ္ လူငယ္ေတြက လက္ဆင့္ သယ္ေဆာင္ ထိန္းသိမ္းၾကမည္မွာလည္း ေျမၾကီးႏွင့္ လက္ ရုိက္ခတ္၍ မလြဲ ဧကန္ပင္ ျဖစ္ပါတယ္။
ထုိ႔အျပင္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ အခြင့္လမ္းေတြ မဆုံးရႈံးေစခ်င္သလုိ ေခတ္ကာလ ပြင့္လင္းလာသည့္ အေလ်ာက္ တုိးတက္ စည္ပင္ေအာင္ ပညာေရးကုိ မ်က္ကြယ္ မျပဳႏုိင္ေတာ့ပါ။ကၽြန္ေတာ္တုိ႔၏ လူမႈေရးႏွင့္ ပညာေရး ေပါင္းကူး တံတား တည္ေဆာက္ရမည္မွာ အမွန္တကယ္ပင္ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေတြဟာလည္း လူသားတုိ႔ ျဖတ္သန္းေနေသာ ေနစဥ္ဘဝထဲတြင္ ပညာသည္ အေမွာင္ႏွင့္ အလင္း အမွားႏွင့္ အမွန္ ေလာကဓံဟူသမွ် ၾကီးသည့္ အမႈ ငယ္ေအာင္၊ ငယ္သည့္ အမႈ ပေပ်ာက္ေအာင္ ရွင္းလင္း သိသာေအာင္ ေဖာ္ျပေပးႏုိင္ေသာ ဘဝအလင္းေရာင္ ျဖစ္ပါတယ္။
သုတၱႏၱပိဋကတ္ စာေပက်မ္းဂန္လာ ျမတ္ဗုဒၶ ေဟာၾကားေတာ္မူေသာ တရားေတာ္အတုိင္း ေျပာရမည္ဆုိလွ်င္ ေအာက္ပါအတုိင္း ျဖစ္ပါတယ္။
ပညာ ေလာကသၼႎ ပေဇၨာေတာ (သံ၊၁၊၄၁၊ပါ)
ပညာသည္ ေလာကႀကီးအတြက္ အေကာင္းဆံုး အလင္းေရာင္။
ေထရဝါဒ ဗုဒၶဘာသႏုိင္ငံ ျဖစ္သည္အေလ်ာက္ တုိင္းျပည္ ႏုိင္ငံ၊ ဘာသာ သာသနာ တုိးတက္စည္ပင္ေအာင္ ပညာေရးသည္ မရွိမျဖစ္ လုိအပ္ေသာ မီးရွဴးတန္ေဆာင္ကုိ အခ်ိန္တုိင္း စကၠန္႔တုိင္း အရွိန္ဟုန္ ျမင့္တင္၍ ထြန္းညွိႏုိင္ရမည္သာ ျဖစ္တယ္။ ဗုဒၶဘာသာ ႏုိင္ငံ တုိင္းျပည္ေတြမွာ ပညာေရး အလင္းေရာင္ႏွင့္ တုိးတက္ စည္ပင္ သာယာဝေျပာလာမည္မွာ မလြဲ ဧကန္ပင္ ျဖစ္ပါတယ္။
နိဂုံးခ်ဳပ္အေနအားျဖင့္ လူသားအားလုံးတုိ႔၏ ေလွ်ာက္လွမ္းၾကေသာ ပလက္ေဖာင္းေပၚက ဘဝစာသင္ေက်ာင္းမွာ လူမႈေရးႏွင့္ ပညာေရးေတြကုိ စတင္သင္ယူလာခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီလုိ သင္ယူလာခဲ့ျခင္းသည္ လူမႈဝန္းက်င္ႏွင့္ တုိင္းျပည္ သာယာစည္ပင္ေသာ ျငိမ္းခ်မ္းေရး အသြင္ေဆာင္ေသာ မွန္ကန္ေသာ ေမတၱာႏွင့္ တုိးတက္လမ္းစဥ္ကုိ ေလွ်ာက္လွမ္းေနၾကျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။
ဤကဲသုိ႔ ေလွ်ာက္လွမ္းျခင္းသည္ ျမတ္ဗုဒၶ ေဟာၾကားေတာ္မူေသာ တရားေတာ္အတုိင္း ေျပာရလွ်င္ "ဇေနတိ သဒိသံ ပါကံ" အားလုံးအတြက္ တူမွ်ေသာ အက်ဳိးေက်းဇူးျဖစ္၍ ကုိယ့္ ျပည္ ကုိယ့္ တုိင္းျပည္ အခ်ိန္တုိတုိႏွင့္ တုိးတက္လာမည္ပင္ ျဖစ္ပါတယ္။
လူမႈေရးႏွင့္ ပညာေရးတုိ႔မွ တဆင့္ စီးပြားေရး၊ ႏုိင္ငံအေရး၊ စသည္ တုိးတက္ေရး မွန္သမွ်ကုိ ေဖာ္ေဆာင္ေနျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔တေတြ လူမႈေရးႏွင့္ ပညာေရးတုိ႔ျဖင့္ အေျခခံ အုတ္ျမစ္ေတြကုိ ခုိင္မာစြာ တည္ေဆာင္ျပီး ႏွစ္ဆဲ့တစ္ ရာစု၏ ေခတ္မွီ ဖြံ႔ၿဖိဳးတုိးတက္ေသာ ျပည္သစ္ဆီသုိ႔ ေသြးသစ္ေလာင္းေသာ ညီညြတ္ေသာ ခြန္အားေတြျဖင့္ ေလွ်ာက္လွမ္းၾကပါစုိ႔....။
ဘဝႏွင့္ဆႏၵ တစ္ထပ္တည္းက်၍ အမ်ားအက်ဳိး သယ္ပုိးႏုိင္ၾကပါေစ....
ယေန႔ကမၻာၾကီးမွာ တုိးတက္ေနသည့္ အရာရာတုိင္းသည္ (Social and Education) လူမႈေရးႏွင့္ ပညာေရးေတြကတဆင့္ (Development) တုိးတက္လာျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေနၾကာေစ့ အခြန္ခြါသေလာက္ မလြယ္ကူတဲ့ ပညာေရးႏွင့္ လူမႈေရးဝန္းက်င္မွာ တင္ျပစရာေတြ အမ်ားၾကီး ျဖစ္ေနပါတယ္။ စာေရးသူအေနနဲ႔ျဖင့္ ကုိယ္ သိသေလာက္ အေၾကာင္းအရာေလးေတြ ဆြဲထုတ္ျပီး တင္ျပလုိက္ပါတယ္။
ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ မ်ဳိးဆက္သစ္ (New Generation) လူငယ္ေတြ တစ္ေခတ္ျပီး တစ္ေခတ္ သကၠရာဇ္ေတြ ကုန္ဆုံးသြားေပမဲ့ တုန္႔ျပန္မရွိ ပါးစပ္ပိတ္ နားေထာင္ရတဲ့ ပညာေရးႏွင့္ ပြင့္လင္းမႈ မရွိတဲ့ လူမႈေရး ဝန္းက်င္ထဲ က်င္လည္ခဲ့ရတာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ၾကာျမင့္ခဲ့ရသည္မွာ အားလုံးက အသိပင္ျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒီလုိ ေနခဲ့ရတဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္ အတုိင္းတာကုိ ၾကည့္မယ္ဆုိလွ်င္ လူငယ္ေတြအေနနဲ႔ ပညာေရး အခြင့္လမ္းေတြ နည္းလြန္းေနခဲ့ရပါတယ္။ သူတုိ႔အားလုံး လြတ္လပ္ေသာ ပညာသင္ၾကားျခင္းေတြ ဆုံးရႈံးသလုိ ျဖစ္ေနခဲ့ၾကပါတယ္။
ယေန႔ တုိးတက္လာသည့္ ႏုိင္ငံ တစ္ႏုိင္ငံရဲ႕ အသက္ေသြးေၾကာသည္ လူမႈေရးႏွင့္ ပညာေရး ေပါင္းစည္းထားျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ မစၥတာလီရဲ႕ စကၤာပူလုိ ႏုိင္ငံကုိ ၾကည့္လွ်င္ ပုိ၍ သိသာသလုိ ေတာင္ကုိရီးယားလုိ ႏုိင္ငံမ်ဳိးက ဒီေန႔ ျမန္မာ့ တီဗီြေတြေပၚမွာ ေခတ္စားေနတဲ့ (Social Films or movies) ေတြကုိ ၾကည့္လွ်င္ သိသာ ထင္ရွားပါတယ္။ သူတုိ႔ႏုိင္ငံေတြမွာ အေျခခံ ေဖာင္းေဒးရွင္း(န္) က ႏုိင္ငံ တစ္ႏုိင္ငံရဲ႕ လူမ်ဳိးေပါင္းစုံ ညီညြတ္ေရး အုတ္ျမစ္ျဖစ္တဲ့ လူမႈေရးႏွင့္ က်ယ္ျပန္႔ေသာ ပညာေရးေတြပင္ျဖစ္ပါတယ္။
ပထမဦးဆုံး လူမႈေရးဆုိတာကေတာ့ (Social means concerning or belonging to the way of life and welfare of people in community) အဖြဲ႔အစည္းဆုိင္ေသာ အသုိင္းဝုိင္းအတြင္းက ဘ၀ေနနည္း ထုိင္နည္း တရာမွ်တျခင္းေတြ (Daily Social Problems) ေန႔စဥ္ လူမႈေရး ျပႆနာေတြ (Concerning the system by which such a community is organized) လူေတြ စုေဝးဖြဲ႔စည္ထားသည့္ စနစ္ႏွင့္သက္ပတ္မႈေတြ (Social Class) လူမႈအဆင့္အတန္းေတြ (living in communities) အဖြဲ႔အစည္းျဖင့္ ေနထုိင္မႈေတြ (A Social club) လူမႈေရး အသင္းေတြႏွင့္ ဘယ္လုိ အသုိင္းဝုိင္းႏွင့္ ေတြ႔ဆုံေနပါေစ အံဝင္ ခြင္က် ဆက္ဆံႏုိင္တာကုိ လူမႈေရးလုိ႔ ေခၚပါတယ္။ လူသားအားလုံးတုိ႔သည္ (Human beings are social beings) လူမႈေရး အသုိင္းဝုိင္းထဲက လူေတြျဖစ္ၾကပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ အားလုံးကလည္း (That is, each one of us lives in a condition of interdependence within society.) လူမႈေရးဆုိင္ရာ အသိုင္းဝုိင္းအတြင္းက အေျခအေနတစ္ခု အေနနဲ႔ မျဖစ္မေန ေနၾကပါရတယ္။
ဥပမာ တစ္ခု အေနနဲ႔ ေျပာရလွ်င္ အေမရိကန္ သမၼတၾကီး လင္ကြန္းေျပာခဲ့သည့္ စကားေလးတစ္ခု ရွိပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ "ရုံးခန္းထဲက ေလညွင္းခံ ပန္ကာ ေအာက္မွာ ခ်ည္း ထုိင္မေနနဲ႔၊ အျပင္ထြက္ျပီး လူေတြၾကားမွာ အမွန္တရားကုိ ရွာပါ။ လူေတြ အေၾကာင္း သိေအာင္ ၾကီဳးစားပါ။ အဲဒါမွ မိမိဌာနႏွင့္ ႏိုင္ငံအတြင္း ဘာေတြျဖစ္ေနသလဲဆုိတဲ့ အေၾကာင္းကုိ အမွန္အတုိင္း သိႏုိင္ပါတယ္။ ဒါဟာ တစ္ခုတည္းေသာ နည္းလမ္း ျဖစ္တယ္။"
လူမႈေရး နယ္ပယ္မွာ ကုိယ္က ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္လာလ်င္ ကုိယ္ ထုိင္ေနသည့္ ရုံးခန္းအတြင္းမွာ ဇိမ့္ခံမေနသင့္ပါ။ ေခါင္းေဆာင္ တစ္ေယာက္ျဖစ္လာသည့္အတုိင္း ကုိယ့္ ဝန္းက်င္ႏွင့္ ျပင္ပေလာက လူေတြၾကားမွာ အမွန္တရားကုိ ရွာေဖြျပီးမွ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ေပးပါ။ လုိအပ္ေနသည့္ လူေတြ အေၾကာင္း သိေအာင္ ႀကိဳးစားေပးပါ။ အဲဒီက ရလာသည့္ အေျဖဟာ မိမိဌာနႏွင့္ ႏုိင္ငံအတြင္း ဘာေတြျဖစ္ေနသလဲဆုိတဲ့ အေၾကာင္းအရာကုိ အမွန္အတုိင္း သိလာမည္ ျဖစ္တယ္။ ထုိအရာေတြသည္ ေရြးခ်ယ္မႈ မွန္ကန္ေသာ အေကာင္းဆုံး နည္းလမ္းေကာင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြဟာ လူမႈေရးႏွင့္ ပညာေရးေတြမွာ မရွိမျဖစ္ လုိအပ္လာသည့္ အခ်က္အလက္ေတြပင္ ျဖစ္ပါတယ္။
ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ အေနနဲ႔ လူမႈေရးႏွင့္ ပညာေရးတုိ႔ လမ္းေၾကာင္းေပၚတက္လာလုိ႔ ကုိယ္ပုိင္ အသိပညာ အတက္ပညာ၏ အလင္းေရာင္ ေတာက္ပလာသည့္ အခါ လူမႈေရး အသုိင္းဝုိင္းထဲ မျဖစ္မေန ဝင္ေရာက္ပါတယ္။ ကုိယ့္ မာန္မာနေတြကုိ တတ္ႏုိင္လွ်င္ အနိမ့္ဆုံး သုည ေလ်ာ့ခ်ျပီး လူမႈေရး နယ္ပယ္မွာ ပညာေရးဆုိင္ရာ လုပ္ငန္းေတြကုိ လုပ္ေဆာင္ပါမွ တုိးတက္လာမည္ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ ပညာ မာန္မာန အသုိင္းဝုိင္း မာန္မာန စည္းစိမ္ မာန္မာန စသည္ေတြကုိ ကုိယ္ သင္ခဲ့ဖူးသည့္ လူ႔ယဥ္ေက်းေတြ၏ အိပ္ယာထက္မွာ သျဂႋဳဟ္လုိက္တာ အေကာင္းဆုံးျဖစ္ပါတယ္။ ကုိယ္က လူမႈေရးႏွင့္ ပညာေရး နယ္ပယ္မွာ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္လာလွ်င္လည္း လူတစ္ေယာက္ကုိ အမိန္႔ေပး ေစခုိင္းေနျခင္းထက္ သူ႔ရဲ႕ ထင္ျမင္ခ်က္ကုိ ယူျပီး လုပ္ေဆာင္လွ်င္ ပုိမုိထိေရာက္ေသာ တုိးတက္မႈ တစ္ခုပင္ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေတြကုိ ႏႈိင္းယွဥ္ သုံးသပ္ၾကည့္လုိက္ေတာ့ လူမႈေရး ဝန္းက်င္မွာ ပညာႏွင့္ပတ္သက္၍ ျမတ္စြာဗုဒၶသည္ ေအာက္ပါ မွတ္သားဘြယ္ရာ စကားရပ္မ်ားကို မိန္႔ၾကားေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
ပညာသမာ အာဘာ နတၳိ (သံ၊၁၊၆၊ပါ)
ေလာက၌ ပညာႏွင့္တူေသာ အလင္းေရာင္ မရွိ။
ပညာ နရာနံ ရတနံ (သံ၊၁၊၃၃၊ပါ)
ပညာသည္ လူတို႕အတြက္ တန္ဘိုးမျဖတ္ႏိုင္ေသာ ရတနာေရႊအိုး။
စတၱာေရာေမ ဘိကၡေဝ ၾသဘာသာ။ ကတေမ စတၱာေရာ၊ စေႏၵာဘာေသာ သူရိေယာဘာေသာ အေဂၢါဘာေသာ ပေညာဘာေသာ။ ဣေမ ေခါ ဘိကၡေဝ စတၱာေရာ ၾသဘာသာ။ ဧတဒဂၢံ ဘိကၡေဝ ဣေမသံ စတုႏၷံ ၾသဘာသာနံ ယဒိဒံ ပေညာဘာေသာ။ (အံ၊၁၊၄၅၇။)
ပရိသတ္ေလးပါး အုိ ခ်စ္သားတုိ႔... အလင္းေရာင္တို႔သည္ ဤေလးမ်ဳိးတို႔တည္း။ အဘယ္ေလးမ်ဳိးတို႔နည္းဟူမူ --- လ အလင္းေရာင္၊ ေနအလင္းေရာင္၊ မီးအလင္းေရာင္၊ ပညာအလင္းေရာင္တို႔တည္း။ ပရိသတ္ေလးပါး အုိ ခ်စ္သားတို႔ ...အလင္းေရာင္တို႔သည္ ဤေလးမ်ဳိးတို႔တည္း။ ခ်စ္သားတို႔ ...ဤအလင္းေရာင္ ေလးမ်ဳိးတို႔တြင္ ပညာအလင္းေရာင္သည္ အျမတ္ဆုံး ျဖစ္ေပ၏။ (အံ၊၁၊၄၅၇။)
လူသားအားလုံး၏ မရွိမျဖစ္ လုိအပ္သည္ ပညာဆုိတာ ဘယ္ေလာက္ အေရးၾကီးသလဲဆုိတာကုိ ျမတ္ဗုဒၶက ေဟာေဖာ္ညြန္ျပ တိတိက်က် ေဖာ္ျပထားခဲ့ျပီး ျဖစ္ပါတယ္။ လူမႈေရးဆုိင္ရာေတြကုိ တက္သိ နားလည္ႏုိင္ေသာ ပညာေရး ျဖစ္မည့္ (By firmly stating that philosophical exploration of Engaged knowledge) အေျခခံ ခုိင္မာသည့္ အသိဥာဏ္က ေတြးေခၚ ေပါက္ဖြားေပးႏုိင္မွသာလွ်င္ ျဖစ္ပါတယ္။
အရင္တုန္းက မ်ဳိးဆက္ တစ္ခု (One Generation) ေခတ္ စနစ္အစြဲေတြ ရွိခဲ့ၾကတယ္။ အခုေခတ္ လူငယ္ေတြမွာေတာ့ ဘယ္အရာက လက္ေတြ႔က်လဲဆုိတာ စဥ္းစားလာၾကတယ္။ တေျဖးေျဖးReading informative books, General Knowledge, Creative Thinking, Skill, Power of work, Workability, Technology Creative and I.T Creative power နည္းပညာတီထြင္ ဖန္တီးမႈေတြ လုပ္ႏိုင္ဖို႔ေတြ အေရးႀကီးလာၾကတယ္။ ပညာေရးမွာလဲ တစ္ခုတည္းကို တတ္ေျမာက္ထားရုံနဲ႔ မလုံေလာက္ေတာ့ဘဲ ပညာစုံကို အသက္မေသမခ်င္း သင္ၾကားသြားမွသာ လုံေလာက္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေကာင္းမြန္တဲ့ ေျပာင္းလဲမႈေတြအတြက္ ေျပာင္းခ်င္တဲ့ ဆႏၵ ေျပာင္းလဲရန္ အင္အား ေျပာင္းလဲရန္ နည္းစနစ္ မဟာဗ်ဴဟာတို႔ လိုအပ္လာပါတယ္။ လုိအပ္သည့္အတုိင္းလည္း နည္းမွန္ လမ္းမွန္ျဖင့္ ပညာေရးေတြကုိ လုပ္ေဆာင္ႏုိင္ဖုိ႔ အေရးၾကီးလာပါတယ္။
ဘာေၾကာင့္လည္းဆုိေတာ့ လူမႈဝန္းက်င္ အသုိင္းဝုိင္းမွာ ပညာေရးျမင့္မွ လူမ်ဳိးျမင့္မည္။ လူမ်ဳိးတင့္မွ ကုိယ့္ တုိင္းျပည္ တုိးတက္မည္မွာ အမွန္ပင္ ျဖစ္ပါတယ္။ ပညာေရးသည္ တုိင္းျပည္ႏွင့္ လူမ်ဳိးတုိ႔၏ အသက္ေသြးေၾကာပင္ ျဖစ္ေပသည္။ ပညာေရး ထြန္းကားမွ တုိင္းျပည္ သာယာဝေျပာ ထြန္းကားမည္။ ပညာေရးသည္ မ်ဳိးဆက္သစ္ လူငယ္တုိ႔ ပုိင္ဆုိင္ေသာ ရတနာမ်ဳိးစုံ စီျခယ္ထားေသာ ခမ္းနားထည္ဝါေသာ အလွႏွင့္ တူညီပါတယ္။ တန္ဘုိးၾကီးလွေသာ ေခတ္အဆက္ဆက္က စာေပ ပညာရပ္ဆုိင္ရာ အားလုံးကုိ မ်ဳိးဆက္သစ္ လူငယ္ေတြက လက္ဆင့္ သယ္ေဆာင္ ထိန္းသိမ္းၾကမည္မွာလည္း ေျမၾကီးႏွင့္ လက္ ရုိက္ခတ္၍ မလြဲ ဧကန္ပင္ ျဖစ္ပါတယ္။
ထုိ႔အျပင္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ အခြင့္လမ္းေတြ မဆုံးရႈံးေစခ်င္သလုိ ေခတ္ကာလ ပြင့္လင္းလာသည့္ အေလ်ာက္ တုိးတက္ စည္ပင္ေအာင္ ပညာေရးကုိ မ်က္ကြယ္ မျပဳႏုိင္ေတာ့ပါ။ကၽြန္ေတာ္တုိ႔၏ လူမႈေရးႏွင့္ ပညာေရး ေပါင္းကူး တံတား တည္ေဆာက္ရမည္မွာ အမွန္တကယ္ပင္ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေတြဟာလည္း လူသားတုိ႔ ျဖတ္သန္းေနေသာ ေနစဥ္ဘဝထဲတြင္ ပညာသည္ အေမွာင္ႏွင့္ အလင္း အမွားႏွင့္ အမွန္ ေလာကဓံဟူသမွ် ၾကီးသည့္ အမႈ ငယ္ေအာင္၊ ငယ္သည့္ အမႈ ပေပ်ာက္ေအာင္ ရွင္းလင္း သိသာေအာင္ ေဖာ္ျပေပးႏုိင္ေသာ ဘဝအလင္းေရာင္ ျဖစ္ပါတယ္။
သုတၱႏၱပိဋကတ္ စာေပက်မ္းဂန္လာ ျမတ္ဗုဒၶ ေဟာၾကားေတာ္မူေသာ တရားေတာ္အတုိင္း ေျပာရမည္ဆုိလွ်င္ ေအာက္ပါအတုိင္း ျဖစ္ပါတယ္။
ပညာ ေလာကသၼႎ ပေဇၨာေတာ (သံ၊၁၊၄၁၊ပါ)
ပညာသည္ ေလာကႀကီးအတြက္ အေကာင္းဆံုး အလင္းေရာင္။
ေထရဝါဒ ဗုဒၶဘာသႏုိင္ငံ ျဖစ္သည္အေလ်ာက္ တုိင္းျပည္ ႏုိင္ငံ၊ ဘာသာ သာသနာ တုိးတက္စည္ပင္ေအာင္ ပညာေရးသည္ မရွိမျဖစ္ လုိအပ္ေသာ မီးရွဴးတန္ေဆာင္ကုိ အခ်ိန္တုိင္း စကၠန္႔တုိင္း အရွိန္ဟုန္ ျမင့္တင္၍ ထြန္းညွိႏုိင္ရမည္သာ ျဖစ္တယ္။ ဗုဒၶဘာသာ ႏုိင္ငံ တုိင္းျပည္ေတြမွာ ပညာေရး အလင္းေရာင္ႏွင့္ တုိးတက္ စည္ပင္ သာယာဝေျပာလာမည္မွာ မလြဲ ဧကန္ပင္ ျဖစ္ပါတယ္။
နိဂုံးခ်ဳပ္အေနအားျဖင့္ လူသားအားလုံးတုိ႔၏ ေလွ်ာက္လွမ္းၾကေသာ ပလက္ေဖာင္းေပၚက ဘဝစာသင္ေက်ာင္းမွာ လူမႈေရးႏွင့္ ပညာေရးေတြကုိ စတင္သင္ယူလာခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီလုိ သင္ယူလာခဲ့ျခင္းသည္ လူမႈဝန္းက်င္ႏွင့္ တုိင္းျပည္ သာယာစည္ပင္ေသာ ျငိမ္းခ်မ္းေရး အသြင္ေဆာင္ေသာ မွန္ကန္ေသာ ေမတၱာႏွင့္ တုိးတက္လမ္းစဥ္ကုိ ေလွ်ာက္လွမ္းေနၾကျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။
ဤကဲသုိ႔ ေလွ်ာက္လွမ္းျခင္းသည္ ျမတ္ဗုဒၶ ေဟာၾကားေတာ္မူေသာ တရားေတာ္အတုိင္း ေျပာရလွ်င္ "ဇေနတိ သဒိသံ ပါကံ" အားလုံးအတြက္ တူမွ်ေသာ အက်ဳိးေက်းဇူးျဖစ္၍ ကုိယ့္ ျပည္ ကုိယ့္ တုိင္းျပည္ အခ်ိန္တုိတုိႏွင့္ တုိးတက္လာမည္ပင္ ျဖစ္ပါတယ္။
လူမႈေရးႏွင့္ ပညာေရးတုိ႔မွ တဆင့္ စီးပြားေရး၊ ႏုိင္ငံအေရး၊ စသည္ တုိးတက္ေရး မွန္သမွ်ကုိ ေဖာ္ေဆာင္ေနျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔တေတြ လူမႈေရးႏွင့္ ပညာေရးတုိ႔ျဖင့္ အေျခခံ အုတ္ျမစ္ေတြကုိ ခုိင္မာစြာ တည္ေဆာင္ျပီး ႏွစ္ဆဲ့တစ္ ရာစု၏ ေခတ္မွီ ဖြံ႔ၿဖိဳးတုိးတက္ေသာ ျပည္သစ္ဆီသုိ႔ ေသြးသစ္ေလာင္းေသာ ညီညြတ္ေသာ ခြန္အားေတြျဖင့္ ေလွ်ာက္လွမ္းၾကပါစုိ႔....။
ဘဝႏွင့္ဆႏၵ တစ္ထပ္တည္းက်၍ အမ်ားအက်ဳိး သယ္ပုိးႏုိင္ၾကပါေစ....
တကၠသုိလ္ျမတ္မင္း
